Telcz
Telč
Ilustracja
Historyczne centrum miasta z lotu ptaka
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Czechy

Kraj

 Wysoczyna

Powiat

Igława

Kod statystyczny

CZ0632 588024

Burmistrz

Roman Fabeš

Powierzchnia

24,86 km²

Wysokość

514 m n.p.m.

Populacja (2022)
• liczba ludności


5140

Kod pocztowy

588 56

Tablice rejestracyjne

JI

Położenie na mapie kraju Wysoczyna
Mapa konturowa kraju Wysoczyna, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Telcz”
Położenie na mapie Czech
Mapa konturowa Czech, na dole znajduje się punkt z opisem „Telcz”
Ziemia49°11′N 15°28′E/49,183333 15,466667
Strona internetowa
Historyczne centrum Telczy[infobox 1]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Państwo

 Czechy

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

II, IV

Numer ref.

621

Region[infobox 2]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

1992
na 16. sesji

Telcz (cz. ⓘTelč, niem. Teltsch) – XIV-wieczne, zabytkowe miasto w południowo-zachodnich Morawach w Republice Czeskiej, w kraju Wysoczyna, w powiecie Igława. W 2022 roku liczyło 5140 mieszkańców[1]. Historyczne centrum Telczy jest cennym, zabytkowym zespołem architektonicznym i jest wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Około 10 km na płn.-wsch. (okolice wsi Pavlov) znajdują się źródła rzeki Dyja.

Nazwa

Pierwotnie miasto nosiło nazwę Telec (pol. cielec = młody byczek), z czasem przekształconą na Teleč i miało formę męskoosobową. W aktualnej wersji nazwa "Telč" jest w języku czeskim rodzaju żeńskiego[2].

Demografia

Rok 1869 1880 1890 1900 1910 1921 1930 1950 1961 1970 1980 1991 2001 2003 2006 2011
Liczba ludności[3] 4 733 5 272 5 079 4 785 4 647 4 533 4 420 4 288 5 146 5 367 5 875 6 049 6 053 6 053 5 883 5 540

Historia

Pierwsza wzmianka pisemna o mieście pochodzi z 1315 roku. W 1339 Karol IV Luksemburski oddał miasto w ręce Jindřicha III, pana na Hradcu z rodu Witkowców w zamian za graniczny zamek Bánov. Witkowcy przyczynili się do jego znacznej rozbudowy. Po 1354 Menhart z Hradca zbudował zamek, kościół, mury miejskie oparte o umocnienia wodne oraz gotyckie stare miasto. Miasto uzyskało przywilej dorocznego jarmarku oraz prawo miecza. W 1386 pożar zniszczył zachodnią połowę zabudowy rynkowej razem z kościołem i ratuszem. W 1423 miasto prócz zamku zdobyli husyci pod wodzą Jana Hvězdy z Vícemilic. Z czasem miasto uzyskało kolejne przywileje: warzenia piwa oraz solny[4].

Miasto rozkwitało od połowy XVI stulecia dzięki Zachariaszowi z Hradca. Miasto i zamek zostało przebudowane z udziałem włoskich architektów. Powstał miejski wodociąg. Założono szpital, gildie, nowe stawy. Po bezpotomnej śmierci Zachariasza miejscowość przechodzi w 1604 we władanie Wilhelma Slawaty, męża dziedziczki Łucji Otylii. W czasie wojny trzydziestoletniej miasto znacznie ucierpiało, m.in. splądrowane w 1645 przez Szwedów[4].

W 1655 w mieście osadzono jezuitów, którzy zbudowali kościół Imienia Jezus (1667) oraz przebudowali część starych budowli. Pod ich auspicjami powstało łacińskie gimnazjum, szkoła muzyczna, apteka i obserwatorium meteorologiczne[4].

Po wygaśnięciu Slawatów od 1712 miasto przechodzi najpierw w ręce rodu Lichtenstein-Kastelkorn, a następnie jego dziedziców pieczętujących się podwójnym herbem Podstatský-Lichtenstein, w których władaniu pozostanie aż do 1945 roku[4]. Po powstaniu styczniowym władze austriackie internowały w Telczy polskich powstańców, którzy przekroczyli granice cesarstwa. Trzech z nim zmarło i zostało pochowanych na miejscowym cmentarzu. W 2018 r. odsłonięto upamiętniające ich tablice[5]. Od 1898 roku przez miasto przechodzi kolej z Jihlavy do Schwarzenau w Dolnej Austrii[4].

W 1992 r. zabytkowe centrum miasta zostało zapisane na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Główny plac, w głębi zamek
Główny plac, w głębi zamek

Współpraca

Przypisy

  1. ↑ Počet obyvatel v obcích České republiky k 1. 1. 2022. Český statistický úřad. [dostęp 2023-01-28]. (cz.).
  2. ↑ Ladislav Hosák, Rudolf Šrámek, Místní jména na Moravě a ve Slezsku M-Ž. Svazek II., Praha: Academia, 1980, s. 578–579.
  3. ↑ Historický lexikon obcí ČR 1869 – 2005 – 1. díl. Český statistický úřad, 2007-03-03. s. 568–569. [dostęp 2013-03-03]. (cz.).
  4. 1 2 3 4 5 Telc.cz: Historie. www.telc.eu. [dostęp 2022-04-09]. (cz.).
  5. ↑ Zmarli i internowani w Telczu Powstańcy Styczniowi upamiętnieni. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 2018-09-18. [dostęp 2022-04-09]. (pol.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.