Tefroseris
Ilustracja
Starzec błotny Tephroseris palustris
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

tefroseris

Nazwa systematyczna
Tephroseris (Rchb.) Rchb.
Deut. Bot. Herb.-Buch: 87 (1841)[3]
Synonimy
  • Cineraria sect. Tephroseris Reichenbach[4]
  • Heloseris Rchb. ex Steud.[3]
  • Senecio sect. Tephroseris Rchb.[5]
Tefroseris całolistny główkowaty T. integrifolia subsp. capitata

Tefroseris[6] (Tephroseris (Rchb.) Rchb.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 44 gatunki[3]. Występują one w strefie umiarkowanej i subarktycznej półkuli północnej – w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W Polsce rodzaj reprezentowany jest przez cztery gatunki: tefroserisa całolistnego T. integrifolia, starca kędzierzawego Tephroseris crispa, starca błotnego T. palustris i starca długolistnego T. papposa (poza tym dwa podgatunki T. integrifolia bywają podnoszone do rangi gatunków – tefroseris całolistny główkowaty (starzec główkowaty) T. integrifolia subsp. capitata i tefroseris całolistny pomarańczowy (starzec pomarańczowy) T. integrifolia subsp. aurantiaca)[3][6][7]. Mimo odrębnego pochodzenia, przynależności do odmiennych podplemion, gatunki z tego rodzaju były i wciąż bywają łączone z rodzajem starzec Senecio[7].

Tefroseris całolistny T. integrifolia bywa uprawiany jako roślina ozdobna[8].

Morfologia

Pokrój
Na ogół byliny lub rośliny dwuletnie[9], tylko w przypadku T. palustris rośliny roczne o pędzie dętym z bulwiasto zgrubiałą nasadą[5]. Łodygi pojedyncze lub w luźnych skupieniach, wzniesione, osiągające od 10 do ponad 100 cm. Pędy zwykle pajęczynowato owłosione[10].
Liście
Odziomkowe i łodygowe, skrętoległe[10], siedzące, ale często z nasadą blaszki zwężoną u nasady[9] lub ogonkowe[10]. Górne liście siedzące i mniejsze od dolnych[10]. Blaszki niepodzielone, całobrzegie, piłkowane lub ząbkowane[9], czasem faliste lub pierzasto wcinane, zwykle owłosione[10].
Kwiaty
Zebrane w niezbyt liczne lub pojedyncze koszyczki[9], czasem też w liczbie kilkudziesięciu, tworzących podbaldachy na szczycie pędu. Okrywy są półkuliste lub dzwonkowate o średnicy od 8 do kilkunastu mm. Listki okrywy wyrastają w jednym lub rzędach, są prosto wzniesione i wolne, mają kształt lancetowaty do równowąskiego, na końcach są błoniaste, poza tym zwykle pajęczynowato owłosione. U nasady okrywy brak dodatkowych listków. Dno kwiatostanowe jest płaskie lub lekko wypukłe i gładkie – bez plewinek. Kwiatów języczkowych czasem brak albo jest ich 8, 13 lub 21, mają barwę żółtą lub żółtopomarańczową. Są one słupkowe i płodne. W środkowej części koszyczka rozwijają się kwiaty obupłciowe rurkowate. Ich korona jest w dole rurkowata, zakończona 5 równowąskimi łatkami prosto wzniesionymi lub odgiętymi, barwy żółtej lub żółtopomarańczowej, rzadko kremowej lub czerwonawej[10].
Owoce
Niełupki walcowate, 10-żebrowe lub 10-nerwowe, nagie lub lekko omszone. Puch kielichowy trwały, w postaci kilkudziesięciu białych lub brązowawych włosków[10].
Rodzaje podobne
Starzec Senecio w Europie różni się obecnością dodatkowych listków u nasady okrywy, nieciągłą strefą płodną znamion[5].

Systematyka

Rodzaj z podplemienia Tussilagininae plemienia Senecioneae z podrodziny Asteroideae i rodziny astrowatych Asteraceae[11]. Mimo że gatunki tu zaliczane wyodrębnione zostały w 1841 roku w randze rodzaju, przez znaczną część XIX i XX wieku na ogół traktowane były jako sekcja Tephroseris w obrębie rodzaju starzec Senecio[5]. Odrębność tego rodzaju na podstawie kryteriów morfologicznych wykazana została przez Kåre Bremera w 1994[12] i na początku XXI wieku potwierdzona została w analizach molekularnych[5][13]. Rodzaj należy do odrębnego niż Senecio podplemienia, w obrębie którego wchodzi w skład grupy (kladu) Ligularia-Cremanthodium-Parasenecio. Zaliczanie tych gatunków do rodzaju Senecio czyni z niego takson polifiletyczny[5].

Wykaz gatunków[3]
  • Tephroseris adenolepis C.Jeffrey & Y.L.Chen
  • Tephroseris × arctisibirica (Jurtzev & Korobkov) Czerep.
  • Tephroseris balbisiana (DC.) Holub
  • Tephroseris cladobotrys Griseb. & Schenk
  • Tephroseris crassifolia Griseb. & Schenk
  • Tephroseris crispa (Jacq.) Rchb. – starzec kędzierzawy
  • Tephroseris flammea (DC.) Holub
  • Tephroseris frigida (Richardson) Holub
  • Tephroseris furusei (Kitam.) B.Nord.
  • Tephroseris gurensis Barkalov
  • Tephroseris helenitis (L.) B.Nord.
  • Tephroseris hieraciiformis (Kom.) Barkalov
  • Tephroseris integrifolia (L.) Holub – tefroseris całolistny[6], starzec polny[7]
  • Tephroseris jacutica (Schischk.) Holub
  • Tephroseris kawakamii (Makino) Holub
  • Tephroseris kirilowii (Turcz. ex DC.) Holub
  • Tephroseris kjellmanii (A.E.Porsild) Holub
  • Tephroseris koreana (Kom.) B.Nord. & Pelser
  • Tephroseris lindstroemii (Ostenf.) Á.Löve & D.Löve
  • Tephroseris longifolia (Jacq.) Griseb. & Schenk
  • Tephroseris newcombei (Greene) B.Nord. & Pelser
  • Tephroseris ochotensis Barkalov
  • Tephroseris palustris (L.) Schrenk ex Rchb. – starzec błotny
  • Tephroseris papposa (Rchb.) Schur – starzec długolistny
  • Tephroseris phaeantha (Nakai) C.Jeffrey & Y.L.Chen
  • Tephroseris pierotii (Miq.) Holub
  • Tephroseris porphyrantha (Schischk.) Holub
  • Tephroseris praticola (Schischk. & Serg.) Holub
  • Tephroseris pricei (N.D.Simpson) Holub
  • Tephroseris pseudoaurantiaca (Kom.) Czerep.
  • Tephroseris pseudosonchus (Vaniot) C.Jeffrey & Y.L.Chen
  • Tephroseris pyroglossa (Kar. & Kir.) Holub
  • Tephroseris rufa (Hand.-Mazz.) B.Nord.
  • Tephroseris schistosa (Kharkev.) Barkalov
  • Tephroseris sichotensis (Kom.) Holub
  • Tephroseris stolonifera (Cufod.) Holub
  • Tephroseris subdentata (Bunge) Holub
  • Tephroseris subfrigida (Kom.) Holub
  • Tephroseris subscaposa (Kom.) Czerep.
  • Tephroseris sukaczevii (Schischk.) Holub
  • Tephroseris taitoensis (Hayata) Holub
  • Tephroseris takedana (Kitam.) Holub
  • Tephroseris turczaninovii (DC.) Holub
  • Tephroseris vereszczaginii (Schischk. & Serg.) Holub
  • Tephroseris yukonensis (A.E.Porsild) Holub

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-02-15] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-02-15] (ang.).
  3. 1 2 3 4 5 Tephroseris (Rchb.) Rchb., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-02-15].
  4. ↑ Yilin Chen, Bertil Nordenstam, Charles Jeffrey, Tephroseris (Reichenbach) Reichenbach, [w:] Flora of China [online], eFloras.org [dostęp 2023-02-15].
  5. 1 2 3 4 5 6 Joachim W. Kadereit, Paula Laux, Markus S. Dillenberger, A conspectus of Tephroseris (Asteraceae: Senecioneae) in Europe outside Russia and notes on the decline of the genus, „Willdenowia”, 51 (2), 2021, s. 271-317, DOI: 10.3372/wi.51.51209.
  6. 1 2 3 Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: officina botanica, 2008, s. 183. ISBN 978-83-925110-5-2.
  7. 1 2 3 Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 164-166, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 910, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  9. 1 2 3 4 K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. VIII. Flowering Plants. Eudicots: Asterales. Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2007, s. 216. ISBN 978-3-540-31050-1.
  10. 1 2 3 4 5 6 7 Theodore M. Barkley, David F. Murray, Tephroseris (Reichenbach) Reichenbach, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-02-15].
  11. ↑ Genus Tephroseris (Rchb.) Rchb., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-02-15].
  12. ↑ Kåre Bremer, Asteraceae: Cladistics and Classification, Portland: Timber Press, ISBN 978-0-88192-275-2.
  13. ↑ Pelser P. B., Nordenstam B., Kadereit J.W. & Watson L. E., An ITS phylogeny of tribe Senecioneae (Asteraceae) and a new delimitation of Senecio L., „Taxon”, 56, 2007, s. 1077–1104.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.