ภาษาไทย
Obszar

Tajlandia i inne

Liczba mówiących

ogółem 46–50 milionów; 20 milionów jako pierwszy język[1]

Pismo/alfabet

tajskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy  Tajlandia
Organ regulujący ?↗
UNESCO 1 bezpieczny↗
Ethnologue 1 narodowy↗
Kody języka
ISO 639-1 th
ISO 639-2 tha
ISO 639-3 tha
IETF th
Glottolog thai1261
Ethnologue tha
GOST 7.75–97 таи 645
WALS tha
SIL THJ
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku tajskim
Słownik języka tajskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
System samogłosek w języku tajskim
Schemat tonów w języku tajskim

Język tajski, syjamski – język z rodziny języków dajskich. Jest językiem urzędowym Tajlandii[2]. Jako pierwszy język używany jest jedynie w centralnej części Tajlandii (wokół Bangkoku). Na północy, południu oraz w regionie północno-wschodnim mówi się odrębnymi językami tajskimi[3][4][5].

System fonetyczny

System dźwiękowy (a także słowotwórstwo) języka tajskiego opiera się na sylabie o sformalizowanej budowie, składającej się z: nagłosu, śródgłosu, wygłosu (nie zawsze) i tonu. W nagłosie i wygłosie sylaby mogą znajdować się tylko spółgłoski (พยัญชนะ phayanchana), a w śródgłosie głoski z grupy sara (สระ), które to słowo tłumaczy się zazwyczaj jako „samogłoska”, choć do zakresu pojęcia „sara” należą także dyftongi (np. /ɯːa/), tryftongi oraz zbitka samogłosek ze spółgłoską /w/ – /iaw/ (/iaw/ i tryftongi, określane w literaturze anglojęzycznej jako „glide endings”, występują tylko w sylabach otwartych, czyli pozbawionych wygłosu). Tradycyjnie, do grupy „sara” zaliczano też zbitki: /am/, /ri/ i /rɯ/, które zachowały do dziś własne znaki pisma.

Głoski i ich zbitki występujące w nagłosie sylaby to: /g-/, /kh-/, /ng-/, /j-/, /ch-/, /s-/, /y-/, /d-/, /dt-/, /th-/, /n-/, /b-/, /bp-/, /ph-/, /f-/, /m-/, /r-/, /l-/, /w-/, /h-/, /kr/, /kl/, /kw/, /kʰr/, /kʰl/, /kʰw/, /pr/, /pl/, /pʰr/, /pʰl/, /tr/ oraz zwarcie krtaniowe, a w wygłosie: /-n/, /-ng/, or /-m/ (sylaby „żywe”), /-k/, /-p/, or /-t/ (sylaby „martwe”). Samogłoski tajskie to: /i ɯ u e ɤ o ɛ ɔ a/ oraz ich długie wersje (iloczas). Pozostałe dźwięki z grupy „sara” to: /aj/, /ia/, /aw/, /ua/, /ew/, /uj/, /ɯa/ (długie bądź krótkie), /ɛːw/, /ɤːj/, /ɔːj/, /o:j/, /iaw/, /uaj/, /ɯaj/ (wyłącznie długie), oraz wyłącznie krótkie /iw/.

Spółgłoski w nagłosie:

Wargowe Dziąsłowe Podniebienne Tylnojęzykowe Krtaniowe
Nosowe [m]
ม		 [n]
ณ,น		 [ŋ]
ง
Zwarte bezdźwięczne [p]
ป		 [t]
ฏ,ต		 [tɕ]
จ		 [k]
ก		 [ʔ]
อ
przydechowe [pʰ]
ผ,พ,ภ		 [tʰ]
ฐ,ฑ,ฒ,ถ,ท,ธ		 [tɕʰ]
ฉ,ช,ฌ		 [kʰ]
ข,ฃ,ค,ฅ,ฆ
dźwięczne [b]
บ		 [d]
ฎ,ด
Szczelinowe [f]
ฝ,ฟ		 [s]
ซ,ศ,ษ,ส		 [h]
ห,ฮ
Płynne [w]
ว		 [l]
ล,ฬ		 [j]
ญ,ย
Drżące [r]
ร

Tony

Tonów w języku tajskim jest pięć – trzy rejestrowe (niski, pośredni, wysoki) i dwa konturowe (opadający i rosnący)[2]. Tony są elementem alfabetu języka tajskiego, posiadają funkcję dystynktywną. Przykład sylab o identycznych głoskach, ale różnych tonach i znaczeniach:

Ton tajskiZapisWymowaZnaczenie
Pośredni สามัญนา/nāː/pole ryżowe
Niski เอกหน่า/nàː/(popularny pseudonim)
Opadający โทหน้า/nâː/twarz
Wysoki ตรีน้า/náː/młodsze rodzeństwo matki
Rosnący จัตวาหนา/nǎː/gruby, gęsty

Nie jest przyjęta za standard żadna transkrypcja ani transliteracja pisma tajskiego na alfabet łaciński. Najczęściej używa się (także w niniejszym artykule) Royal Thai General System of Transcription (RTGS), który jest jednak systemem przybliżonym (stworzonym na użytek znaków informacyjnych dla turystów), gdyż nie odtwarza tonów i iloczasu.

Morfologia i składnia

Jest to język typu SVO (subject-verb-object), czyli o szyku zdania zbliżonym do języków europejskich. Wyrazy są nieodmienne, z tego względu pozycja wyrazu w zdaniu określa relacje znaczeniowe (język izolujący).

Pismo tajskie

Pismo tajskie jest alfabetem sylabicznym, spokrewnionym z alfabetami indyjskimi. Składa się z 44 liter podstawowych spółgłoskowych oraz 14 niesamodzielnych znaków służących do zaznaczania samogłosek (do zapisu niektórych dźwięków „sara” używa się też znaków spółgłoskowych). W piśmie tajskim nie rozróżnia się dużych i małych liter. Między wyrazami brak odstępów (z bardzo nielicznymi wyjątkami). Odstępem oddziela się zdania. Sylaby pisze się od lewej do prawej, ale kolejność stawiania liter w ramach sylaby określają odrębne zasady ortografii.

Spółgłoski można podzielić na trzy klasy tonalne: niskie, średnie i wysokie:

Niskie: ค, ฅ, ฆ, ง, ช, ซ, ฌ, ญ, ฑ, ฒ, ณ, ท, ธ, น, พ, ฟ, ภ, ม, ย, ร, ล, ว, ฬ, ฮ
Średnie: ก, จ, ฎ, ฏ, ด, ต, บ, ป, อ
Wysokie: ข, ฃ, ฉ, ฐ, ถ, ผ, ฝ, ศ, ษ, ส, ห

Znajomość klasy spółgłoski, typu sylaby („żywa” lub „martwa”) oraz długości samogłoski w sylabie pozwala określić, jaki ton ma być użyty przy wypowiadaniu sylaby. Dodatkowo ton może być modyfikowany odpowiednim markerem.

Zobacz też

Przypisy

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.