Tadeusz Wenda
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Tadeusz Apolinary Wenda

Data i miejsce urodzenia

23 lipca 1863
Warszawa

Data i miejsce śmierci

8 września 1948
Komorów

Zawód, zajęcie

inżynier

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Danebroga (Dania)

Tadeusz Apolinary Wenda h. Wendt[1] (ur. 23 lipca 1863 w Warszawie, zm. 8 września 1948 w Komorowie) – polski inżynier komunikacji, główny projektant i kierownik budowy portu Gdynia[2].

Życiorys

Był synem Władysława (1820–1908), podsekretarza Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego, naczelnika Archiwum Akt Dawnych, i Justyny z Matuszewskich. Ukończył szkołę powszechną i III gimnazjum rządowe (realne) w Warszawie, następnie studia na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego[3] oraz studia w Instytucie Korpusu Inżynierów Komunikacji w Petersburgu. W 1890 uzyskał dyplom inżyniera komunikacji. Po studiach pracował jako projektant i budowniczy linii kolejowych na terenie Rosji, był kierownikiem budowy portu w Windawie, a także nadzorował przebudowę portu w Rewlu. Pomagał w budowie portu w Royan.

Po wybuchu I wojny światowej powrócił do Warszawy. W latach 1915–1919 pracował w dozorze portów Żeglugi Śródlądowej Przedsiębiorstwa Robót Publicznych. W 1920 otrzymał posadę kierownika budowy portu w Gdyni w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, a od 1932 nadzorował dalsze prace już jako urzędnik Urzędu Morskiego w Gdyni na stanowisku naczelnika Wydziału Techniczno-Budowlanego.

Z dniem 1 sierpnia 1937 przeszedł w stan spoczynku[4].

Miał syna – inż. Jerzego Wendę[2].

Tablica pamiątkowa na domu inżyniera Tadeusza Wendy - dawnym Biurze Budowy Portu przy ul. Waszyngtona 38 w Gdyni.

Zmarł w 1948. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 139-1-27)[5].

Ordery i odznaczenia

Pomnik Tadeusza Wendy w Gdyni

Upamiętnienie

  • Jego imieniem nazwano między innymi Basen II (Basen inż. Wendy), krótkie nabrzeże w gdyńskim porcie (przy kanale południowym)[3], ulicę i Zespół Szkół Mechanicznych na Grabówku.
  • W 2017 rozstrzygnięto konkurs na projekt pomnika, który w 2018 - w siedemdziesiątą rocznicę śmierci Wendy - miał stanąć u nasady Mola Rybackiego, na końcu pirsu Dalmoru w Gdyni. Autorem zwycięskiego projektu jest Maciej Jagodziński-Jagenmeer[8], który przedstawił inżyniera trzymającego w prawym ręku zwoje map i plansz, a lewą ręką wskazującego na portowe nabrzeże. Ostatecznie trzymetrowy monument został odsłonięty 29 maja 2021 w setną rocznicę rozpoczęcia budowy gdyńskiego portu[9].
  • 25 kwietnia 2018 w ramach obchodów 100 rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości w Gminie Jabłonna (powiat legionowski) została odsłonięta tablica upamiętniająca związek twórcy Portu Gdyni z Dąbrową Chotomowską. Uroczystego odsłonięcia tablicy z udziałem władz samorządowych, mieszkańców i komitetu organizacyjnego upamiętnienia tego związku dokonała Pani Hanna Wenda-Uszyńska, wnuczka. Tablicę umieszczono w miejscu gdzie znajdował się majątek Tadeusza Wendy[10]
  • 25 kwietnia 2019 Tadeusz Wenda został Honorowym Obywatelem Gminy Jabłonna. Akt Nadania odebrała pani Hanna Wenda-Uszyńska, wnuczka. Wręczenie aktu odbyło się podczas uroczystej sesji Rady Gminy w pałacu w Jabłonnie[11].
  • Rok 2021 został ogłoszony w Gdyni Rokiem Tadeusza Wendy.
  • Postać Tadeusza Wendy występuje w filmie i serialu Miasto z morza (2009) w reżyserii Andrzeja Kotkowskiego. Rolę tę grał Olgierd Łukaszewicz[12][13].
  • Obok Kapitanatu Portu oraz blisko Dworca Morskiego w Gdyni 23 września 2022 postawiono ławeczkę upamiętniającą Tadeusza Wendę oraz Eugeniusz Kwiatkowskiego[14].

Przypisy

  1. ↑ Trwa budowa pomnika Tadeusza Wendy w sercu Gdyni [online], trojmiasto.pl, 5 lutego 2021 [dostęp 2021-02-05] (pol.).
  2. 1 2 Tadeusz Wenda - twórca i budowniczy portu w Gdyni - skończyłby dziś 150 lat. gdynia.pl, 2013-07-23. [dostęp 2017-05-21]. (pol.).
  3. 1 2 Inżynier Tadeusz Wenda: Budowniczy Gdyni. Zrobił swoje, więc musiał odejść. Interia Nowa Historia, 2015-05-28. [dostęp 2017-05-21]. (pol.).
  4. ↑ Dekoracja inż. T. Wendy. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 165 z 25 lipca 1937.
  5. ↑ Cmentarz Stare Powązki: Wendowie, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-06-06].
  6. ↑ M.P. 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi, na polu rozwoju polskiej żeglugi morskiej i przy budowie portu w Gdyni”.
  7. 1 2 Tadeusz Wenda [online], Muzeum Gdynia [dostęp 2022-07-03] (pol.).
  8. ↑ Katarzyna Fryc W Gdyni stanie pomnik Tadeusza Wendy, budowniczego portu
  9. ↑ Wyborcza.pl [online], trojmiasto.wyborcza.pl [dostęp 2021-10-03].
  10. ↑ Wieści z naszej gminy. Informator Gminy Jabłonna. Nr 4(60) październik 2018, s. 18.
  11. ↑ Honorowi obywatele – Gmina Jabłonna, Powiat Legionowski [online], www.jablonna.pl [dostęp 2021-05-06] (pol.).
  12. ↑ Miasto z morza w bazie filmpolski.pl
  13. ↑ Miasto z morza w bazie filmpolski.pl
  14. ↑ Michał Sielski: Wenda i Kwiatkowski razem na ławce. Pomnik budowniczych portu odsłonięty. trojmiasto.pl. [dostęp 2023-12-17]. (pol.).

Bibliografia

  • Mieczysław Widernik, Wenda Tadeusz Apolinary, [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego (pod redakcją Stanisława Gierszewskiego), tom IV: R–Ż (pod redakcją Zbigniewa Nowaka), Gdańsk 1997, s. 432–433.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.