Tadeusz Baird
Ilustracja
Imię i nazwisko

Tadeusz Aleksander Baird

Data i miejsce urodzenia

26 lipca 1928
Grodzisk Mazowiecki

Data i miejsce śmierci

2 września 1981
Warszawa

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor, pedagog

Wydawnictwo

Acte Préalable

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej
Strona internetowa
Płyta pamiątkowa na domu Tadeusza Bairda przy ul. Lipskiej w Warszawie
Grób Tadeusza Bairda na cmentarzu Powązkowskim

Tadeusz Aleksander[uwaga 1] Baird (ur. 26 lipca 1928 w Grodzisku Mazowieckim, zm. 2 września 1981 w Warszawie)[1] – polski kompozytor muzyki współczesnej oraz pedagog.

Życiorys

Jego ojcem był Edward Baird. W czasie okupacji uczył się pod kierunkiem Bolesława Woytowicza i Kazimierza Sikorskiego. Po wojnie – w latach 1947–1951 – kontynuował studia u Piotra Rytla i Piotra Perkowskiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Ponadto studiował grę na fortepianie u Tadeusza Wituskiego i przez trzy lata muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim.

Jako kompozytor zadebiutował wkrótce po wojnie. Wraz z Kazimierzem Serockim i Janem Krenzem stworzył tzw. „Grupę 49”, która postawiła sobie za cel komponowanie muzyki przeciwstawiającej się obowiązującej ówcześnie w krajach Bloku Wschodniego estetyce socrealistycznej. W połowie lat 50. XX w. stał się jednym z twórców przełomu w polskiej muzyce. Unowocześnił technikę kompozytorską: m.in. jako jeden z pierwszych stosował dodekafonię. Jako działacz Związku Kompozytorów Polskich był jednym z pomysłodawców i organizatorów festiwalu Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, który po raz pierwszy odbył się 1956.

Od 1974 wykładał kompozycję w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (obecnie Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina). W 1977 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego i objął katedrę kompozycji. Od 1976 był przewodniczącym polskiej sekcji International Society for Contemporary Music (ISMC/SIMC), a od 1979 – członkiem Akademie der Künste w Berlinie. W 1981 został członkiem honorowym Związku Kompozytorów Polskich.

Zmarł nagle 2 września 1981 w Warszawie w wyniku tętniaka mózgu i został pochowany na tamtejszym cmentarzu Powązkowskim (kwatera 1-2-27)[2].

Kompozytor

Baird – kompozytor współczesny – zachował duży szacunek do tradycji muzycznej, czego przejawem były nawiązania do muzyki minionych epok, spośród których Baird upodobał sobie przede wszystkim romantyzm, barok i renesans. Kompozytor stosował archaizację brzmienia, wykorzystywał dawne zwroty melodyczne, ale „oddziaływał również w sferach mniej uchwytnych – emocji, wrażeń, ekspresji”[1]. Jednocześnie wykorzystywał nowoczesne formy kompozytorskie, umiejętnie łącząc je z elementami tradycji. Muzyka Bairda „jest przeniknięta silnym pierwiastkiem lirycznym, który przejawia się najwyraźniej w rozwiniętej melodyce jego utworów”[1]. Zyskał miano „ostatniego polskiego romantyka” oraz kontynuatora ekspresjonizmu. Sam wielokrotnie podkreślał, że jego utwory są „muzycznymi wyznaniami”, rodzajem „dziennika pisanego nutami” (np. Jutro, Erotyki i Ekspresje).

Obok dzieł koncertowych komponował również muzykę do filmów i przedstawień Teatru Telewizji.

Był jednym z inicjatorów i twórców odbywającego się od 1956 Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnych „Warszawska Jesień”.

Postać Bairda i jego muzyka znalazła oddźwięk w twórczości filmowej. Filmy dokumentalne o kompozytorze nakręcili L. Perski (1971) i E. E Nielsen (1972). W 1973 powstała filmowa wersja opery Jutro (reż. B. Hussakowski), która zdobyła Grand Prix na międzynarodowym festiwalu telewizyjnym w Pradze. W 1978 Krzysztof Zanussi zrealizował dla telewizji w Kolonii film 3 portrety kompozytorów polskich (Lutosławski, Penderecki, Baird). W 1989 w Paryżu płyta Olimpii z utworami Bairda otrzymała Diapason d’Or.

Od 1990 imię Tadeusza Bairda nosi organizowany przez ZKP Konkurs Młodych Kompozytorów im. Tadeusza Bairda. Pierwszą nagrodę – im. Тadeusza Bairda – ufundowała żona kompozytora Alina Sawicka-Baird.

Kompozycje Bairda zajmują poczesne miejsce w repertuarze koncertowym i są przedmiotem badań muzykologów; jego twórczości poświęcone były sympozja i konferencje naukowe w Poznaniu (1982) i Warszawie (1982).

Wybrane utwory koncertowe

Symfonia nr 2 (Sinfonia quasi una fantasia)
  • 1953 Suita liryczna (4 pieśni na sopran z towarzyszeniem orkiestry symfonicznej do słów Juliana Tuwima)
  • 1954 Ballada o żołnierskim kubku (na baryton, głos recytujący, chór mieszany i orkiestrę do słów Stanisława Strumph-Wojtkiewicza)
  • 1956 Cztery sonety miłosne do słów Williama Szekspira (na baryton, orkiestrę smyczkową i klawesyn) (wersja I)
Cassazione per orchestra
  • 1957 Kwartet smyczkowy
  • 1958 Cztery eseje na orkiestrę
  • 1958–1959 Ekspresje na skrzypce i orkiestrę
  • 1959 Egzorta (do tekstów starohebrajskich na recytatora, chór mieszany i orkiestrę)
  • 1961–1962 Wariacje bez tematu na orkiestrę symfoniczną
  • 1964 Cztery dialogi na obój i orkiestrę kameralną
  • 1966 Jutro – dramat muzyczny w jednym akcie do libretta Jerzego Sity według Tomorrow Josepha Conrada
  • 1968 Sinfonia breve
  • 1969 Cztery sonety miłosne na baryton, smyczki i klawesyn do słów Williama Szekspira (wersja II)
III symfonia
  • 1970 Goethe-Briefe (kantata do fragmentów listów Goethego i Charlotty von Stein na baryton, chór mieszany i orkiestrę)
  • 1971 Play na kwartet smyczkowy
  • 1972 Psychodrama na orkiestrę
  • 1973 Koncert na obój i orkiestrę
Elegeia na orkiestrę
  • 1975 Concerto lugubre na altówkę i orkiestrę
  • 1977 Sceny na wiolonczelę, harfę i orkiestrę
  • 1978 Wariacje w formie ronda na kwartet smyczkowy
  • 1980 Canzona na orkiestrę
  • 1981 Głosy z oddali – trzy pieśni do słów Jarosława Iwaszkiewicza

Muzyka filmowa i teatralna

Ordery i dznaczenia

Nagrody

  • 1951 Nagroda Państwowa
  • 1959 I miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu za Cztery eseje na orkiestrę
  • 1962 Nagroda Ministra Kultury i Sztuki
  • 1963 I miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu za Wariacje bez tematu na orkiestrę symfoniczną
  • Nagroda Muzyczna Miasta Kolonii
  • 1964 Nagroda Państwowa II stopnia[7]
  • 1966 I miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu za Cztery dialogi na obój i orkiestrę kameralną
  • Nagroda Związku Kompozytorów Polskich
Prix Arthur Honegger
Honorowe obywatelstwo Drezna
  • 1975 Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia
  • 1978 Medal im. Jeana Sibeliusa[8]
Nagroda Prezesa Rady Ministrów I stopni

Upamiętnienie

Mural Tadeusza Bairda w Grodzisku Mazowieckim

Jego imię noszą:

Uwagi

  1. ↑ Na stronie internetowej ZAiKS (online.zaiks.org.pl) w wyszukiwarce utworów T. Bairda.

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 culture.pl – Tadeusz Baird (pol.) [dostęp 2011-09-06].
  2. ↑ Cmentarz Stare Powązki: TADEUSZ BAIRD, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-10-29].
  3. ↑ Odznaczenia dla wybitnych twórców i działaczy kultury. „Dziennik Polski”. Nr 175 (9456), s. 2, 26 lipca 1974.
  4. ↑ Odznaczenia państwowe dla zasłużonych pracowników [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 169, 18-19 lipca 1964, s. 2.
  5. ↑ M.P. z 1954 r. nr 105, poz. 1356 „w 10 rocznic Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  6. ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  7. ↑ Dziennik Polski, rok XX, nr 171 (6363), s. 3.
  8. ↑ Polskie Centrum Informacji Muzycznej – Tadeusz Baird (pol.) [dostęp 2011-09-06].
  9. ↑ Zumi – Grodzisk Mazowiecki, ul. Bairda. zumi.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-02)]. (pol.). [dostęp 2011-09-06].

Bibliografia

  • Bohdan Pociej: Baird. W: Elżbieta Dziębowska: Encyklopedia muzyczna PWM. T. 1: ab część biograficzna. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1979, s. 163–168. ISBN 83-224-0113-2. OCLC 468356768. (pol.).
  • Krystyna Tarnawska-Kaczorowska, Świat liryki wokalno-instrumentalnej Tadeusza Bairda, Kraków 1982.
  • Krystyna Tarnawska-Kaczorowska, Tadeusz Baird. Glosy do biografii, Kraków 1997.
  • Klaudia Podobińska: Tadeusz Baird. W: Elżbieta Dziębowska: Encyklopedia muzyczna PWM. T. ab suplement. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1998, s. 28. ISBN 978-83-224-0492-8. OCLC 470131186. (pol.).
  • Tadeusz Baird, Izabela Grzenkowicz. Rozmowy, szkice, refleksje, Kraków 1998.
  • Barbara Literska: Tadeusz Baird. Kompozytor, dzieło, recepcja. Zielona Góra: 2012. ISBN 978-83-7842-041-5.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.