Dzieciństwo i młodość

Szymon był pierworodnym synem Antoniego (zm. 1926) i Leonii z Jundziłłów (zm. 1927). Rodzice byli nauczycielami w szkołach powszechnych Kongresówki (Piotrkowskie). Ojciec był Litwinem; w domu dziadków rozmawiano po litewsku i w tym języku prowadzono rodzinną korespondencję. Matka pochodziła z polskich Kresów Wschodnich i była unitką. Narodziny pierworodnego syna były przez ponad rok ukrywane. Miało to na celu uniknięcie przymusowego prawosławia, co carskie prawo przewidywało dla dzieci z mieszanych małżeństw (wiązało się z tym uznanie dziecka za Rosjanina). Dla pewności rodzina przeniosła się do Będzina, gdzie dziecko zostało wpisane do ksiąg metrykalnych. Szymon został z opóźnieniem ochrzczony w Kościele Mariackim w Krakowie^[1].

Szymon Starkiewicz (wraz z trzema braćmi^{[uwaga 2]}) uczęszczał do szkoły powszechnej prowadzonej przez ojca, a następnie do gimnazjum filologicznego w Kielcach, które skończył w 1898 roku (w kieleckim gimnazjum uczył Jan Starkiewicz, brat Antoniego i ojciec Władysława i Szczęsnego). Był zafascynowany książkami Żeromskiego (które były wówczas zakazane) za co był, wraz z kolegami, zatrzymany przez żandarmerię i przez noc przetrzymywany w karcerze i przesłuchiwany^[10].

Studia medyczne rozpoczął na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Moskiewskiego, gdzie istniała wówczas jedyna w Rosji katedra chorób dziecięcych, którą prowadził prof. Nił Fiedorowicz Fiłatow^[11]. W następnych latach studiował w Uniwersytecie Warszawskim, który ukończył w 1904 roku eximia cum laude^[12].

Po odbyciu kilkumiesięcznej praktyki w klinice internistycznej, instytucie położnictwa i prywatnej lecznicy pediatrycznej, dr Starkiewicz prowadził praktykę lekarską w Siewierzu i Myszkowie k. Częstochowy.

Zagłębie

Główny okres pracy Szymona Starkiewicza jest związany z Zagłębiem. Pracę rozpoczynał na stanowisku lekarza w ambulatorium kopalni Towarzystwa Franko-Włoskiego „Paryż” i „Koszelew” w Dąbrowie Górniczej. W kopalni przyjmował do 200 pacjentów dziennie^[13]. Poza pracą ambulatoryjną pisał prace naukowo-lekarskie, publikowane w „Przeglądzie Pediatrycznym”, „Przeglądzie Lekarskim”, „Gazecie Lekarskiej” i „Nowinach Lekarskich”. Zachęcony przez prof. Józefa Brudzińskiego tłumaczył z niemieckiego podręcznik Salgego Einführung in die moderne Kinderheilkunde. Po pięciu latach pracy podręcznik został wydany jako „Zarys pediatrii współczesnej” (1918). Przez długi okres był jedynym polskojęzycznym akademickim podręcznikiem pediatrii^[14][15]. Był to dla niego trudny czas, gdyż kierując się dobrem swoich niezamożnych pacjentów, sprowadził i rozpowszechnił broszurkę informującą o tym, w jaki sposób obniżyć koszty lekarstw i samego leczenia, przez co popadł w konflikt z miejscowym aptekarzem i felczerem, gdyż swoim działaniem w istotnym stopniu ograniczył ich dochody. Ci zaś podjęli z nim bezpardonową walkę, sięgając nawet do chuligańskich metod, takich jak zrywanie i niszczenie szyldu lekarskiego oraz stosując szeptaną propagandę szkalującą i dyskwalifikującą Starkiewicza jako lekarza. Doktor nie wytrzymał presji i po upływie roku przeniósł się do Myszkowa niedaleko Częstochowy, gdzie poznał doktora medycyny Władysława Biegańskiego, będącego założycielem i prezesem Częstochowskiego Towarzystwa Lekarskiego

Okres pracy w Dąbrowie Górniczej był przerywany wyjazdami szkoleniowymi, m.in. do łódzkiego szpitala pediatrycznego, kierowanego przez J. Brudzińskiego, oraz do kliniki pediatrycznej prof. Antoine’a Marfana w Paryżu. Po pobycie w Paryżu dr Szymon Starkiewicz zorganizował w Dąbrowie Górniczej placówkę „Kropla Mleka”, trzecią z takich placówek w Polsce. Podobne placówki istniały już wówczas w Łodzi i w Krakowie. Krakowską „Kroplę mleka” założył w Szpitalu św. Ludwika w Krakowie (przy ul. Strzeleckiej) literat i pediatra, Tadeusz Boy-Żeleński. Powstanie „Kropli Mleka” w Dąbrowie Górniczej zapoczątkowało rozwój akcji społeczno-leczniczej „Stacja Opieki nad Matką i Dzieckiem” przy Szpitalu Miejskim w Dąbrowie Górniczej^[14][15].

Po odzyskaniu niepodległości dr Szymon Starkiewicz był dwukrotnie kandydatem do Sejmu, jednak nie został wybrany. W kampanii wyborczej jego przeciwnicy operowali argumentem:

Górka

Ludzie z „Górki” (ok. 1920)

Sanatorium w namiotach (dar Amerykańskiego Czerwonego Krzyża)

Letnia kuracja dzieci w nowych pawilonach

Nowy budynek i młody sad

W 1917 roku, w czasie zdrowotnego urlopu po tyfusie plamistym, dr Starkiewicz poznał Zakład Zdrojowy w Busku, gdzie zrodziła się myśl o stworzeniu tu specjalistycznej placówki pediatrycznej. Tego okresu dotyczy cytat:

Dr Starkiewicz rozpoczął długotrwałą akcję propagandową na rzecz sanatorium i poszukiwania sponsorów. Nie przerwał jej krótkotrwały epizod, związany z powołaniem w 1920 roku, przez ówczesnego ministra zdrowia, Witolda Chodźko, na stanowisko dyrektora Departamentu Opieki nad Dziećmi i Młodzieżą^[16].

Współczesna „Górka”

Jednym z pierwszych hojnych ofiarodawców był inżynier górniczy z Sosnowca, Stanisław Knothe^[18], którego imieniem nazwano po latach pierwszą salę nowego sanatorium. Darowizna ta umożliwiła nabycie ziemi pod budowę budynku kolonii dla 30 dzieci z Zagłębia. Głównymi pomocnikami dr Starkiewicza byli wówczas Adam Ficek i Jakub Nizioł (m.in. jako „minister komunikacji”, który m.in. „zarządzał wynajmowanemi furmankami”^[19]), dwaj chłopi z pobliskich wiosek, których poznał w Dąbrowie Górniczej jako pracowników kopalni. Wspólnie z nimi dokonał zakupu kilkudziesięciu morgów na „Żwirowej Górce”^[19] – pustym wzniesieniu koło Zbludowic^[20], bogatym w glinę – i rozpoczął prace budowlane. Ich początkiem było uruchomienie cegielni w szopie z kieratem^[21][15].

Komitet Budowy Kolonii, w którego skład wchodzili Starkiewicz, Nizioł, Ficek i kilka innych osób z Buska^{[uwaga 3]}, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zalegalizowało w 1919 roku. Sposoby zdobywania środków na budowę tak opisuje Zygmunt Kisielewski w swojej książce Czyn nie łza (1928)^[23][24]:

W 1920 roku Komitet Budowy otrzymał 200 tys. marek od Ministra Zdrowia na wykończenie pierwszego domku, murowanego z własnej cegły^[23]. W tym czasie leczenie dzieci prowadzono w Busku, w wynajętych pokojach willi „Wiktoria” (30 miejsc). Od roku 1921 dr Starkiewicz organizował również, dla dzieci z Zagłębia, sezonowe kolonie letnie. Początkowo dzieci zajmowały sześć „namiotów bessemerowskich” (każdy na 30 łóżeczek), otrzymanych od Amerykańskiego Czerwonego Krzyża wraz z wyposażeniem 150 szpitalnych łóżeczek. W kolejnych latach wybudowano oszklone pawilony, zaprojektowane bezpłatnie przez architekta Jana Witkiewicza^[26].

W lipcu 1922 roku odbyło się uroczyste Walne Zgromadzenie członków nowego Stowarzyszenia pod nazwą Kolonia Lecznicza Dziecięca im. Rektora dra med. Józefa Brudzińskiego przy Zdroju w Busku. Do Stowarzyszenia przystąpili tacy udziałowcy, jak Kasy Chorych i ZUS. Zarząd Stowarzyszenia przejął od Komitetu Budowy majątek Górki i część organizacyjnych obowiązków, związanych z realizacją programu jej dalszego rozwoju^[26].

Sanatorium oficjalnie rozpoczęło działalność w roku 1927. Dr Starkiewiczowi powierzono stanowisko dyrektora. Od 1929 roku z Górką związał się Eustachy Kuroczko, który, wraz z drugą żoną Szymona Starkiewicza, Wandą, zorganizował i prowadził sanatoryjną szkołę, wzorowaną na podobnych ośrodkach niemieckich, dostosowaną do możliwości i potrzeb chorych dzieci^[27].

Sanatorium dziecięce w Busku-Zdroju funkcjonuje obecnie jako Szpital Dziecięcy Kompleksowej Rehabilitacji „Górka”.