Szoszana Kossower

Data i miejsce urodzenia	10 kwietnia 1922 Radzymin
Data i miejsce śmierci	18 czerwca 2008 Tel Awiw
Przebieg służby
Siły zbrojne	Żydowski Związek Wojskowy Armia Krajowa
Stanowiska	łączniczka
Główne wojny i bitwy	powstanie warszawskie
Odznaczenia

Szoszana Kossower ps. Emilia Rozencwajg (ur. 10 kwietnia 1922 w Radzyminie, zm. 18 czerwca 2008 w Tel Awiwie^[1]) – członkini i wychowanka Betaru^[2], żydowska działaczka ruchu oporu w czasie II wojny światowej, łączniczka żydowskiego i polskiego podziemia.

Życiorys

Urodziła się w Radzyminie, w rodzinie urzędnika Józefa Aarona Kossowera i Sary Cipory de domo Elman^[1]. Wychowała się w rodzinnym mieście^[1] i mieszkała w nim prawie do likwidacji radzymińskiego getta w 1942. W czasie okupacji niemieckiej straciła dwie siostry i ojca.

Do Warszawy przybyła pod imieniem Emilia Hodkowska i do końca wojny posługiwała się imieniem „Emilka”^[3]. Ukrywała się po stronie aryjskiej, gdzie została łączniczką Armii Krajowej^[1]. Używała pseudonimów „Jadwiga Ledźwińska” i „Wanda Borkowska”, należała do Betaru^[3]. Była łączniczką Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW)^[3], choć deprecjonowała swoją działalność w ŻZW^[1]. W wywiadzie udzielonym w 2000 r., polskiej dziennikarce Ance Grupińskiej wspominała, że nie była specjalnie aktywna. Jak sama wspomina „ze dwa razy zaniosłam broń do getta. Kupiłam ją po aryjskiej stronie i zaniosłam. Dałam ją komuś, ale nie pamiętam, jak on się nazywał. Nawet radziłam mu, żeby wyszedł z getta, bo on nie wyglądał jak Żyd. Ale nie chciał, został tam” oraz „ja nawet nie wiedziałam, że jest jakaś organizacja ŻZW. Żydzi prosili mnie o broń, udało mi się ją kupić, to im zaniosłam. Mnie nie było ważne, kto gdzie należy, wiedziałam, że broń jest przeciw Niemcom i to wszystko”.

Uczestniczyła w organizacji pomocy dla Żydów, wraz z Teodorem Pajewskim uwolniła historyka Emanuela Ringelbluma z obozu pracy w Trawnikach^[3]. Przeprowadzała także Żydów z getta warszawskiego na stronę aryjską, w tym Rubina Feldszuha z żoną i córką, Jonasa Turkowa Hersza Berlińskiego oraz Eliahu Erlicha^[3]. Działała w Batalionie Armii Krajowej im. Waleriana Łukasińskiego^[3] i Żydowskim Komitecie Narodowym. Uczestniczyła w powstaniu warszawskim^[4], po czym końca wojny dotrwała w obozie jenieckim Stalag VI C^[3].

Po 1945 r. wyszła za mąż i urodziła córeczkę. Była pracowniczką Komitetu Żydowskiego, który znajdował się w Warszawie, przy ulicy Targowej. Najprawdopodobniej z obawy przez aresztowaniem nie przyznawała się do przynależności do Betaru i Armii Krajowej. Wyjechała z Polski w 1950 r.^[4]

Upamiętnienia i odznaczenia

W 2020, na 78. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim, przy metrze Centrum odsłonięto mural poświęcony kobietom walczącym w powstaniu. Została tam upamiętniona jako jedna z 9 Żydówek^[5]. W 2022, wraz z Teodorem Pajewskim, została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski^[3].

Przypisy

Bibliografia

• Dominik Flisiak, Działalność syjonistów-rewizjonistów w Polsce w latach 1944/1945-1950, Lublin 2020.
• Artykuł Dariusz Libionki z Lubelskiego IPN 64 lata po powstaniu w Getcie Warszawskim. O nową historię Żydowskiego Związku Wojskowego w Biuletynie Do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Kombatant (kwiecień 2007).
• Basia Temkin-Bermanowa Dziennik z podziemia (wstęp, opracowanie, przypisy Anka Grupińska i Paweł Szapiro)
• Wywiad Anki Grupińskiej z Szoszaną Kossower Ja myślałam, że wszyscy są razem w Tygodniku Powszechnym 18(2704), 6 maja 2001, s. 9
• Artykuł Anki Grupińskiej O obrazie powstania w getcie, Żydowskim Związku Wojskowym i książce Mariana Apfelbauma w Tygodniku Powszechnym (czerwiec 2003 r.)