Historia znakowania szlaków w Wielkopolskim Parku Narodowym

Na fali mody na podmiejskie wycieczki w drugiej połowie XIX wieku leżące przy linii kolejowej Puszczykowo stało się popularnym celem eskapad Poznaniaków^[2][3]. W 1897 roku do Puszczykowa wycieczkę zorganizowało Towarzystwo Karkonoskie^[4]. Od 1901 roku na stacji kolejowej Puszczykowo regularnie zatrzymują się pociągi^[5]. Około 1910 roku niemieckie organizacje turystyczne wytyczyły dwa szlaki spacerowe nad Jezioro Góreckie – z Puszczykowa przez Jezioro Jarosławieckie oraz z Mosiny, oznaczając ich przebieg w terenie wymalowanymi figurami geometrycznymi^[6]. Dostępność turystyczną terenów przyszłego parku narodowego znacznie zwiększyła budowa bocznej linii kolejowej nad Jezioro Budzyńskie^[2].

Szlak w rezerwacie Puszczykowskie Góry

We wrześniu 1925 roku przyrodnik Adam Wodziczko w artykułach prasowych zwracał uwagę na popularność lasów nad brzegami jezior: Góreckiego, Skrzynka i Kociołek wśród poznańskich wycieczkowiczów i postulował objęcie ich ochroną w postaci rezerwatu^[7]. W 1948 roku sieć pięciu szlaków turystycznych w Wielkopolskim Parku Narodowym zaprojektował i wytyczył osobiście geograf Jerzy Szulczewski^[8]. Wytyczone przez niego szlaki z niewielkimi zmianami stanowią podstawę sieci turystycznych szlaków w Wielkopolskim Parku Narodowym^[6]. Należą one do najstarszych szlaków nizinnych w Polsce. W 1956 roku wyznaczone przez Szulczewskiego szlaki oznakowano według jednolitego systemu znakowania szlaków poziomymi pasami białymi z kolorowym pośrodku^[9].

W marcu 1957 roku Rada Parku uchwaliła zwiększenie dostępności turystycznej powstającego Wielkopolskiego Parku Narodowego poprzez utworzenie pięciu parkingów dla samochodów w Jeziorach, Jarosławcu, nad Jeziorem Lipno, w Puszczykowie i Puszczykówku, założenie miejsc kempingowych w Kątniku, na Osowej Górze oraz nad jeziorami Łódzkim i Jarosławieckim. Zaplanowała też oznaczenie wjazdów bramami z napisem „Wielkopolski Park Narodowy”^[7].

Franciszek Jaśkowiak oceniał w 1957 roku, że obszar Parku odwiedza rocznie ok. 500 000 turystów i wycieczkowiczów oraz że jest to popularne miejsce wypoczynku oraz spędzania urlopów. Równolegle z utworzeniem parku narodowego Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze oznakowało w parku siedem ścieżek turystycznych o łącznej długości 83 km oraz ustawiło drogowskazy i tablice informacyjne na wejściach do parku i skrzyżowaniach szlaków^[7].

Szlak w systemie szlaków pieszych Wielkopolskiego Parku Narodowego

Władze Wielkopolskiego Parku Narodowego^[10] i przewodniki^[11][12][13] proponują potraktowanie szlaku jako samodzielnej trasy turystycznej.

Szlak został odnowiony w 2001 roku^[1]. Wstęp na szlak jest bezpłatny^[14].

Opis przebiegu

Szlak rozpoczyna się na stacji kolejowej Puszczykowo^[12][15] (0,0 km) i prowadzi w kierunku północnego Puszczykowa^[15] przez las sosnowy ulicą Poznańską^[12][11], koło powstałych około 1905 roku budynków letniskowych – restauracji „Letniska Silva” i pensjonatu Willi Hertha^[3]. Szlak wyprowadzony jest z Puszczykowa na zachód ulicą Lipową^[11][15]. Na skraju zabudowań szlak przekracza drogę wojewódzką nr 430 Poznań – Mosina i wkracza na pofałdowany^[16] i porośnięty gęstymi lasami sosnowymi z bogatym runem^[11] teren moreny puszczykowskiej, na obszarze ochrony ścisłej Puszczykowskie Góry (0,9 km). Szlak przez rezerwat wytoczony jest w górę^[16][17][18] głębokim leśnym wąwozem^[16], a następnie koło obszaru ochrony ścisłej Las Mieszany na Morenie^[18] w pobliżu pomnikowych dębów przez las mieszany do skrzyżowania z drogą łączącą Wiry z Puszczykowem (1,9 km)^[16]. Przecinając leśne ścieżki, a następnie brzegiem zabudowań Puszczykowa Starego i sadu, krzyżując się z drogą gruntową, szlak prowadzi do odbicia w prawo na zachód w las mieszany z dużym udziałem buka (2,9 km). Szlak po kolejnych 400 metrach, a następnie po 700 metrach kilkakrotnie zmienia kierunek, prowadząc stopniowo w dół przez pofalowany teren porośnięty malowniczym, młodym lasem z udziałem starych sosen. Leśną ścieżką i duktem szlak prowadzony jest^[15][19] do skrzyżowania z Greiserówką^[18] (5,0 km), a następnie do skrzyżowania ze szlakiem nr 3589 Stęszew-Szreniawa w Jarosławcu (6,0 km)^[20]. Na rozwidleniu dróg szlak prowadzi w lewo na południe i wiodąc brzegiem pola dociera ponownie do Greiserówki w pobliżu Głazu Leśników (7,0 km), gdzie krzyżuje się ze szlakiem z Osowej Góry do Puszczykówka^[21]. 200 metrów dalej szlak skręca w lewo na wschód i po przekroczeniu wału ziemnego i lekkim skręcie w prawo wytyczony jest rynną polodowcową, wzdłuż obszaru ochrony ścisłej Pojniki, do leśnego jeziorka (8,2 km). Opuszczając rynnę polodowcową jarem szlak prowadzi w lewo przez bór mieszany na wschód^[15][20] do zejścia stokiem wału morenowego^[18] do szosy Poznań – Mosina (10,1 km). Po jej przekroczeniu szlak prowadzi 400 metrów przez las do ulic Dworcowej w Puszczykówku^[15][20]. Po jej osiągnięciu odbija w prawo i obchodząc od południa Puszczykówko prowadzi ulicami Kopernika, Wodną i Wspólną, ostatecznie dochodząc wzdłuż lasu ulicą Moniuszki do stacji kolejowej Puszczykówko (11,2 km). Przy stacji szlak się kończy^[20].

Szczegółowy przebieg

Zweryfikowany na podstawie mapy tras turystycznych zamieszczonej na stronie internetowej Wielkopolskiego Parku Narodowego^[22] oraz w serwisach turystycznych^[23][24][25]:

Odległość	Punkt	Charakterystyczne miejsca	Przebieg, skrzyżowania szlaków, uwagi
0,0 km Plik:Szlak start.svgalt=początek szlaku turystycznego		stacja kolejowa Puszczykowo (przystanek kolejowy) granica Wielkopolskiego Parku Narodowego	Plik:Szlak dolacz.svgalt=połączenie szlaków turystycznych Szlak im. Arkadego Fiedlera – odchodzi w prawo, Plik:Szlak skrzyz.svgalt=skryżowanie szlaków turystycznych Szlak Rowerowy R9
0,1 km		Puszczykowo, ul. Poznańska Pomnik poległych za Ojczyznę
0,4 km		Puszczykowo Letnisko Silva Willa Hertha
0,8 km	430	Puszczykowo, szosa (Poznań-Mosina)
0,9 km		Granica WPN, Obszar ochrony ścisłej Puszczykowskie Góry
1,9 km		droga Puszczykowo - Wiry
2,9 km		granica Wielkopolskiego Parku Narodowego Puszczykowo ul. Dębowa
5,0 km		Greiserówka	Plik:Szlak dolacz.svgalt=połączenie szlaków turystycznych Szlak rowerowy im. Jana Pawła II z Kątnika – odchodzi w prawo
6,0 km		Jarosławiec, Jezioro Jarosławieckie	Plik:Szlak skrzyz.svgalt=skryżowanie szlaków turystycznych Szlak pieszy Stęszew Szreniawa – odchodzi w prawo, Plik:Szlak dolacz.svgalt=połączenie szlaków turystycznych Szlak rowerowy im. Jana Pawła II – odchodzi w prawo
7,0 km		Greiserówka, Głaz Leśników
7,1 km		Obszar ochrony ścisłej Pojniki	Plik:Szlak skrzyz.svgalt=skryżowanie szlaków turystycznych Szlak Kosynierów
10,1 km	430	szosa (Poznań-Mosina)
10,4 km		granica WPN, Puszczykowo ul. Kopernika
11,4 km		Puszczykowo ul. Wspólna	Plik:Szlak dolacz.svgalt=połączenie szlaków turystycznych Szlak Rowerowy R9 do Mosiny – odchodzi w prawo
11,7 km		Puszczykowo ul. Dworcowa	Plik:Szlak skrzyz.svgalt=skryżowanie szlaków turystycznych Szlak Kosynierów, Szlak im. Arkadego Fiedlera – odchodzi w lewo
11,8km Plik:Szlak start.svgalt=początek szlaku turystycznego		Puszczykówko (stacja kolejowa), kościół św. Józefa	Plik:Szlak dolacz.svgalt=skryżowanie szlaków turystycznych Szlak im. Arkadego Fiedlera – dochodzi znad Warty Szlak Rowerowy R9 – odchodzi w prawo

Dworzec kolejowy w Puszczykowie

Pomnik w pobliżu dworca PKP w Puszczykowie

Przystanek kolejowy w Puszczykowie powstał w 1897 roku, na początku XX wieku stał się przystankiem rozkładowym wykorzystywanym przez przyjeżdżających na wypoczynek Poznaniaków^[5]. Budynek dworca w modnym ówcześnie w niemieckich miejscowościach turystycznych stylu szwajcarskim^[3] oraz podziemne przejście pod torami zbudowano w 1904 roku. W 1910 roku dobudowano restaurację oraz wieżę z ręcznie nakręcanym zegarem i wiatę^[5]. Linię kolejową zelektryfikowano w 1969 roku^[26]. W 1983 roku budynek dworca został uznany za zabytek^[5]. Naprzeciw dworca w 1955 roku zainstalowano pomnik poległych żołnierzy^[26].

Puszczykowo

Popularność osad wypoczynkowych Puszczykowo i Puszczykówko jako celu podmiejskich wycieczek zwiększyła się wraz z budową przebiegającej przez nie linii kolejowej^[3] łączącej Poznań z Wrocławiem w 1856 roku oraz regulacją brzegu Warty^[15]. Rozpowszechnienie na przełomie XIX i XX wieku informacji, że w Puszczykowie występuje korzystny dla wypoczynku mikroklimat zwiększyło popularność osady i skutkowało rozbudową infrastruktury wypoczynkowej^[4] oraz napływem uczestników podmiejskich wycieczek^[3][26].

Szlak przez północne Puszczykowo prowadzi ulicami, których zabudowa w znacznej części zachowała charakter z okresów rozwoju osady letniskowej. Warte uwagi są powstałe około 1905 roku historyczne budynki letniskowe przy ulicy Poznańskiej – restauracja „Letniska Silva” i pensjonat Willi Hertha. Funkcjonowanie tych lokali przyczyniło się do spopularyzowania wypoczynku w Puszczykowie wśród Poznaniaków oraz osiedlania się w osadzie^[3]. Przy ulicy Lipowej^[11][15], szlak przebiega koło willi rodziny Chłapowskich, wybudowanej w stylu dworkowym^[27].

Rezerwaty Puszczykowskie Góry i Las Mieszany na Morenie

Szlak po opuszczeniu Puszczykowa prowadzi przez dwa^[18] położone obok siebie obszary ochronne^[28] Puszczykowskie Góry i Las Mieszany na Morenie. Utworzono je celem ochrony zbliżonego do naturalnego zespołu kwaśnej dąbrowy porastającej równinną morenę denną^[17][29][30] oraz malowniczego zbocza wysoczyzny morenowej, rozciętego wąwozami erozyjnymi, porośniętego lasem mieszanym^[29][17] z przyrodniczo cennym runem i podszytem^[31].

Jarosławiec i jezioro Jarosławieckie

W liczącej kilka zabudowań miejscowości Jarosławiec krzyżują się szlaki piesze oraz szlak rowerowy im. Jana Pawła II. W 1962 roku władze Wielkopolskiego Parku Narodowego urządziły w niej miejsce biwakowe oraz kąpielisko na trawiastej plaży nad Jeziorem Jarosławieckim^[28][32]. Przy skrzyżowaniu szlaków znajduje się głaz upamiętniający Franciszka Jaśkowiaka, autora przewodników po Wielkopolskim Parku Narodowym i popularyzatora turystyki^[33].

Oznaczenie szlaku koło rezerwatu Pojniki

Rezerwat Pojniki

Pomiędzy Głazem Leśników a zboczem moreny szlak prowadzi krawędzią^[20] rynny rosnowsko-jarosławieckiej. Objęta jest ona ochroną w formie obszaru ochrony ścisłej, celem ochrony krajobrazu stromych zboczy polodowcowej rynny, na dnie której znajdują się okresowo wypełniające się wodą zagłębienia oraz ochrony fauny^[17][34][35].

Puszczykówko

dworzec PKP Puszczykówko

Dworzec kolejowy Puszczykówko wyposażony w zimową i letnią poczekalnię zbudowano w 1911 roku celem obsługi ruchu podróżnych przyjeżdżających na wypoczynek oraz niedzielne spacery. W latach 2010–2011 budynek został poddany renowacji^[36]. W sąsiedztwie dworca znajduje się lodziarnia Kostusiaków, będąca według miejskiego portalu informacyjnego jedną z atrakcji miasta^[37].

Puszczykówko w 1962 roku włączono wraz z Niwką i Starym Puszczykowem do Puszczykowa, tworząc miasto^[38].