Strofa saficka (łac. stropha Sapphica) - typ strofy składającej się z trzech wersów jedenastozgłoskowych i czwartego pięciozgłoskowego. Ten układ strofy wiersza charakterystyczny był dla greckiej poetki Safony, w której wierszach po raz pierwszy pojawił się ten rodzaj strofy. Najstarszym świadectwem użycia tej formy jest Hymn do Afrodyty.

W antyku wyróżniano:

akcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylabaanceps w tezie/akcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylabaakcentowana sylaba/krótka sylabaakcentowana sylabaanceps w tezie

akcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylabaanceps w tezie/akcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylabaakcentowana sylaba/krótka sylabaakcentowana sylabaanceps w tezie

akcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylabaanceps w tezie/akcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylabaakcentowana sylaba/krótka sylabaakcentowana sylabaanceps w tezie

akcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylaba/akcentowana sylabakrótka sylaba

  • strofę saficką większą (łac. stropha Sapphica maior) – pierwszy i trzeci wers siedmiosylabowy, drugi i czwarty piętnastosylabowy (poniżej ukł. rytmiczno-sylabowy)[3]:

akcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylabaakcentowana sylaba/krótka sylabaakcentowana sylabaanceps w tezie

akcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylabaanceps w tezie/akcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylabaakcentowana sylaba/akcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylabaakcentowana sylaba/akcentowana sylabakrótka sylabadowolna sylaba

akcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylabaakcentowana sylaba/krótka sylabaakcentowana sylabaanceps w tezie

akcentowana sylabakrótka sylabaakcentowana sylabaanceps w tezie/akcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylabaakcentowana sylaba/akcentowana sylabakrótka sylabakrótka sylabaakcentowana sylaba/akcentowana sylabakrótka sylabadowolna sylaba

Strofę saficką w poezji łacińskiej stosował na przykład Horacy:

Iam satis terris nivis atque dirae
grandinis misit pater et rubente
dextera sacras iaculatus arcis
terruit urbem,
(Pieśni, Księga I, Pieśń II)

Zwrotkę tę wykorzystywali również poeci polskołacińscy, między innymi Jan Dantyszek[4]. W poezji polskiej strofa saficka pojawiała się w XVI wieku jako układ trzech wersów jedenastosylabowych i jednego (ostatniego w strofie) pięciosylabowego. Szybko się stała jedną z najpopularniejszych form[5].

Kto mi dał skrzydła, kto mię odział pióry
I tak wysoko postawił, że z góry
Wszystek świat widzę, a sam, jako trzeba,
Tykam się nieba?
(Jan Kochanowski, Pieśń X).

Oprócz Jana Kochanowskiego stosowali ją między innymi Mikołaj Sęp-Szarzyński (Pieśń III. O wielmożności bożej), Sebastian Grabowiecki i Maria Konopnicka (Wolny najmita). Najbardziej spektakularnym i jedynym właściwie w pełni epickim użyciem zwrotki safickiej w poezji polskiej pozostaje od czterystu lat Flis Sebastiana Fabiana Klonowica[6]. W Czechach strofę saficką wykorzystywał Jaroslav Vrchlický:

Z hlubin města spícího v mlze, v stínech
mocným hlasem přes vodu černošatou
sněhem kryté nad stráně v dál se nesou
vánoční zvony.
(Štědrovečerní zvony, Wikizdroje)

W literaturze rumuńskiej strofę saficką w utworze opatrzonym podtytułem "w metrum antycznym" zastosował Mihai Eminescu[7].

Przypisy

  1. ↑ Ewa Miodońska-Brookes, Adam Kulawik, Marian Tatara, Zarys poetyki, Warszawa 1980, s. 451.
  2. ↑ Michail Leonovič Gasparov: Nástin dějin evropského verše. Praha: Dauphin, 2012, s. 85. ISBN 978-80-7272-248-8.
  3. ↑ Teresa Kostkiewiczowa, Saficka strofa, [w;] Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich, Wrocław 2002.
  4. ↑ Jan Dantyszek: Carmina (Pieśni). Wirtualna Biblioteka Literatury Polskiej. [dostęp 2016-08-15]. (pol.).
  5. ↑ Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków 2003, s. 142-143.
  6. ↑ Tekst poematu w Wikiźródłach
  7. ↑ Poezii Romanesti [online], www.romanianvoice.com [dostęp 2017-11-26].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.