Strażacki Ruch Oporu „Skała”

SRO
Symbol Strażackiego Ruchu Oporu „Skała” zaprojektowany w 2021 r. z okazji 80 rocznicy powstania organizacji
Państwo	Polskie Państwo Podziemne
Historia
Data sformowania	23 grudnia 1939
Data rozformowania	1943/1944
Pierwszy dowódca	pułkownik pożarnictwa Jerzy Lgocki „Jastrząb”
Dane podstawowe
Podporządkowanie	Korpus Bezpieczeństwa (od listopada 1943)
Liczebność	80–120 tysięcy

Strażacki Ruch Oporu „Skała” – polska konspiracyjna organizacja skupiająca strażaków, działająca w okresie od końca 1939 do końca 1943 na obszarze całego państwa polskiego.

Historia

Została utworzona 23 grudnia 1939 w siedzibie Oddziału II Warszawskiej Straży Ogniowej w Warszawie. Objęła swoim zasięgiem większość jednostek straży pożarnej (zawodowych i ochotniczych) zarówno pod okupacją niemiecką, jak też sowiecką. Jednym z jej współorganizatorów i pierwszym komendantem głównym został płk pożarnictwa Jerzy Lgocki ps. „Jastrząb”, który oficjalnie sprawował funkcję kierownika technicznego pożarnictwa w Generalnym Gubernatorstwie, co ułatwiało kontakt z jednostkami strażackimi w terenie Po aresztowaniu płk poż. Jerzego Lgockiego przez Niemców, w styczniu 1944r. ppłk poż. Józef Mikuła, był faktycznym komendantem głównym „Skały”. Jego zastępcą był płk Stanisław Gieysztor – ówczesny komendant Warszawskiej Straży Ogniowej, a szefem sztabu – płk Leon Korzewnikjanc ps. „Doliwa”. Powołano 8 Okręgów: stołeczny, warszawsko–lubelsko–białostocki, wileński, krakowski, radomsko–częstochowski, łódzko–poznańsko–katowicki, gdyńsko–toruńsko–bydgoski i lwowski. Początkowo zamierzano stworzyć organizację masową (przyjęto założenie, że z każdej jednostki straży pożarnej powinno być zaprzysiężonych co najmniej 6 strażaków), ale nie zgodziły się na to terenowe struktury, gdyż takie rozwiązanie groziłoby szybką dekonspiracją. Organizacja popierała rząd RP na uchodźstwie i współdziałała z jego zbrojnym ramieniem w kraju, czyli ZWZ–AK.

Prowadzono działalność wywiadowczą, rozpoznawczą, zdobywano broń, ostrzegano i udzielano pomocy osobom zagrożonym, organizowano szkolenie wojskowe, przewożono broń oraz kolportowano podziemne pisma i ulotki. Do najskuteczniejszych, a zarazem najbardziej zakonspirowanych należały strażackie akcje dywersyjno–sabotażowe, prowadzone pod kryptonimem „Gaśnica”. Polegały one na takim prowadzeniu działań gaśniczych, żeby zamiast gasić pożar, skutecznie go rozprzestrzeniać. Często sami strażacy podpalali wybrane obiekty o znaczeniu militarnym, np. składy wojskowe na Okęciu, pociąg z cysternami z benzyną lotniczą na Dworcu Gdańskim w Warszawie, warsztaty i garaże SS w Warszawie. Kontakty z oficerami i innymi działaczami pożarnictwa z jednostek terenowych prowadzono poprzez Centralną Szkołę Pożarniczą w Warszawie oraz biuro kierownika Administracyjnego Pożarnictwa w magistracie stolicy. Z biegiem czasu jednak niemieckie władze policyjne zwiększyły nadzór nad działalnością straży pożarnej, ograniczyły wyjazdy służbowe, a przy wyjazdach samochodami służbowymi przydzielały policjantów niemieckich, co uniemożliwiało nawiązywanie kontaktów konspiracyjnych. Wpłynęło to na znaczne ograniczenie centralnego kierowania działalnością konspiracyjną, chociaż terenowe jednostki służby pożarniczej nadal realizowały swoje zadania. W listopadzie 1943 Strażacki Ruch Oporu „Skała” współtworzył Korpus Bezpieczeństwa, a płk Korzewnikjanc, jeden z jego współzałożycieli, został szefem sztabu Komendy Głównej KB.

Podczas powstania warszawskiego strażacy wywodzący się ze Strażackiego Ruchu Oporu „Skała” walczyli w oddziałach liniowych, zwłaszcza w szeregach Batalionu „Nałęcz” por. Stefana Kaniewskiego ps. „Nałęcz”.

Komendant SRO płk poż. Jerzy Lgocki

Obecnie do tradycji Strażackiego Ruchu Oporu „Skała” odwołuje się 55 Olsztyńska Grunwaldzka Harcerska Drużyna Pożarnicza „Dżed”.

W 2022 rozpoczęło działalność Stowarzyszenie Pamięci Strażackiego Ruchu Oporu „Skała”, którego celem jest upamiętnienie „Skały”^[1].

Członkowie

Przypisy

Bibliografia

• Władysław Pilawski: Strażacki Ruch Oporu „Skała”, Warszawa 1994.

Linki zewnętrzne

• Ochrona przeciwpożarowa w czasie okupacji hitlerowskiej