Storzan bezlistny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

storczykowate

Podrodzina

epidendronowe

Rodzaj

storzan

Gatunek

storzan bezlistny

Nazwa systematyczna
Epipogium aphyllum Swartz
Summa Veg. Scand.: 32 (1814)[3]

Storzan bezlistny[4] (Epipogium aphyllum Sw.) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie i Azji, wszędzie na rozproszonych obszarach. W Europie jest częstszy i występuje na większych obszarach. W Azji występuje tylko na niewielkich obszarach i na pojedynczych stanowiskach, ale sięgają one aż po Kamczatkę. Występuje zarówno na niżu, jak i w górach. Bogate stanowiska tego gatunku na Słowacji podawane są z Tatr i Niżnych Tatr[5]. W Polsce jest bardzo rzadki i większość jego stanowisk podano z gór. Na niżu podawany był tylko ze stanowisk na Pomorzu Zachodnim i Gdańskim, jednak stanowiska te, podobnie jak stanowiska na Wyżynie Małopolskiej i Lubelskiej, na Pogórzu Dynowskim i Pogórzu Przemyskim pochodzą z przełomu XIX i XX w. i wymagają sprawdzenia[6]. Obecnie stwierdzony w polskiej części Puszczy Białowieskiej, gdzie jest gatunkiem bardzo rzadkim[7]. Dość liczne stanowiska podano z Sudetów (w Górach Bialskich, Bardzkich, Bystrzyckich, Kaczawskich, Orlickich, Sowich, Złotych, w Karkonoszach, w Rudawach Janowickich i w masywie Śnieżnika). W Karpatach podano około 20 jego stanowisk, ale większość z nich już nie istnieje. W Tatrach obecnie znane są tylko 2 stanowiska: przy szlaku na polanę na Stołach (2008 r.) i w dolnej części Doliny Chochołowskiej. W Pieninach znaleziono go w 1994 r. w dolinie Harczygrund, na pozostałych, dawniej podawanych stanowiskach wyginął. Ponadto podany został na stanowiskach na Gubałówce (1964 r.) i w Witowie (1999 r.). W Gorcach i na Babiej Górze na podawanych dawniej stanowiskach wyginął[6].

Morfologia

Łodyga
Wzniesiona, zgrubiała w nasadzie, o wysokości 3,5-30 cm[6].
Liście
Posiada najczęściej 2, rzadziej 3 łuskowate, półprzezroczyste liście bezzieleniowe[8].
Kwiaty
Wytwarza 2-5 kwiatów zwisających na krótkich szypułkach. Wyrastają z kątów przeźroczystych przysadek, są rozwarte, koloru brązowego z fioletowymi i żółtymi elementami. Działki okwiatu białe lub kremowe, pokryte fioletowobrązowymi smugami. Warżka posiada zwróconą do góry 3-łatkową, fioletową, workowatą ostrogę. Na środkowej łatce warżki występują szeregi czerwonych kropek. Ani szypułka, ani zalążnia nie są skręcone. Najwyżej położony kwiat w kwiatostanie storzana nie rozwija się[8].
Część podziemna
Posiada rozgałęzione kłącze wytwarzające rozłogi. Korzeni brak[6].
Owoc
Torebka o długości do 6 mm[8].

Biologia i ekologia

Bylina, geofit. Jest gatunkiem pojawiającym się efemerycznie[8]. Brak odnalezienia jego pędów na danym stanowisku nawet przez wiele lat nie znaczy, że w tym miejscu wyginął: rozwój łodyg i kwiatów może odbywać się również pod ziemią[5]. Występuje w lasach iglastych, głównie świerkowych i jodłowych, ale także w grądach i kwaśnej buczynie. W górach sięga po regiel górny. Najwyżej położone w Polsce stanowisko tego gatunku znajdowało się w Dolinie Smytniej w Tatrach Zachodnich[8]. Nie posiada chlorofilu i nie przeprowadza fotosyntezy. Jest rośliną myko-heterotroficzną – substancje pokarmowe pobiera z grzybów, na których pasożytuje. Rozwój rośliny od wykiełkowania do zakwitnięcia trwa nawet kilkanaście lat. Kwitnie w lipcu i sierpniu, zaledwie przez kilka dni. Po przekwitnięciu naziemna część rośliny zanika[6]. Liczba chromosomów 2n = 68[9].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Ma pojedyncze stanowiska na terenie całego kraju[8].

Kategorie zagrożenia gatunku:

Część stanowisk znajduje się na chronionych obszarach parków narodowych: Tatrzańskiego i Pienińskiego. Stanowisko na Harczygrundzie w Pieninach jest monitorowane od 1995 r. Najbardziej zagrożone jest stanowisko w Witowie nad Czarnym Dunajcem, ale i na wielu innych stanowiskach gatunek ten jest zagrożony ze względu na skrajnie małą liczbę osobników[6].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-05] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-21].
  4. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. 1 2 Daniel Dítě: Orchidey nerastú iba v trópoch [w:] Národné parky. Časopis Správy narodných parkov Slovenskej republiky nr 2/99, s. 2-3
  6. 1 2 3 4 5 6 Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  7. ↑ W. Kwiatkowski; M. Stepaniuk; J. Buszko; Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków; Zakład Ornitologii PAN, Gdańsk; BPN; WWF Biuro Proj. BPN; WZR woj. podl.; Depart. Ochr. Przyr. MŚ (p. 4.3, 6.1) UNEP-GRID W-wa. – Standardowy Formularz Danych obszaru Natura 2000 "Puszcza Białowieska" (PLC200004), aktualizacja 2011-09
  8. 1 2 3 4 5 6 Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  9. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  10. ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  11. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  12. ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.