Stefan Pajączkowski
Ilustracja
rotmistrz rotmistrz
Data i miejsce urodzenia

29 stycznia 1900
Lwów

Data i miejsce śmierci

2 czerwca 1978
Edynburg

Przebieg służby
Lata służby

1918-1946

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie
Ludowe Wojsko Polskie

Jednostki

6 Pułk Ułanów Jazdy Lwowskiej,
2 Armia Wojska Polskiego

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
II wojna światowa (kampania wrześniowa, front wschodni)

Późniejsza praca

malarz, muzealnik

Odznaczenia
Odznaka Honorowa Austriackiego Czerwonego Krzyża

Stefan Włodzimierz Pajączkowski herbu Lubicz (ur. 29 stycznia 1900 we Lwowie, zm. 2 czerwca 1978 w Edynburgu) – polski prawnik, ziemianin, rotmistrz ludowego Wojska Polskiego, artysta malarz, twórca obrazów batalistycznych, znawca kostiumologii wojsk, umundurowania i uzbrojenia, grafik, muzealnik.

Portret porucznika 2 pułku Strzelców Podhalańskich z Sanoka autorstwa Stefana Pajączkowskiego

Życiorys

Stefan Włodzimierz Pajączkowski urodził się 29 stycznia 1900 we Lwowie[1][2]. Był synem lwowskiego lekarza, dr. Włodzimierza Pajączkowskiego (1864–1943) i Wandy z domu Sękowskiej herbu Prawdzic, pochodzącej z rodziny ziemiańskiej z Wydrnej (1865–1948)[3][4]. Jego bratem był Jerzy Pajączkowski-Dydyński (1894–2005, pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego, który zmarł w wieku 111 lat). Po przeprowadzce do Sanoka, gdzie ojciec pod koniec 1901 został dyrektorem Szpitala Powszechnego[5][6] rodzina Pajączkowskich początkowo najmowała mieszkanie na pierwszym piętrze willi dr Adolfa Bendla przy ulicy Jagiellońskiej (później, po rozbudowie, budynek szkolny), po czym zamieszkiwali we własnym domu przy stacji kolejowej Sanok Miasto[7].

Podczas I wojny światowej Stefan Pajączkowski wspierał rannych żołnierzy, za co został odznaczony przez władze austriackie. Podczas pobytu w Wiedniu zainteresował się malarstwem po odwiedzeniu tamtejszych galerii i muzeów. Uczęszczał do Akademii Wojskowej w Wiener Neustadt. Uchwałami Rady Miejskiej w Sanoku z 1916 i z początku 1918 był uznany przynależnym do gminy Sanok[2].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego II RP i przydzielony do szwadronu zapasowego 6 pułku ułanów Jazdy Lwowskiej w Rzeszowie (później przekształconego w 6 pułk Ułanów Kaniowskich). 14 września 1918 zdał egzamin dojrzałości w Państwowym Gimnazjum w Sanoku[8][9]. W 1919 skierowany do Oficerskiej Szkoły Jazdy w Starej Wsi. W 1920 był w szpitalu. Po odbyciu studiów prawniczych na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie i uzyskaniu absolutorium, nie kontynuował pracy w zawodzie, lecz edukował się w zakresie rysunku i malarstwa sztalugowego u boku malarza-batalisty Zygmunta Rodakowskiego. W 1926 ukończył Wyższe Kursy Ziemiańskie we Lwowie. Zamieszkał we wsi Wańkowice, gdzie był zarządcą dóbr[10] i prowadził tam gospodarstwo rolne, a w 1927 ożenił się i założył rodzinę. Został awansowany na stopień podporucznika rezerwy pospolitego ruszenia w Korpusie Oficerów Kawalerii ze starszeństwem z 1 lipca 1925[11]. W 1934 jako rezerwy był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr X jako oficer przewidziany do użycia w czasie wojny i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Gródek Jagielloński[12]. Do 1939 aktywnie zajmował się tworzeniem w zakresie rysunku i malarstwa. Po wybuchu II wojny światowej został rządcą majątku we wsi Kostarowce nieopodal Sanoka. Podczas trwającej okupacji niemieckiej 9 marca 1944 komendant Obwodu AK Sanok mjr Adam Winogrodzki ps. „Korwin” wnioskował o karę chłosty dla Stefana Pajączkowskiego oraz ziemianina z Jurowiec, Stanisława Słoneckiego, za rzekome sabotowanie prac niepodległościowych i podkopywanie autorytetu dowódców AK w terenie; sprawa ukarania obu budziła kontrowersje i nie była jednoznaczna do zaopiniowania, na co wskazywał okręgowy delegat rządu w Krakowie, Jan Jakóbiec[13]. U schyłku wojny Stefan Pajączkowski stacjonował w oddziałach wojskowych w Przemyślu, po czym brał udział w działaniach bojowych 2 Armii Wojska Polskiego. W 1946 został zdemobilizowany w stopniu rotmistrza.

Po zakończeniu wojny zamieszkał w Poznaniu. Do 1950 był zatrudniony w Państwowych Nieruchomościach Ziemskich, następnie w Krajowym Związku Spółdzielni Przemysłu Ludowego i Artystycznego. Od 1951 członek Związku Polskich Artystów Plastyków. W dekadzie lat 50. stworzył swoje czołowe prace malarskie w dziedzinie batalistycznej oraz akwarele mundurowe. W 1956 był inicjatorem wznowienia działalności Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego (uprzednio działającego w latach 1919–1939), które zostało ponownie otwarte 22 lutego 1963, a Stefan Pajączkowski został jego kierownikiem[14][15][16][17]. W tym czasie, od 1 listopada 1957 był kustoszem Działu Wojskowego w Muzeum Narodowym w Poznaniu[18]. Był także inicjatorem założenia w 1965 poznańskiego Koła Stowarzyszenia Miłośników Dawnej Broni i Barwy.

Została zorganizowana wystawa jego prac zatytułowana „1000 lat Oręża Polskiego”, który była prezentowana w miastach Polski. Jej główną tematyką były dzieje jazdy polskiej, wraz z jej umundurowaniem i uzbrojeniem, które stanowiły szczególne zainteresowanie Stefana Pajączkowskiego. Był autorem albumu pt. Jazda polska wydanego w 1980 przez Krajową Agencję Wydawniczą[19]. Tworzył także jako grafik, w tym ekslibrisy o motywach wojskowych. Był współpracownikiem Bronisława Gembarzewskiego. Jego obrazy były wielokrotnie wystawiane w Bibliotece Raczyńskich w Poznaniu. W 1945 jego prace znalazły się na pierwszej powojennej wystawie wspólnej sanockich artystów zorganizowanej przez Muzeum Historyczne w Sanoku[20]. Ponadto prace trafiły m.in. do Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu[21]. Był batalistą, znawcą historycznej kostiumologii wojsk polskich, umundurowania i uzbrojenia[22].

Jego żoną była Kazimiera Garapich de Sichelburg (ślub w 1927), z którą miał córki Krystynę (1928–2009) i Renatę (1930–)[23].

Stefan Pajączkowski zamieszkiwał przy ulicy Mikołaja Reja w Poznaniu[24]. Zmarł 2 czerwca 1978 w szkockim mieście Edynburg, gdzie zamieszkiwał jego brat, Jerzy. Stefan Pajączkowski został pochowany na Cmentarzu Junikowo w Poznaniu.

Pamięci Stefana Pajączkowskiego Tadeusz Jeziorowski opublikował artykuł pt. Stefan Pajączkowski 1900–1978. Wspomnienie pośmiertne w czasopiśmie „Studia Muzealne” w numerze 13 z 1982[25].

Odznaczenia i wyróżnienia

Przypisy

  1. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok 1913/14 (zespół 7, sygn. 61). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 360.
  2. 1 2 Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 381 (poz. 78), 382 (poz. 83).
  3. ↑ Paweł Kosina. Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. „Góra Przemienienia”, s. 16, 26 (150) z 25 czerwca 2006. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku.
  4. ↑ Paweł Kosina: Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. Sanok: Stowarzyszenie Przyjaciół Heleny Kosiny w Sanoku, 2006, s. 53. ISBN 83-924210-0-0.
  5. ↑ Wiadomości bieżące. „Przegląd Lekarski”, s. 671, Nr 50 z 14 grudnia 1901.
  6. ↑ Wiadomości bieżące. „Przegląd Lekarski”, s. 687, Nr 51 z 21 grudnia 1901.
  7. ↑ Paweł Kosina: Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. Sanok: Stowarzyszenie Przyjaciół Heleny Kosiny w Sanoku, 2006, s. 15. ISBN 83-92421-0-0.
  8. ↑ XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata: 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 34.
  9. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2016-03-06].
  10. ↑ Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 197.
  11. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 271.
  12. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 1039.
  13. ↑ Piotr Szopa: „W imieniu Rzeczypospolitej...” Wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego na terenie Podokręgu AK Rzeszów. Rzeszów: Instytut Pamięci Narodowej / Instytut Pamięci Narodowej, 2014, s. 334-335. ISBN 978-83-7629-741-5.
  14. ↑ Wielkopolskie Muzeum Wojskowe. mnp.art.pl. [dostęp 2014-05-08].
  15. ↑ Dzieje Wielkopolskiego Muzeum Wojskowe. zhw.amu.edu.pl. [dostęp 2014-05-08].
  16. ↑ 90 lat Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego. kultura.poznan.pl, 12 lutego 2013. [dostęp 2014-05-08].
  17. ↑ Wielkopolskie Muzeum Wojskowe. maperia.pl. [dostęp 2014-05-08].
  18. ↑ Wielkopolskie Muzeum Wojskowe 1963 – 2013 – 50 lat w nowej siedzibie na Starym Rynku w Poznaniu. bronibarwa.org.pl, 2 lutego 2013. [dostęp 2014-05-08].
  19. ↑ Jazda polska. books.google.pl. [dostęp 2014-05-08].
  20. ↑ Józef Ząbkiewicz, W latach powojennych. Życie kulturalne. Muzeum Historyczne, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 911.
  21. ↑ Archiwum wystaw czasowych. muzeumkolobrzeg.pl. [dostęp 2014-05-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 maja 2014)].
  22. ↑ Paweł Kosina: Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. Sanok: Stowarzyszenie Przyjaciół Heleny Kosiny w Sanoku, 2006, s. 54. ISBN 83-92421-0-0.
  23. ↑ Stefan Pajączkowski h. wł.. sejm-wielki.pl. [dostęp 2014-05-08].
  24. ↑ Zofia Bandurka: Wykaz imienny zaproszonych i obecnych na Zjeździe – przygotowała mgr Zofia Bandurkówna. W: Dwa dni w mieście naszej młodości. Sprawozdanie ze zjazdu koleżeńskiego wychowanków Gimnazjum Męskiego w Sanoku w 70-lecie pierwszej matury w roku 1958. Warszawa: 1960, s. 139.
  25. ↑ Stefan Pajączkowski 1900-1978. Wspomnienie pośmiertne. bazhum.pl. [dostęp 2014-05-08].
  26. ↑ Członkowie zwyczajni wyróżnieni Złotą Odznaką. bronibarwa.org.pl. [dostęp 2014-05-08].

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.