Data i miejsce urodzenia |
10 marca 1884 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Minister pracy i opieki społecznej | |
Okres |
od 15 maja 1926 |
Okres |
od 4 czerwca 1926 (p.o) |
Okres |
od 8 czerwca 1926 |
Okres |
od 24 września 1926 (p.o) |
Okres |
od 27 września 1926 |
Okres |
od 30 września 1926 (p.o) |
Okres |
od 2 października 1926 |
Okres |
od 27 czerwca 1928 |
Okres |
od 13 kwietnia 1929 (p.o) |
Poprzednik | |
Następca | |
Odznaczenia | |
Stanisław Jurkiewicz (ur. 10 marca 1884 we Lwowie[1], zm. 30 maja 1954 w Warszawie) – polski prawnik, notariusz, minister rządu II RP, wolnomularz[2].
Życiorys
Był synem Franciszka i Antoniny z Boreckich[3]. Ukończył gimnazjum w Przemyślu, następnie Wydział Prawa Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie. Uzyskał doktorat z prawa. Kształcił się też w wiedeńskiej Exportakademie. Po zakończeniu studiów odbył roczną praktykę sędziowską we Lwowie. Przed 1914 r. pracował w Przemyślu jako prawnik.
Po wybuchu wielkiej wojny służył w armii austriackiej. Na początku konfliktu dostał się do niewoli rosyjskiej, przebywał w różnych obozach jenieckich[3]. Po ucieczce osiadł w Moskwie, gdzie działał w Związku Prawników i Adwokatów Polskich. Po rewolucji lutowej brał udział w pracach Komisji Likwidacyjnej do spraw Królestwa Polskiego, zajmując się kwestią rewindykacji polskiego majątku ruchomego.
II Rzeczpospolita
W 1919 r. powrócił do Polski i w kwietniu zatrudnił się w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej jako urzędnik nieetatowy[3]. 1 lipca 1919 r. został mianowany radcą ministerialnym, później naczelnikiem wydziału, a następnie od października 1920 r. dyrektorem Departamentu Opieki Społecznej. Jesienią 1921 r. przeszedł na równoległe stanowisko dyrektora Departamentu Ubezpieczeń Społecznych. W roku 1920 walczył jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej[1].
15 maja 1926 r. Jurkiewicz został mianowany ministrem pracy i opieki społecznej w rządzie Kazimierza Bartla. Pełnił ten urząd w kolejnych rządach Kazimierza Bartla i w rządzie Józefa Piłsudskiego. Jako minister musiał się zmierzyć z kwestią bezrobocia[3]. W połowie 1926 r. utrzymywało się ono wciąż na bardzo wysokim poziomie, co skłoniło Jurkiewicza do opowiedzenia się za kontynuacją dotychczasowych założeń pomocy dla osób pozbawionych pracy. Wraz z poprawą koniunktury gospodarczej możliwe okazało się m.in. zwiększanie środków asygnowanych na roboty publiczne. Sam minister nie był jednakże zwolennikiem przesadnego koncentrowania się na tej metodzie walki z bezrobociem. Uważał, że lepsze efekty w dłuższej perspektywie można będzie osiągnąć poprzez wzrost produktywności przemysłowej oraz przyspieszenie procesu parcelacji ziemi na wsi[3]. Minister popierał również ideę wyjazdów sezonowych polskich pracowników za granicę. Ponadto minister przeprowadził nowelizacje w prawie pracy. Najważniejsze zmiany wprowadzono, gdy urząd premiera sprawował Józef Piłsudski (2 października 1926 – 27 czerwca 1928). Jurkiewicz podjął też wysiłki na rzecz rozbudowy systemu opieki społecznej. Służyć temu miały m.in. rozporządzenia prezydenckie: o zwalczaniu żebractwa i włóczęgostwa oraz o opiekunach społecznych i o komisjach opieki społecznej. Za urzędowania Jurkiewicza przygotowano projekty aktów prawnych, m.in. dotyczące ujednolicenia systemu ubezpieczeń społecznych[3]. Urząd ministra pełnił do 13 kwietnia 1929 r.
Po odejściu z rządu był notariuszem przy Wydziale Hipotecznym Sądu Okręgowego w Warszawie. W latach 1937–1939 pełnił funkcję wiceprezesa Izby Notarialnej w Warszawie[3].
W latach 30. był delegatem Rządu do Rady Administracyjnej Międzynarodowego Biura Pracy w Genewie[1] i do innych komitetów międzynarodowych.
II wojna światowa i dalsze życie
W połowie września 1939 r. wraz ze swoim bratankiem Longinem Jurkiewiczem przekroczył granicę polsko-rumuńską. W grudniu dotarł do Francji, a następnie znalazł się w Bernie, gdzie w kolejnych latach pełnił z ramienia rządu emigracyjnego funkcję delegata MPiOS na nieokupowaną część Francji, Portugalię i Szwajcarię[4][5].
Po zakończeniu wojny przebywał przez pewien czas w Stanach Zjednoczonych, a także w Genewie, gdzie reprezentował Polski Czerwony Krzyż. Powrócił z emigracji w grudniu 1946 r., zamieszkał w Warszawie i pracował na stanowisku rzecznika interesu publicznego przy Trybunale Ubezpieczeń Społecznych (do 1954 roku)[5][3].
Zmarł 30 maja 1954 r. i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 133-2-17)[6].
W 2022 roku z inicjatywy premiera Mateusza Morawieckiego Fundacja „Stare Powązki”, w ramach projektu odrestaurowywania grobów ministrów II RP, odnowiła grobowiec grób Jurkiewiczów[7].
Życie prywatne
Miał dwójkę rodzeństwa:
- Józefa (1887–1980), z zawodu piekarza, który był ojcem cichociemnego Longina Jurkiewicza (1920–1943)[5]
- Ewę Olgę (1900–1991), która wyszła za Tadeusza Litawińskiego, zakopiańskiego kolekcjonera dzieł sztuki.
2 sierpnia 1919 roku ożenił się z Janiną (1880–1961), córką Ignacego i Wandy Podgórskich. Rodzicami chrzestnymi Janiny byli Maria Konopnicka i Andrzej Strug. Janina Jurkiewicz była pierwszą polską adwokatką[8]. Po przyjeździe do Warszawy w latach 20. Stanisław i Janina Jurkiewiczowie zamieszkali w willi przy ul. Kieleckiej 33a (tel. 4-37-72). Po powrocie z emigracji ponownie zamieszkali w tym samym domu. Jurkiewiczowie nie mieli dzieci.
Okresy pełnienia urzędu ministra
- 15 V – 4 VI 1926[3]
- p.o. 4–8 VI 1926
- 8 VI – 24 IX 1926
- p.o. 24–27 IX 1926
- 27–30 IX 1926
- p.o. 30 IX – 2 X 1926
- 2 X 1926 – 27 VI 1928
- 27 VI 1928 – 13 IV 1929
- p.o. 13–14 IV 1929
Członkostwo w organizacjach
- Prezes Polskiego Towarzystwa Reformy Mieszkaniowej
- Prezes kuratorium Fundacji Domów Akademickich im. Gabriela Narutowicza
- Wiceprezes Izby Notarialnej Warszawskiej
- członek rady nadzorczej Towarzystwa Osiedli Robotniczych
- członek rady zarządzającej Instytutu Spraw Społecznych[1].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)[9]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (27 grudnia 1924)[10]
- Krzyż Niepodległości (17 września 1932)[11]
- Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)[1]
Przypisy
- 1 2 3 4 5 Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 307–308.
- ↑ Andrzej Garlicki: Przewrót majowy. Warszawa: Czytelnik, 1979, s. 341. ISBN 83-07-00069-6.
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl [dostęp 2023-10-08] (pol.).
- ↑ Piotr Szubarczyk, IPN Gdańsk: Modlitwa Janki. [w:] Nasz Dziennik [on-line]. 7-9 kwietnia 2007, 83 (2796) [dostęp 2010-05-29].
- 1 2 3 Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 73. ISBN 83-902499-5-2.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAW JURKIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07] .
- ↑ Nagrobki ministrów II RP – odnowione – Fundacja Stare Powązki [online], 3 kwietnia 2023 [dostęp 2023-10-08] (pol.).
- ↑ Cecylia Gajkowska: Podgórska Wanda. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 27. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1982, s. 84–85. ISBN 83-04-01268-5.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za wybitne zasługi na polu międzynarodowej polityki społecznej i gospodarczej”.
- ↑ M.P. z 1924 r. nr 299, poz. 979 „za zasługi, położone dla Rzeczypospolitej Polskiej w dziedzinie państwowej opieki i ubezpieczeń społecznych”.
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 217, poz. 249 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.