Spiker Izby Gmin (ang. Speaker of the House of Commons) – członek brytyjskiej Izby Gmin przewodniczący jej obradom. Nie należy mylić tej funkcji z inną o zbliżonej nazwie, lecz innym charakterze i roli – przewodniczącym Izby Gmin. Spiker posiada bardzo szerokie kompetencje w zakresie sterowania przebiegiem obrad, natomiast nie zajmuje się ustalaniem listy spraw poruszanych na poszczególnych posiedzeniach (jest to domena przede wszystkim przewodniczącego).

Wybór i status

Spiker jest zwykle wybierany przez Izbę na pierwszym posiedzeniu po wyborach i jest to pierwsza decyzja, jaką podejmuje Izba w nowej kadencji. Wybór musi zostać formalnie zaakceptowany przez monarchę. Do czasu zakończenia wyborów obradami kieruje Ojciec Izby (lub Matka Izby, jeśli jest to kobieta), którym zostaje deputowany o najdłuższym nieprzerwanym stażu, o ile nie jest członkiem rządu. Spiker wypełniając swą funkcję ma obowiązek zachować całkowitą bezstronność i nie prowadzić samemu aktywnej działalności politycznej, w związku z czym w chwili objęcia urzędu jego dotychczasowe członkostwo w partii politycznej jest uważane za zakończone. Ponieważ apolityczność i brak udziału w bieżących sprawach nie sprzyjają popularności wśród wyborców, tradycyjnie żadna z trzech głównych partii nie wystawia w okręgu spikera z minionej kadencji kontrkandydata przeciw niemu. Tradycyjnie spikerzy sprawują swoją funkcję tak długo, aż sami nie zrezygnują. Jeśli spiker wyraża wolę pozostania na stanowisku i nie ma wobec niego poważniejszych zastrzeżeń, zostaje zwykle wybrany ponownie przez aklamację. Moment tuż po wyborze jest jedynym, kiedy ma prawo wygłosić przemówienie o charakterze politycznym, przy czym zwyczajowo służy ono głównie podziękowaniu własnym wyborcom. Przez setki lat prowadząc obrady spiker nosił ceremonialny strój z toga i peruką. Kiedy jednak w 1992 po raz pierwszy spikerem została kobieta – Betty Boothroyd – postanowiła zrezygnować z peruki. W 2009 nowy spiker John Bercow uczynił kolejny krok w stronę liberalizacji stroju, prowadząc obrady z rozpiętą togą, jedynie luźno zarzuconą na zwykły garnitur[1].

Spiker zajmuje miejsce na szczycie prostokąta, w kształcie którego jest sala obrad. Po jego prawej stronie zasiada partia rządząca, a po lewej (naprzeciwko rządu) opozycja.

Prowadzenie obrad

W czasie obrad deputowani mają prawo zabrać głos wyłącznie po udzieleniu go przez spikera[2], do którego też zwracają się mówiąc (zakazane jest natomiast odnoszenie się do innych parlamentarzystów inaczej niż w trzeciej osobie). Spiker ma prawo usunąć z sali deputowanego zakłócającego porządek lub ignorującego jego polecenia, jednak zakaz udziału w obradach obowiązuje tylko do końca danego dnia. Dłuższe zawieszenie wymaga zgody Izby. W przypadkach skrajnego nieporządku na sali, spiker może w każdej chwili przerwać posiedzenie. Ma także prawo wprowadzania limitu długości czasu przemówień oraz nakazywania przemawiającemu (w tym członkowi rządu, a nawet premierowi) natychmiastowego zakończenia wypowiedzi.

Ponieważ w brytyjskim parlamencie obowiązuje zwykle ścisła dyscyplina partyjna, większość głosowań wygląda następująco: spiker zadaje pytanie w głosowanej kwestii, a członkowie parlamentu (wszyscy naraz) wyrażają głośno swój pogląd. Zazwyczaj wszyscy deputowani partii rządzącej głosują podobnie (tak samo opozycyjni), a ponieważ tych pierwszych jest zwykle więcej, spiker uznaje za przegłosowane stanowisko większości rządowej. Każdy deputowany może jednak wnioskować o głosowanie tajne, zaś spiker winien przychylić się do tego wniosku, o ile nie jest on, jego zdaniem, próbą niepotrzebnego przedłużania obrad.

Inne funkcje i uprawnienia

W sytuacjach nadzwyczajnych na wniosek rządu spiker może nakazać deputowanym przybycie do Londynu na posiedzenie mimo trwających wakacji parlamentarnych. Spiker rozpisuje także wybory uzupełniające w razie opróżniania mandatów w trakcie kadencji, a także decyduje o przyznaniu ustawie statusu budżetowej (money bill), co oznacza nieco inną ścieżkę legislacyjną (przede wszystkim z mniejszą rolą Izby Lordów). Podlega mu również administracja parlamentu i zatrudnieni w nim urzędnicy służby cywilnej. Z urzędu jest przewodniczącym komisji decydującej o zmianach granic okręgów wyborczych.

Jak wszyscy deputowani, ma prawo podejmować interwencje w interesie mieszkańców swojego okręgu, jednak z zastrzeżeniem, że nie może przemawiać w tych sprawach w Izbie (może zabierać głos jedynie w kwestiach związanych z wypełnianiem obowiązków spikera).

Zastępcy

Spiker ma trzech uszeregowanych hierarchicznie zastępców. Najważniejszemu z nich przysługuje historyczny już dziś tytuł Przewodniczącego Komitetu Sposobów i Środków (Chairman of the Ways and Means [Committee]). Dwaj pozostali noszą tytuły Pierwszego i Drugiego Zastępcy Przewodniczącego Komitetu. Prowadząc obrady, zastępcy mają uprawnienia równe spikerowi. Do nich również stosuje się wymóg bezstronności, jednak mogą być nieco bardziej niż sam spiker zaangażowani w bieżącą politykę, gdyż – w przeciwieństwie do niego – muszą stawać do wyborów na normalnych zasadach. W praktyce spiker prowadzi obrady przez ok. 3 godziny dziennie, a w pozostałym czasie czynią to jego zastępcy.

Przywileje

Spiker zajmuje pierwsze miejsce w precedencji świeckich dostojników państwowych spoza rodziny królewskiej. Oprócz normalnego uposażenia parlamentarnego, przysługuje mu pensja równa członkowi gabinetu. Posiada także służbowy apartament w Pałacu Westminsterskim. Tradycyjnie zaraz po wyborze spiker jest powoływany do Tajnej Rady, zaś po odejściu ze stanowiska nie staje się ponownie zwykłym deputowanym, lecz otrzymuje tytuł szlachecki i dożywotnie miejsce w Izbie Lordów.

Lista Spikerów Izby Gmin

Parlament Anglii

  • 1377–1377 – Thomas Hungerford
  • 1377–1377 – Peter de la Mare
  • 1378–1379 – James Pickering
  • 1379–1380 – John Guildesborough
  • 1381–1382 – Richard Waldegrave
  • 1382–1383 – James Pickering
  • 1393–1398 – John Bussy
  • 1399–1399 – John Cheney
  • 1399–1399 – John Dorewoood
  • 1400–1402 – Arnold Savage
  • 1402–1402 – Henry Redford
  • 1403–1404 – Arnold Savage
  • 1404–1404 – Henry Esturmy
  • 1405–1406 – John Tiptoft
  • 1407–1411 – Thomas Chaucer
  • 1413–1413 – William Stourton
  • 1413–1413 – John Dorewoood
  • 1414–1414 – Walter Hungerford
  • 1414–1415 – Thomas Chaucer
  • 1415–1415 – Richard Redman
  • 1415–1416 – Walter Beauchamp
  • 1416–1419 – Roger Flower
  • 1420–1421 – Roger Hunt
  • 1421–1421 – Thomas Chaucer
  • 1421–1422 – Richard Baynard
  • 1422–1422 – Roger Flower
  • 1423–1424 – John Russell
  • 1425–1425 – Thomas Walton
  • 1425–1426 – Richard Vernon
  • 1427–1428 – John Tyrell
  • 1429–1430 – William Alington
  • 1430–1431 – John Tyrell
  • 1432–1432 – Sir John Russell
  • 1433–1433 – Roger Hunt
  • 1435–1435 – John Bowes
  • 1436–1436 – John Tyrell
  • 1437–1437 – William Burley
  • 1439–1442 – William Tresham
  • 1444–1445 – William Burley
  • 1446–1447 – William Tresham
  • 1448–1449 – John Say
  • 1449–1449 – John Popham
  • 1449–1450 – William Tresham
  • 1450–1451 – William Oldhall
  • 1452–1453 – Thomas Thorpe
  • 1453–1454 – Thomas Charlton
  • 1455–1456 – John Wenlock
  • 1459–1459 – Thomas Tresham
  • 1460–1460 – John Green
  • 1461–1462 – James Strangeways
  • 1463–1468 – John Say
  • 1472–1477 – William Alington
  • 1482–1483 – John Wood
  • 1483–1484 – William Catesby
  • 1485–1486 – Thomas Lovell
  • 1487–1488 – John Mordaunt
  • 1489–1490 – Thomas Fitzwilliam
  • 1491–1492 – Richard Empson
  • 1495–1495 – Robert Drury
  • 1496–1497 – Thomas Englefield
  • 1503–1503 – Edmond Dudley
  • 1509–1509 – Thomas Englefield
  • 1511–1513 – Robert Sheffield
  • 1514–1515 – Thomas Nevill
  • 1523–1523 – Tomasz More
  • 1529–1533 – Thomas Audley
  • 1533–1536 – Humphrey Wingfield
  • 1536–1536 – Richard Rich
  • 1539–1540 – Sir Nicholas Hare
  • 1541–1544 – Thomas Moyle
  • 1545–1552 – John Baker
  • 1553–1553 – James Dyer
  • 1553–1553 – John Pollard
  • 1554–1554 – Robert Brooke
  • 1554–1555 – Clement Higham
  • 1555–1555 – John Pollard
  • 1558–1558 – William Cordell
  • 1559–1559 – Thomas Gargrave
  • 1562–1563 – Thomas Williams
  • 1566–1567 – Richard Onslow
  • 1571–1571 – Christopher Wray
  • 1572–1576 – Robert Bell
  • 1580–1583 – John Popham
  • 1584–1586 – John Puckering
  • 1588–1589 – Thomas Snagge
  • 1592–1593 – Edward Coke
  • 1597–1598 – Christopher Yelverton
  • 1601–1601 – John Croke
  • 1603–1611 – Edward Phelips
  • 1614–1614 – Randolph Crewe
  • 1620–1622 – Thomas Richardson
  • 1623–1625 – Thomas Crewe
  • 1625–1626 – Heneage Finch
  • 1628–1629 – John Finch
  • 1640–1640 – John Glanville
  • 1640–1647 – William Lenthall
  • 1647–1647 – Henry Pelham
  • 1647–1653 – William Lenthall
  • 1653–1653 – Francis Rous
  • 1654–1655 – William Lenthall
  • 1656–1658 – Thomas Widdrington
  • 1658–1659 – Chaloner Chute
  • 1659–1659 – Liselbone Long
  • 1659–1659 – Thomas Bampfylde
  • 1659–1660 – William Lenthall
  • 1660–1660 – Harbottle Grimston
  • 1661–1671 – Edward Turnour
  • 1672–1672 – Job Charlton
  • 1673–1673 – Edward Seymour
  • 1678–1678 – Robert Sawyer
  • 1678–1679 – Edward Seymour
  • 1679–1679 – William Gregory
  • 1680–1681 – William Williams
  • 1685–1687 – John Trevor
  • 1688–1689 – Henry Powle
  • 1689–1695 – John Trevor
  • 1695–1698 – Paul Foley
  • 1698–1700 – Thomas Littleton
  • 1701–1705 – Robert Harley
  • 1705–1707 – John Smith

Parlament Wielkiej Brytanii

  • 1707–1708 – John Smith
  • 1708–1710 – Richard Onslow
  • 1710–1713 – William Bromley
  • 1714–1715 – Thomas Hanmer
  • 1715–1727 – Spencer Compton
  • 1728–1761 – Arthur Onslow
  • 1761–1770 – John Crust
  • 1770–1780 – Fletcher Norton
  • 1780–1789 – Charles Wolfran Cornwall
  • 1789–1789 – William Grenville
  • 1789–1800 – Henry Addington

Parlament Zjednoczonego Królestwa

Przypisy

  1. ↑ Jon Swaine: Betty Boothroyd criticises John Bercow over rejection of Speaker's outfit. telegraph.co.uk. [dostęp 2011-09-28]. (ang.).
  2. ↑ Traditions of Parliament. parliament.gov.uk. [dostęp 2011-09-28]. (ang.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.