Sokół skalny
Falco eleonorae[1]
Gené, 1839
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

sokołowe

Rodzina

sokołowate

Podrodzina

sokoły

Plemię

Falconini

Rodzaj

Falco

Gatunek

sokół skalny

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     lęgowiska

     zimowiska

Sokół skalny[3] (Falco eleonorae) – gatunek średniej wielkości ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae). Zamieszkuje basen Morza Śródziemnego, atlantyckie wybrzeże północno-zachodniej Afryki oraz Wyspy Kanaryjskie. Zimuje głównie na Madagaskarze. Do Polski zalatuje wyjątkowo[4].

Systematyka

Gatunek ten opisał w 1839 roku Carlo Giuseppe Gené, nadając mu nazwę Falco Eleonorae[5][6], która obowiązuje do tej pory[3][7][8]. Jako miejsce typowe wskazał Sardynię[5][6]. Nie wyróżnia się podgatunków[7][8].

Morfologia

Cechy gatunku
Obie płci ubarwione jednakowo, ale samice są nieco większe od samców. Wierzch ciała łupkowoszary, spód brązowy z ciemnymi podłużnymi plamkami. Dziób czarny, nogi żółte. Ogon dłuższy niż u innych sokołów, skrzydła długie i smukłe. Występują dwie odmiany barwne: ciemna, prawie czarna, oraz znacznie częstsza jasna – z ciemnym „wąsem” na jasnych policzkach i wyraźnie kreskowanym spodem ciała.
Wymiary średnie
długość ciała ok. 36–42 cm[7]
rozpiętość skrzydeł 84–105 cm[7]
masa ciała samca 350–390 g, samicy 340–460 g[7]
stosunek długości czaszki do dł. dzioba (u 1 okazu): 49 mm do 20 mm[9]

Zasięg występowania, środowisko

Zasięg występowania
Gniazduje na wyspach i wybrzeżach od Wysp Kanaryjskich i północno-zachodniego Maroka na wschód przez basen Morza Śródziemnego po Sporady, Limnos, Cyklady, Dodekanez, Kretę i Cypr. Zimuje głównie na Madagaskarze, jednak niektóre osobniki migrują na Maskareny lub do Mozambiku. Opuszcza kolonie lęgowe w środku października lub w listopadzie[7].
W Polsce do 2002 roku stwierdzony 10 razy[10][11], jedenaste stwierdzenie miało miejsce w 2012 roku[11]. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego w 2013 roku dokonała rewizji stwierdzeń rzadkich ptaków i aż 7 stwierdzeń sokoła skalnego zweryfikowała negatywnie[12].
Biotop
Podczas rozrodu głównie wyspy i mniejsze wysepki, na zimowiskach na Madagaskarze również otwarte lasy[13]. W okresie lęgowym na większych wyspach, np. Sardynii i Sycylii, oraz w Afryce i Turcji gnieździ się na nadbrzeżnych klifach[14].

Zachowanie

Jaja z kolekcji muzealnej
Gniazdo
Na półce skalnej lub na ziemi[13]. Często w zagłębieniu lub pod krzewem[14].
Jaja, pisklęta
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając od 1 do 4 jaj[14] w lipcu–sierpniu; dzięki temu wylęganie się młodych przypada na okres jesiennych migracji wróblowych[7]. Inkubacja trwa 28–30 dni, a młode opierzają się po 35–40 dniach życia. Młode samce zwykle pozostają w okolicach kolonii, za to młodociane samice bardziej się oddalają[14].
Pożywienie
Owady i małe ptaki[7]. W sezonie lęgowym specjalizuje się w polowaniu na migrujące ptaki wróblowe. Niekiedy kilka sokołów skalnych współpracuje ze sobą, tworząc „barierę” w odstępach kilkuset metrów, dzięki której każdy przelatujący ptak zostanie dostrzeżony[14].

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje sokoła skalnego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2015 roku liczebność światowej populacji szacowano na 29 200 – 29 600 dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznaje się za wzrostowy[2].

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[15].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Falco eleonorae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 Falco eleonorae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. 1 2 Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Falconini Leach, 1820 (Wersja: 2019-04-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-08].
  4. ↑ Komisja Faunistyczna: Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. [dostęp 2023-02-11].
  5. 1 2 D. Lepage: Eleonora's Falcon Falco eleonorae. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-11]. (ang.).
  6. 1 2 C.G. Géné, Nouvelle espèce européenne du genre Faucon, „Revue zoologique, par la Société Cuvierienne”, 1839, s. 105 (fr.).
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 Orta, J., Kirwan, G.M. & Garcia, E.F.J.: Eleonora's Falcon (Falco eleonorae). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2014. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-02)].
  8. 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Seriemas, falcons. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-08]. (ang.).
  9. ↑ 9. Czaszki. W: Roy Brown, John Ferguson, Michael Lawrence, David Lees: Tropy i ślady ptaków. Muza SA, 2006, s. 313. ISBN 83-7319-860-1.
  10. ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 261. ISBN 83-919626-1-X.
  11. 1 2 Komisja Faunistyczna. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2012. „Ornis Polonica”. 54, s. 109–150, 2013.
  12. ↑ Komisja Faunistyczna. Rewizja współczesnych i historycznych stwierdzeń rzadkich ptaków w Polsce. „Ornis Polonica”. 55, s. 115–134, 2014.
  13. 1 2 Species factsheet: Falco eleonorae. BirdLife International. [dostęp 2023-02-11]. (ang.).
  14. 1 2 3 4 5 D. Lorenz: Falco eleonorae. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan, 2002. [dostęp 2016-02-02].
  15. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.