| wieś | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
25 |
| Kod pocztowy |
08-460[3] |
| Tablice rejestracyjne |
WG |
| SIMC |
0688427 |
Położenie na mapie gminy Sobolew _location_map.png.webp) | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu garwolińskiego  | |
 51°44′27″N 21°40′10″E/51,740833 21,669444[4] | |
Sobolew – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim, w gminie Sobolew[5][6]. Miejscowość jest siedzibą gminy Sobolew.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0688433 | Chrusty | część wsi |
| 0688462 | Piaski | część wsi |
| 0688479 | Podługi | część wsi |
| 0688485 | Stefanów | część wsi |
| 0688500 | Walerków | część wsi |
| 0688522 | Zaprzytnica | część wsi |
1 stycznia 1990 do Sobolewa włączono wsie Milanów i Teofilów[7], a nazwy Milanów i Teofilów zniesiono[8].
Historia
Sobolew był wzmiankowany w I połowie XV wieku w opisie przynależności wiernych do parafii kochowskiej w diecezji krakowskiej, której centrum był kościół w Kochowie. W związku z przeniesieniem w 1681 drewnianego kościoła z Kochowa do Maciejowic, odtąd katolicy z Sobolewa należeli do parafii w Maciejowicach[9].
Na początku XIX wieku w Sobolewie rozpoczęło się osadnictwo żydowskie. Przy głównej ulicy powstał żydowski dom modlitwy[10].
W 1886 Sobolew przyłączono do parafii w Gończycach. W 1912 w miejscowości poświęcono nowy cmentarz katolicki. W okresie tym pracę duszpasterską wykonywał ks. Leon Kalinowski, a nabożeństwa były odprawiane w drewnianej kaplicy dworskiej erygowanej, w miejsce poprzednich świątyń, w 1781 przez bp. Kajetana Sołtyka. Kaplica stopniowo została rozbudowana i otoczona cmentarzem. W 1917 ks. Kalinowski utworzył prywatną szkółkę początkową, którą w 1918 upaństwowiono. 9 grudnia 1918 przyłączono obszar Sobolewa do dekanatu garwolińskiego w diecezji podlaskiej. 20 kwietnia 1919 biskup podlaski Henryk Przeździecki ustanowił parafię w Sobolewie obejmującą wsie Milanów, Nowiny, Rozalin, Stefanów, Sobolew A, Sobolew Place, Sobolew Stacja, Sobolew Folwark i Walerków Folwark. W 1926 proboszczem parafii został ks. Julian Roszkiewicz, który funkcję tę pełnił przez 21 lat, zaś w okresie II wojny światowej był kapelanem Armii Krajowej[9].
Według spisu powszechnego z 1921 miejscowość posiadała 976 mieszkańców, w tym 561 Żydów[10].
Podczas wojny obronnej we wrześniu 1939 spłonęła plebania i zabudowania gospodarcze parafii[9].
Od początku okupacji hitlerowskiej ludność żydowska Sobolewa poddawana była represjom ze strony władz niemieckich. 23 października 1940 umieszczono tutaj ok. 170 żydowskich rodzin z Maciejowic. W grudniu 1941 na podstawie wydanego 20 listopada 1941 przez starostę garwolińskiego dr. Karla Freundenthala zarządzenia w Sobolewie powstało getto (rejon ulic Długiej, Orlicz-Dreszera i Starego Rynku). Przyjmuje się, że w getcie znalazło się ok. 2000 osób żyjących w kilkudziesięciu domach[10].
Między 27 a 30 września 1942 Sobolew był puntem wywózki Żydów z terenu starostwa garwolińskiego, w tym z Sobolewa, Stoczka, Łaskarzewa, Parysowa i Żelechowa. Przetransportowano ich w celu zamordowania do obozu zagłady w Treblince. Getto w Sobolewie zlikwidowano 10 stycznia 1943. Jego mieszkańcy w zdecydowanej większości zostali wywiezieni i zabici w obozie w Treblince, kilkadziesiąt osób Niemcy rozstrzelali na miejscu. Ofiary te zostały pogrzebane pod lasem[10].
Istnieją świadectwa o udzielaniu przez niektórych chrześcijańskich mieszkańców Sobolewa pomocy ukrywającym się przed Niemcami Żydom. 21 marca 2017 r. Józef i Marcjanna Goławscy zostali uhonorowani przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata za pomoc udzieloną żydowskiej mieszkańce Sobolewa Esterze Borensztajn (ur. 1932)[11].
Niemieckie wojska okupacyjne zostały wyparte z Sobolewa przez oddziały Armii Czerwonej w lipcu 1944[11].
Po wojnie do Sobolewa powróciło kilku ocalałych z Zagłady żydowskich mieszkańców. Trzech z nich zostało zamordowanych[10].
10 marca 1946 na szosie Warszawa–Lublin, w rejonie Gończyc w pobliżu Garwolina oddział AK Mariana Bernaciaka stoczył potyczkę z oddziałem Armii Czerwonej, w której zginęło kilku żołnierzy sowieckich, jeden żołnierz polski został zabity i jeden ranny.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie siedleckim. Przez Sobolew przebiega droga wojewódzka nr 807, która nosi nazwę ul. Kościuszki.
Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Świętej Rodziny i św. Apostołów Piotra i Pawła. We wsi znajdują się dwa kościoły: zabytkowy, drewniany kościół z XVIII wieku oraz kościół współczesny.
Przypisy
- ↑ Wieś Sobolew w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-11-30], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-11-20].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1167 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 126020
- 1 2 Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- 1 2 TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ M.P. z 1989 r. nr 42, poz. 338
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023
- 1 2 3 Historia parafii. parafiasobolew.pl. [dostęp 2022-01-23].
- 1 2 3 4 5 Historia społeczności. sztetl.org.pl. [dostęp 2022-01-23].
- 1 2 Historia rodziny Pieniaków. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2022-01-23].
Linki zewnętrzne
- Sobolew (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 950.
