Skakuszka australijska
Notomys alexis[1]
O. Thomas, 1922[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

myszowate

Podrodzina

myszy

Plemię

Hydromyini

Rodzaj

skakuszka

Gatunek

skakuszka australijska

Podgatunki
  • N. a. alexis O. Thomas, 1922
  • N. a. everardensis Finlayson, 1940[3]
  • N. a. reginae Troughton, 1936[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Skakuszka australijska[6] (Notomys alexis) – gatunek ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący w środkowej i zachodniej części Australii[5][7].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1922 roku brytyjski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Notomys alexis[2]. Holotyp pochodził z obszaru 35 mi (56 km) na południowy zachód od Alroy (19°30′00″S 135°40′00″E/-19,500000 135,666667), na wysokości 800 ft (244 m), na Terytorium Północnym, w Australii[7].

Podgatunki wykazują niewielkie różnice morfologiczne, a ich granice geograficzne nie są dobrze zdefiniowane[8]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunków[8].

Etymologia

  • Notomys: gr. νοτος notos „południe”; μυς mus, μυός muos „mysz”[9].
  • alexis: Alexandria, Terytorium Północne, Australia[10].
  • everardensis: Everard Ranges, Australia Południowa, Australia[3].
  • reginae: łac. regina „królowa”, od rex, regis „król”, od regere „rządzić”; w aluzji do występowania w stanie Queensland (ang. queen „królowa”)[4][11].

Nazewnictwo zwyczajowe

W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę skakuszka australijska[6]. W Australii zwierzę nosi angielską nazwę spinifex hopping mouse oraz aborygeńską nazwę tarkawara[12].

Zasięg występowania

Skakuszka australijska występuje endemicznie w Australii, należy do grupy „starych endemitów”[13]. Jest szeroko rozprzestrzeniona na pustynnych i półpustynnych obszarach wnętrza i zachodniej części kontynentu[5]. Występuje na Wielkiej Pustyni Wiktorii w Australii Zachodniej, w Australii Południowej, Terytorium Północnym i na zachodzie Queenslandu[5][14].

Zasięg występowania w zależności od podgatunku[8]:

  • N. a. alexis – śródlądowa Australia Zachodnia i Terytorium Północne.
  • N. a. everardensis – śródlądowa Australia Południowa.
  • N. a. reginae – południowo-zachodni Queensland.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 90–115 mm, długość ogona 115–150 mm, długość ucha 21–26 mm, długość tylnej stopy 32–36 mm; masa ciała 27–50 g[15]. Jest to niewielki gryzoń, choć dość duży jak na mysz[14]. Jej futro jest z wierzchu jasnobrązowe do kasztanowego, a na spodzie ciała szare do białego[14]. Umaszczenie jest bledsze niż u skakuszki południowe, a ciemniejsze niż u skakuszki płowej[2]. Ogon jest różowy, zakończony pędzelkiem, choć mniejszym niż u pokrewnych gatunków[14][16]. Obie płci wyglądają podobnie. Mają długie, wąskie uszy i duże, migdałowe oczy[16]. Przednie kończyny są małe, a tylne wyraźnie wydłużone[16].

Tryb życia

Skakuszka australijska prowadzi naziemny, nocny tryb życia. Jest spotykana na piaszczystych równinach porośniętych przez trawy spinifex i na wydmach[5]. Spotykano ją także w lasach eukaliptusowych, zaroślach akacji i terenach porośniętych przez trawiastą formację tussock[14].

Jest bardzo aktywna; porusza się na siedem opisanych sposobów, w tym skacząc na czterech lub dwóch nogach[14]. Skakanie jest wydajnym sposobem poruszania i oszczędza energię[12]. Szybkie przemieszczanie i zmiany kierunku ruchu zwierzęcia pomagają mu unikać drapieżników[14]. Większość małych i średniej wielkości mięsożerców dzielących środowisko ze skakuszkami prawdopodobnie żywi się nimi; do znanych drapieżników należą zdziczałe koty, dingo, sowy i węże[14].

Skakuszka australijska kopie głębokie (ok. 1 m[16]), proste nory, w których kryje się w ciągu dnia[5][14]. Nora kończy się komorą gniazdową wyłożoną liśćmi, łodygami itp. Ma kilka pionowych szybów łączących ją z powierzchnią[16], służących do szybkiej ucieczki[12]. Skakuszki australijskie to zwierzęta społeczne, żyją w grupach liczących do 10 osobników. Taka grupa zamieszkuje pojedynczą norę, ale nory mogą tworzyć system łączący wiele rodzin. Nadmierne zagęszczenie sprawia, że zwierzęta przestają współpracować ze sobą, a w niewoli dochodzi do zabijania młodych[14]. Wahania temperatury wewnątrz nory są niewielkie, a skakuszki śpią przytulone, aby ograniczać straty wody z organizmu związane z parowaniem[14]. W gorącym okresie mogą podnosić temperaturę ciała[16]. Także długie uszy gryzonia są przystosowaniem do życia na pustyni, oprócz zbierania dźwięku pomagają w chłodzeniu organizmu[14].

Pożywienie

Jest wszystkożerna. Jada nasiona, zielone części roślin i owady; bezkręgowce stanowią około połowy diety[14]. Zwierzęta te nie tylko zjadają nasiona, ale też rozsiewają je, pełniąc ważną rolę w środowisku[14][12]. Osobniki potrafią pokonywać do 15 km w sezonie oferującym wybór pożywienia[16].

Potrafi przeżyć bez picia wody, zaspokajając swoje potrzeby dzięki jedzeniu i wydajnie gospodarując wodą w organizmie[14]. Mocz skakuszek australijskich jest najbardziej stężony wśród ssaków, dzięki wydajnemu odzyskiwaniu wody także w nerkach[14][12].

Rozmnażanie

Gryzonie te są oportunistami rozrodczymi i, choć mogą rozmnażać się w niesprzyjających warunkach, to zwiększona dostępność pokarmu po opadach intensyfikuje ich rozród. Duże zagęszczenie populacji obniża tempo rozrodu skakuszek. Mogą osiągnąć dojrzałość płciową już po 85 dniach. Ruja trwa 7–8 dni, a w przypadku zapłodnienia ciąża trwa 32–34 dni (do 40 przy laktacji)[14]. W miocie rodzą się typowo trzy–cztery młode[5]. Są różowe i rzadko owłosione, otwierają uszy po 15, a oczy po 20 dniach życia. Matka karmi młode przez około 28 dni. Zwierzęta te mogą żyć do trzech lat w niewoli, choć istnieją doniesienia o osobnikach żyjących 5 lat, ale prawdopodobnie znacznie mniej na wolności; większość może nie dożywać drugiego roku[14][16].

Populacja i zagrożenia

Populacja skakuszki australijskiej jest stabilna, jest to gatunek pospolity[5], najpospolitszy ze wszystkich skakuszek[14]. Przez większość czasu występuje w małym zagęszczeniu, w niektórych latach dochodzi do skokowego przyrostu liczebności[5], szczególnie duży miał miejsce w 1975 roku[14]. Nie są znane duże zagrożenia dla przetrwania tego gatunku. Lokalnie niebezpieczne jest drapieżnictwo ze strony zdziczałych kotów, liczebność skakuszek w obszarze chronionym Arid Recovery Reserve jest 5–6 razy wyższa niż poza nim[5].

W Nowej Południowej Walii dozwolone jest trzymanie skakuszek australijskich i pseudomyszy wschodnich w niewoli, pod warunkiem uzyskania odpowiedniej licencji. Dotyczy to tylko zwierząt urodzonych w niewoli, zabronione jest chwytanie dzikich osobników[17][16]. Są też wykorzystywane jako zwierzęta laboratoryjne[14].

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody obecnie uznaje skakuszkę australijską za gatunek najmniejszej troski[5].

Przypisy

  1. ↑ Notomys alexis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 3 O. Thomas. Two new jerboa-rats (Notomys). „The Annals of Magazine of Natural History”. Ninth Series. 8, s. 316, 1922. DOI: 10.1080/00222932208632680. (ang.).
  3. 1 2 H.H. Finlayson. On Central Australian mammals. Part 1. The Muridae. „Transactions of the Royal Society of South Australia, Incorporated”. 64, s. 133, 1940. (ang.).
  4. 1 2 E.L.G. Troughton. Descriptions of new rats and mice from Queensland. „Memoirs of the Queensland Museum”. 11 (1), s. 20, 1936. (ang.).
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 K. Moseby, Notomys alexis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2016-2.RLTS.T14867A22401181.en [dostęp 2022-03-08] (ang.).
  6. 1 2 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 276. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  7. 1 2 D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Notomys alexis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-03-08].
  8. 1 2 3 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 506. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  9. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 463, 1904. (ang.).
  10. ↑ alexis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-03-08] (ang.).
  11. ↑ J. Nijhof: Nederlandse namen voor een deel van de Knaagdieren. paulvoorhaar.nl. [dostęp 2022-02-08]. (niderl.).
  12. 1 2 3 4 5 Heathcote, Angela: This hopping mouse produces solid urine to cope in the harsh Aussie desert. Australian Geographic, 2018-01-18. [dostęp 2021-01-26]. (ang.).
  13. ↑ Bill Breed, Fred Ford, Native Mice and Rats, CSIRO Publishing, 2007, s. 8, ISBN 978-0-643-09166-5.
  14. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Barbara Lundrigan, Kim Pfotenhauer, ''Notomys alexis'', spinifex hopping mouse [online], Animal Diversity Web, 2003 [dostęp 2021-01-26] (ang.).
  15. ↑ Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 724–725. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  16. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Linda Dennis, Anne Fowler, A guide to the care of spinifex hopping mice, Fauna First Aid.
  17. ↑ Mammal keeper licence. NSW Department of Planning, Industry and Environment, 2019-09-06. [dostęp 2021-01-26]. (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.