Sitno
wieś
Ilustracja
Kościół pw. Najświętszego Zbawiciela, z 1849
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

gryfiński

Gmina

Mieszkowice

Wysokość

60 m n.p.m.

Liczba ludności (2010)

212

Strefa numeracyjna

91

Kod pocztowy

74-505[1]

Tablice rejestracyjne

ZGR

SIMC

0779319

Położenie na mapie gminy Mieszkowice
Mapa konturowa gminy Mieszkowice, po prawej znajduje się punkt z opisem „Sitno”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Sitno”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, blisko dolnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Sitno”
Położenie na mapie powiatu gryfińskiego
Mapa konturowa powiatu gryfińskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Sitno”
Ziemia52°45′24″N 14°32′46″E/52,756667 14,546111[2]

Sitno (do 1945 niem. Schönfeld[3]) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, w gminie Mieszkowice, do 2014 roku w sołectwie Troszyn. Obecnie Sitno stanowi wraz z pobliskim Wicinem, odrębne sołectwo. Według danych z 2010 liczyła 212 mieszkańców.

Miejscowość znajdowała się od około 1250 na terytorium powstałej Nowej Marchii. Pierwsza wzmianka z 1337, w latach 1426–1784 wieś należała do rodu von Sydow, który wybudował tu pałac w 1. połowie XVIII w. (obecnie nie istnieje); w późniejszych latach kilkukrotnie zmieniała właścicieli. Od 1945 leży w granicach Polski.

We wsi znajduje się kościół z połowy XIX w., murowany z kamienia łupanego oraz z cegły, z dwukondygnacyjną wieżą zwieńczoną hełmem.

Nazwa

Nazwa na przestrzeni wieków: Schonenuelde 1337; Schonevelt 1354, 1472; Schonenuelt 1447; Schonenfelde 1491; Schönfeld 1778, 1945; Sitno 1947[3]. Pierwotna niemiecka nazwa topograficzna pochodzi od schön ‘ładny, piękny’ oraz Feld ‘pole’[4].

Układ przestrzenny

Rozplanowanie przestrzenne w formie krótkiej, prostej ulicówki, typowej dla osady folwarcznej. Po płd. stronie drogi wiejskiej ulokowane są niewielkie zagrody rolnicze /2–budynkowe/ oraz mieszkalna zabudowa pofolwarczna. Na skutek powojennej eksploatacji dawny zespół folwarczny uległ dekompozycji i dewaloryzacji. Podwórze folwarczne zachowało się z licznymi ubytkami. Pałac wyburzono w latach 80. XX w., dziedziniec pałacowy zatarty, z pojedynczymi drzewami. Budynki gospodarcze to obiekty murowane, kamienno-ceglane, wzniesione w końcu XIX w., wtórnie przemurowane dla potrzeb funkcjonowania PGR. Przy skrzyżowaniu dróg centralnej części miejscowości posadowiony jest XIX-wieczny kościół. Po płn. stronie podwórza gospodarczego usytuowano kompleks współczesnych budynków fermy trzody chlewnej oraz bloki mieszkalne dla pracowników. W pobliżu miejscowości zachował się cmentarz ewangelicki o czytelnym układzie, śródpolny, ze śladami zniszczonych nagrobków, zakrzewiony, z pojedynczymi elementami ozdobnego drzewostanu. Znajdują się na nim mogiły jeńców wojennych z lat 1942/43.

Historia

  • VIII–poł. X w. – w widłach Odry i dolnej Warty znajduje się odrębna jednostka terytorialna typu plemiennego, prawdopodobnie powiązana z plemieniem Lubuszan. Na północy od osadnictwa grupy cedyńskiej oddzielały ją puszcze mosińska (merica Massen) i smolnicka (merica Smolnitz). Mieszkańcy zajmowali się gospodarką rolniczo-hodowlaną.
  • 960–972 – książę Mieszko I opanowuje tereny nadodrzańskie, obejmujące obręb późniejszej kasztelani cedyńskiej, ziemię kiniecką i kostrzyńską
  • 1005 (lub 1007) – Polska traci zwierzchność nad Pomorzem, w tym również nad terytorium w widłach Odry i dolnej Warty
  • 1112–1116 – w wyniku wyprawy Bolesława Krzywoustego, Pomorze Zachodnie uznaje zwierzchność lenną Polski
  • Pocz. XIII w. – obszar na północ od linii Noteci-dolnej Warty i zachód od Gwdy w dorzeczu Myśli, Drawy, środkowej Iny, stanowi część składową księstwa pomorskiego; w niewyjaśnionych okolicznościach zostaje przejęty przez księcia wielkopolskiego Władysława Laskonogiego, a następnie jego bratanka, Władysława Odonica
  • 1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczynają ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstaje następnie Nowa Marchia
  • 2 połowa XIII w. – zbudowano kościół w Sitnie
  • 1320–1323 – po wygaśnięciu dynastii askańskiej, Nowa Marchia przejściowo przechodzi we władanie książąt pomorskich
  • 1323 – władzę w Nowej Marchii obejmują Wittelsbachowie
  • 1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Schonenuelde, w ziemi mieszkowickiej[5]: „Schonenuelde XXIIII, dos I† mansos, Henningus de wolkow pro seruicio VII†, Henningus Melscholt pro seruicio VII”[6] – wieś liczy 24 łany (mansos), wolne od ciężarów podatkowych są 1 ⅛ łany parafialne (dos), lennikami zobowiązanym do służby konnej są Henning von Wulkow[7] posiadający 7 ⅛ łana oraz Henning Melscholt posiadający 7 łanów.
  • 17.09.1354 – margrabia Ludwik Rzymski przekazuje w lenno villa Schonevelt rycerzowi Nikolausowi Sack (Szack) z Przyjezierza jako sukcesję po braciach Henryku (Henrici) i Henningu (Henningi) de Elsholt, za 5-letnią wierną służbę wojskową[8]
  • 1402–1454/55 – ziemie Nowej Marchii pod rządami zakonu krzyżackiego
  • 1426 – jako właściciel majątku Sitno wymieniany jest Werner von Sydow
  • 1433 – podczas wojny polsko-krzyżackiej, okoliczne tereny zostają zdobyte i splądrowane przez Husytów
  • 1535–1571 – za rządów Jana kostrzyńskiego Nowa Marchia staje się niezależnym państwem w ramach Świętego Cesarstwa Rzymskiego
  • 1538 – margrabia Jan kostrzyński oficjalnie wprowadza na terenie Nowej Marchii luteranizm jako religię obowiązującą
  • 1692 – zbudowano wieżę kościelną
  • 1701 – powstanie Królestwa Prus
  • 1709–1739 – wybudowany zostaje przez rodzinę von Sydow barokowy dwukondygnacyjny pałac na planie prostokąta z klasycystycznym, arkadowym portykiem; wewnątrz stiuki
  • 1718 – we wsi dwa gospodarstwa chłopskie i 6 zagrodników
  • 1784 – Georg von Sydow sprzedaje Sitno kapitanowi von Winterfeld za 29 tysięcy talarów
  • 1798 – wieś nabywa tajny radca Pastorff za kwotę 76 300 talarów
  • 1804 – wieś nabywa za 90 500 talarów graf Heinrich von Schlabbrendorff, kanonik kapituły kolegiackiej św. Mikołaja w Magdeburgu
  • 1806–1807 – Nowa Marchia pod okupacją wojsk napoleońskich; na mocy traktatu w Tylży w dniu 12.07.1807 wojska francuskie opuszczają terytorium państwa pruskiego z wyjątkiem niektórych ważniejszych twierdz, pod warunkiem spłaty bądź zabezpieczenia nałożonej na Prusy kontrybucji wojennej
  • 1807–1811 – reformy gospodarcze Steina- Hardenberga dotyczące zniesienia poddaństwa chłopów w Prusach
  • 1809 – graf von Schlabbrendorff nabywa od zarządcy Gäde (Gaede) za 42 000 talarów majątek Boleszkowice, którego pola graniczyły z Sitnem
  • 1815–1818 – reformy administracyjne Prus zmieniają strukturę Nowej Marchii; wieś należy do powiatu Chojna, w rejencji frankfurckiej, w prowincji brandenburskiej
  • V 1818 – zarządca (niem. Amtmann) Boldt kupuje majątki szlacheckie Sitno i Boleszkowice od grafa von Schlabbrendorff za kwotę 123 000 talarów, po czym 9 V 1818 sprzedaje je za 126 000 talarów braciom Carlowi Ferdinandowi (zm. 1822) i Christianowi Augustowi Heinrichowi Badicke[9]
  • 1840 – majątki Sitno i Boleszkowice kupuje za 125 000 talarów szwagier i kuzyn Christiana, Friedrich Wilhelm Badicke, dzierżawca wsi Golice, Żelechowo i Ferdinandshof (obecnie część Neulietzegöricke) w królewskiej domenie Cedynia
  • 1847–1849 – wybudowano nowy kościół; poprzedni średniowieczny, stojący w innym miejscu, wyburzono ze względu na postępujący proces niszczenia i wieżę grożącą zawaleniem
  • 22.08.1850 – w Golicach umiera Friedrich Wilhelm Badicke; pochowany został w grobowcu rodzinnym w Sitnie
  • 1865 – przy podziale majątku najstarszy syn Friedricha Wilhelma, Friedrich August Gottfried Badicke, przejmuje majątki
  • 1871 – Badicke sprzedaje za 65 000 talarów grafowi Heinrichowi Fink von Finckenstein z Troszyna tzw. Parnäkel (Parneckel, 6 km na południe od Sitna, poniżej Boleszkowic), 1161 mórg głównie lasów
Przyległości Sitna w XIX / XX w.
Niemiecka nazwaObiektPołożeniePolska nazwaLudność ok. 1820Ludność w 1852
Schulzendorffolwark2,3 km na płd.-zach.Wicin12[10]20[11]
  • 1871–1918 – Nowa Marchia w ramach zjednoczonej Drugiej Rzeszy Niemieckiej
  • 1878 – przebudowa pałacu
  • 15.01.1905 – umiera Friedrich August Gottfried Badicke; jego następcą zostaje najstarszy syn Peter August Friedrich Badicke
  • 1929 – majątek liczy 811 ha ziemi
  • 04.02.1945 – zajęcie Sitna przez wojska 5 Armii 1 Frontu Białoruskiego; ostatnim właścicielem był major Peter August Friedrich Badicke
  • VIII.1945 – przybywa pierwsza grupa przesiedleńców z okolic Tarnopola
  • 1945–1974 – kościół nie pełni funkcji liturgicznych
  • 1946 – rozpoczyna działalność szkoła podstawowa w zachowanym budynku poniemieckim; nauczyciel Zofia Seńczuk; z czasem szkołę przeniesiono do pałacu (salony z wystrojem sztukatorskim podzielono na mniejsze pomieszczenia, a w konsekwencji zniszczono zabytkowy wystrój wnętrza)
  • 1949 – założenie Państwowego Gospodarstwa Rolnego, następnie włączonego do Kombinatu PGR Troszyn
  • 1950 – założenie Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej
  • 1966 – część pałacu zawaliła się; dzieci przeniesiono do szkoły podstawowej w Troszynie
  • 1975–1998 – miejscowość należy administracyjnie do województwa szczecińskiego
  • 29.09.1979 – poświęcenie kościoła i przeznaczenie do posługi
  • Lata 80 XX w. – pałac zostaje wyburzony ze względu na jego katastrofalny stan techniczny
Właściciele majątku Sitno
Imię i nazwiskoLata
Henning von Wulkow
Henning Melscholt		1337
Henryk i Henning de Elsholt ?-1354
Nikolaus Sack1354-?
von Sydow1426–1784
von Winterfeld1784–1798
Pastorff1798–1804
von Schlabbrendorff1804–1818
Boldt1818
Badicke1818–1945

Demografia

Liczba ludności[11][12][13]:

Wyznania

Kościół pw. Najświętszego Zbawiciela jest filialnym parafii rzymskokatolickiej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Troszynie.

Atrakcje turystyczne

  • Kościół pw. Najświętszego Zbawiciela – zbudowany w latach 1847–1849, murowany z kamienia łupanego oraz z cegły, z której wykonano gzymsy, pilastry, obramienia okien i portali, a także dwukondygnacyjną wieżę zwieńczoną hełmem. Na wieży kościelnej dzwon o średnicy 52 cm z 1617 ze średniowiecznego kościoła, ufundowany przez Hansa von Sydow. Do 1945 ewangelicki, filia kościoła w Zielinie. W latach 1945–1974 nie pełnił funkcji liturgicznych, poświęcony 29 września 1979. Wpisany do rejestru zabytków pod nr A-396 z 15 maja 2009[14].
  • Budynki w gminnej ewidencji zabytków: spichlerz folwarczny, budynek inwentarski, chałupy nr 4 i 7, budynek szkoły nr 9, czworak nr 10.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1169 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  2. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 122911
  3. 1 2 M.P. z 1948 r. nr 14, poz. 55.
  4. ↑ Andrzej Chludziński: Nazwy miejscowe gminy Mieszkowice. W: Nadodrzańskie spotkania z historią. Pruszcz Gdański: Wydawnictwo Jasne, 2013, s. 57–58. ISBN 978-83-61508-48-9.
  5. ↑ Księga ziemska nie obejmowała dominium joannickiego (wcześniej templariuszy) z Chwarszczan. Wbrew np. poglądom K. Śląskiego w Podziały terytorialne Pomorza w XII–XIII wieku wyd. 1960, przynależność Smolnicy, Troszyna, Sitna, Zielina i Wicina do 200 łanów Dargomyśla z 1234 należy do nieporozumień, gdyż włości templariuszy nigdy tam nie sięgały.
  6. ↑ Ludwig Gollmert: Das Neumärkische Landbuch Markgraf Ludwigs des Älteren vom Jahre 1337. Nach einer neu aufgefundenen Handschrift des vierzehnten Jahrhunderts. Frankfurt am Oder: 1862, s. 13.
  7. ↑ Ród rycerski von Wulkow posiadał nadania zwłaszcza w ziemi lubuskiej. Pierwszym znanym przedstawicielem był Jan, obecny w 1280 na zjeździe rycerstwa w Berlinie.
  8. ↑ Adolph Friedrich Johann Riedel: Codex diplomaticus Brandenburgensis: Sammlung der Urkunden, Chroniken und sonstigen Quellenschriften für die Geschichte der Mark Brandenburg und ihrer Regenten. T. 19. Cz. 1. F.H. Morin, 1860, s. 25.
  9. ↑ Mitteilungen des Vereins für Geschichte der Neumark. [dostęp 2016-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-30)].
  10. ↑ Leopold Krugg: Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des Preussischen Staats. T. 4. Halle: Karl August Kümmel, 1823, s. 284.
  11. 1 2 Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 20.
  12. ↑ Leopold Krugg: Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des Preussischen Staats. T. 4. Halle: Karl August Kümmel, 1823, s. 269.
  13. ↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte. [dostęp 2011-05-13].
  14. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo zachodniopomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 39 [dostęp 2011-05-13].

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.