Siderka
wieś
Ilustracja
Kościół Opatrzności Bożej w Siderce
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

sokólski

Gmina

Sidra

Liczba ludności (2020)

83[1]

Strefa numeracyjna

85

Kod pocztowy

16-124[2]

Tablice rejestracyjne

BSK

SIMC

0039261[3]

Położenie na mapie gminy Sidra
Mapa konturowa gminy Sidra, u góry znajduje się punkt z opisem „Siderka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Siderka”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Siderka”
Położenie na mapie powiatu sokólskiego
Mapa konturowa powiatu sokólskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Siderka”
Ziemia53°35′36″N 23°27′34″E/53,593333 23,459444[4]

Siderkawieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Sidra[3][5].

Sidra jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Parafia Opatrzności Bożej[6].

Historia

W 1863 podczas powstania styczniowego został rozstrzelany kapitan Zawistowski, właściciel dóbr w Siderce.

W 1921 roku wieś liczyła 47 domów i 251 mieszkańców, w tym 185 prawosławnych i 66 katolików rzymskich[7].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

Wieś w 2011 roku zamieszkiwały 172 osoby[8].

Historia dworu w Siderce

Siedziba dworska w Siderce została założona na początku XVI w. przez Michała Haleckiego, któremu przed 1536 r. nadano tu ziemie puszczańskie. Pierwotnie siedziba dworska składała się z dwóch części – dziedzińca otoczonego zabudowaniami i ogrodu. Do dziedzińca prowadziła droga ze wsi (położonej za polami kilkaset metrów od założenia). Na osi tej drogi usytuowany był murowany z cegły dwór. Po 1775 r. Siderka zmieniła właścicieli i przeszła w ręce Zawistowskich. Szymon Zawistowski rozbudował założenie, nadając mu klasycystyczną kompozycję. W obręb kompozycji wciągnięto istniejący już przed 1784 r. duży staw położony przy drodze do Sidry oraz kamienny młyn na rzece Sidrze i kamienny folusz. Wzniesiono nowy, modrzewiowy dwór, któremu podporządkowano nową oś kompozycyjną biegnącą teraz ze wschodu na zachód, prostopadle do dawnej osi. Zofia Łubieńska sprzedała w 1871 r. majętność Arseniuszowi Winogradowowi. Ten w 1897 r. podarował go swojej córce Oldze, żonie Józefa Matuszyńskiego, właściciela Siderki aż do 1939 r. Po parcelacji majątku w 1944 r. siedzibą dworską zarządzała Gminna Spółdzielnia w Sokółce, we dworze i w innych budynkach zamieszkiwali repatrianci oraz nowi właściciele części siedliska, a w zabudowaniach gospodarczych trzymano maszyny rolnicze. W 1948 r. Olga Matuszyńska odwoływała się bezskutecznie od decyzji o przejęciu Siderki na cele reformy rolnej, toteż ostatecznie w 1957 i 1958 r. powstały w obrębie założenia cztery indywidualne gospodarstwa chłopskie. W latach 1956-1957 rozebrany został modrzewiowy dwór, a w 1977 r. rozebrano oficynę (przebudowany budynek szesnastowiecznego dworu), zaś w latach 1960-1962 tuż obok miejsca, w którym stał drewniany dwó w Sidercer wzniesiono budynek szkoły podstawowej i teren ogrodu ozdobnego ogrodzono[9].

Obiekty zabytkowe

  • kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Opatrzności Bożej z 1825 fundacji Ignacego Zawistowskiego (początkowo cerkiew unicka, od 1839 prawosławna, od 1920 kościół rzymskokatolicki), nr rej.:255 z 4.11.1966[10].
  • pozostałości zespołu dworskiego Zawistowskich
  • cmentarz katolicki i prawosławny z XIX wieku[11]. W 1932 r. na cmentarzu przykościelnym wzniesiono obelisk „latarnię zmarłych” ustawiony na osi dworu. Latarnia ta upamiętniała tragiczną śmierć Wandy Matuszyńskiej (zm. w 1932 r.), żony jednego z synów Olgi Matuszyńskiej.

Inne obiekty

Przypisy

  1. Raport o stanie gminy za rok 2019. Stan ludności 31.12.2020 str.9 [dostęp 2021-10-26]
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1137 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. 1 2 GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121720
  5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. Opis parafii na stronie diecezji
  7. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 85 (76).
  8. Wieś Siderka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-09-12], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Drożyner Paweł, Werpachowska Janina, Dokumentacja ewidencyjna założenia dworsko-ogrodowego w Siderce, Białystok 1985, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku, Informacje ustne mieszkańców wsi Siderka i terenu założenia; Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef, Kucharczyk Krzysztof, Katalog parków i ogrodów zabytkowych województwa białostockiego, katalog szczegółowy hasło nr 124, Białystok 1988, maszynopis w posiadaniu Oddziału Wojewódzkiego Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Białymstoku
  10. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  11. Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 44.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.