Semele
Ilustracja
Semele androgyna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Rodzaj

Semele

Nazwa systematyczna
Semele Kunth
Abh. Königl. Akad. Wiss. Berlin 1842: 49 (1844)[3]
Typ nomenklatoryczny

Semele androgyna (L.) Kunth[4]

Synonimy
  • Amphion Salisb.
Homonimy

Semele Schumacher, 1817 (rodzaj małży)[5]

Semele Kunth – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych. Obejmuje trzy gatunki występujące endemicznie na Wyspach Kanaryjskich i Maderze[3]. Gatunek Semele androgyna uprawiany jest jako roślina ozdobna[6].

Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od mitycznej Semele, córki Kadmosa, matki Dionizosa[7].

Morfologia

Semele androgyna
Pokrój
Wiecznie zielone pnącza[8] o zielonych pędach, osiągające wysokość 5–7[9][8], albo liany osiągające wysokość 20 metrów[6].
Pędy
Podziemne, krótkie kłącze. Główna oś łodygi rozgałęziająca się[9], wierzchołkowo wijąca[8]. Odgałęzienia boczne jednokrotne, długości 90 cm[8]. W górnym odcinku głównej osi łodygi oraz na odgałęzieniach bocznych wyrasta do 40 zielonych, lancetowatych do sercowato-jajowatych gałęziaków, typu fyllokladium[9], wielkości 2,5–7×1–5 cm[8], odwróconych do góry nogami, przypominających krótkoogonkowe liście[9].
Liście
Zredukowane, jajowate, długości 4–8 mm[8], szybko usychające i opadające, skupione na bocznych odgałęzieniach[9], głównie wspierające gałęziaki[8]. Liście właściwe, długoogonkowe występują wyłącznie u siewek oraz rzadko wyrastają bezpośrednio z kłącza[9].
Kwiaty
Rośliny jednopienne. Kwiaty wyrastające w pęczkach we wcięciach na brzegach gałęziaków (przy czym gałęziaki, na których nie powstają kwiaty są całobrzegie), a w przypadku Semele gayae na ich powierzchni. Każdy kwiat wsparty jest kilkoma podsadkami. Szypułki członowane, u nasady okwiatu lub blisko niej[9]. Okwiat gwiaździsty, sześciolistkowy[9], białawy[10] do kremowego[8]. Listki okwiatu częściowo zrośnięte na 1/3 długości[8]. Sześć pręcików o nitkach zrośniętych ze sobą w rurkę, a ta zrośnięta z rurką okwiatu. Pylniki sąsiadujących pręcików wydają się być złączone, a każda para pylników osadzona jest na niepozornym łączniku. Pylniki pękają do góry. Zalążnia kulistawa, trójkomorowa, z dwoma zalążkami w każdej komorze. Szyjka słupka wydłużona, zakończona trójsiecznym znamieniem o brodawkowatych łatkach. W kwiatach żeńskich pręcikowie jest wykształcone, lecz mniejsze i z niepękającymi pylnikami. W kwiatach męskich słupkowie jest szczątkowe. Ziarna pyłku o cienkiej egzynie, bezaperturowe[9].
Owoce
Pomarańczowoczerwone jagody[8]. Nasiona duże, kulistawe, jeśli występują pojedynczo, lub spłaszczone, twarde, białawe, z cienką łupiną. Bielmo nie magazynuje skrobi, lecz hemicelulozy, ziarno aleuronowe i tłuszcze[9].
Gatunki podobne
Od innych przedstawicieli plemienia Rusceae odróżnia się pnącym pokrojem[9].

Biologia i ekologia

Rozwój
Wzrost nowych pędów rozpoczyna się wiosną. Kwiaty pojawiają się po 12 miesiącach. Owoce dojrzewają 9–12 miesięcy po zapyleniu kwiatów[8].
Wymagania siedliskowe
Semele androgyna i S. menezesii zasiedlają makaronezyjskie lasy wawrzynolistne[10], głównie w skalistych, zalesionych wąwozach interioru[11]. Na Maderze S. androgyna rozszerza zasięg na nizinne obszary suche. S. gayae jest endemitem Gran Canarii, gdzie występuje na klifach i zboczach w lasach reliktowych[10].
Cechy fitochemiczne
W Semele androgyna zidentyfikowano obecność flawonoidów, flawonów i kwasów fenolowych[11].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 40. Kariotyp składa się z 6 dużych i 14 małych chromosomów submetacentrycznych[9].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodzaju
Rodzaj zaliczany do plemienia Rusceae podrodziny Nolinoideae w rodzinie szparagowatych (Asparagaceae)[12][2]. Historycznie, na przykład w systemie Takhtajana z 1997 roku i systemie Kubitzkiego z 1998 roku, zaliczany do rodziny myszopłochowatych (Ruscaceae)[9].
Wykaz gatunków[3]
  • Semele androgyna (L.) Kunth
  • Semele gayae (Webb & Berthel.) Svent. & G.Kunkel
  • Semele menezesii J.G.Costa

Zagrożenie i ochrona

Gatunek Semele gayae ujęty jest na Czerwonej Liście Flory Naczyniowej Hiszpanii ze statusem narażony na wyginięcie[13].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. 1 2 Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-05] (ang.).
  3. 1 2 3 Ruscus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-09-23].
  4. ↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-10-05]. (ang.).
  5. ↑ Brands, S.J. (ed.): The Taxonomicon. 1989–. [dostęp 2021-10-05]. (ang.).
  6. 1 2 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 847, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ David Gledhill: The Names of Plants.. Wyd. 4. Leiden: Cambridge University Press, 2008, s. 348. ISBN 978-0-511-47855-0. OCLC 476234730.
  8. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 J. Cullen i inni red., The European garden flora, flowering plants: a manual for the identification of plants cultivated in Europe, both out-of-doors and under glass, wyd. 2, Cambridge: Cambridge University Press, 2011, ISBN 978-0-521-76167-3, OCLC 733546580.
  9. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 P.F. Yeo: Ruscaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 412–426. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
  10. 1 2 3 Christina S. Schuessler, No Tertiary relicts? A biogeographical study on the Macaronesian laurel forest species in Daucus (Apiaceae), Geranium (Geraniaceae), Gesnouinia (Urticaceae), Phyllis (Rubiaceae), Semele (Asparagaceae) and Visnea (Pentaphylacaceae) [online], Uniwersytet w Heidelbergu, 2020.
  11. 1 2 F.T. Ganança (i inni). Flavonoids in phylloclades discriminate endemic Semele androgynachemotypes from Madeira. „South African Journal of Botany”. 71 (2), s. 160-166, 2005.
  12. ↑ Taxon: Ruscus. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2021-09-23]. (ang.).
  13. ↑ Lista Roja 2008 de la Flora Vascular Española. Wyd. 1a. Madrid: Sociedad Española de Biología de la Conservación de las Plantas, 2008, s. 58. ISBN 978-84-691-7375-6.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.