Saturnin znany także jako Satornil (II w.) – syryjski gnostyk, współczesny Karpokratesa i Bazylidesa[1]. Był prawdopodobnie uczniem Menandra, samarytańskiego heretyka chrześcijańskiego z nurtu gnostyckiego, ucznia Szymona Maga. Nauczał w Antiochii. Wiedza o nim pochodzi wyłącznie z dzieła Ireneusza z Lyonu – Przeciw herezjom, I, 22. Od Ireneusza zaczerpnęli: Hipolit Rzymski w dziele Odparcie wszelkich herezji, 7.28; Tertulian w dziele De praescriptione haereticorum, 3; Epifaniusz z Salaminy, w dziele Contra haereses panaria (Apteczka przeciw herezjom), 23; {Filaster biskup} Brescii (+397) w dziele O herezjach, 31 i inni.

Nauczanie

Według Saturnina początkiem wszystkich rzeczy jest nieznany nikomu Ojciec. Bóg judaizmu był jednym z aniołów stworzonych przez tego nieznanego Ojca, obok archaniołów, mocy i władz. Podstawowe elementy opisu stworzenia Saturnin przejął od swego mistrza Szymona Maga, ten zaś prawdopodobnie bezpośrednio lub pośrednio z mitologii perskiej[2]. Siedem aniołów stworzonych i inne byty duchowe, zebrawszy się razem, stworzyły świat. A następnie człowieka - na boski obraz, który zstąpił z wysoka. Obraz ten był zbyt duchowy dla tego niskiego świata. Człowiek był początkowo jak robak – pełzał po ziemi. Najwyższa siła zlitowała się nad nim, ponieważ był utworzony na jej obraz, i zesłała boską iskrę, która podniosła go i postawiła na nogi. Przy śmierci człowieka, iskra ta powraca do swojego wyższego świata, podczas gdy pozostałe elementy ulegają zniszczeniu[2].

Władze panujące w świecie pragnęły zniszczyć Ojca - najwyższą, transcendentną istotę. Bóg judaizmu, czyli według Saturnina jeden ze stworzonych przez Ojca aniołów, uciskał ludzi, którzy mieli boską iskrę w sobie. Dlatego Ojciec posłał zbawiciela, by ich odkupił i zniszczył tego boga.

Etyczne nauczanie Saturnina miało charakter enkratyczny, odrzucał małżeństwo i prokreację uznając je za pochodzące od Szatana[3] i spożywanie mięsa.

Kontekst gnostycki

Trzy elementy doktryny Saturnina świadczą o jej powiązaniu z wcześniejszymi myślicielami gnostyckimi: idea niepoznawalnego i absolutnie transcendentnego Boga, stworzenie świata przez anioły oraz przedstawienie Boga Starego Testamentu w opozycji do Nowego Testamentu. Kosmologia Saturnina ma cechy bliskie m.in. nauce ofitów[4]. Bóg Pięcioksięgu u Saturnina jest przedstawiony w lepszym świetle niż u innych gnostyków, choć w relacji Hipolita rzymskiego jest on, zgodnie ze zwykłą gnostycką oceną, przyrównany do szatana. Można też odnaleźć u Saturnina elementy chrystologii właściwej dla doketyzmu, wyznającego pozorność ciała Jezusa. Innym przejętym od wcześniejszych nauczycieli elementem jest przeświadczenie, że proroctwo jest sprawą niższych aniołów. Najbardziej uderzającą nowością w stosunku do poprzedników jest zwrócenie się Saturnina i jego uczniów ku ascetyzmowi[2].

Przypisy

  1. ↑ J. Daniélou: Teologia judeochrześcijańska. Historia doktryn chrześcijańskich przed Soborem Nicejskim. S. Basista (przekład). Kraków: Wydawnictwo WAM, 2002, s. 82, seria: „Myśl Teologiczna” 39. ISBN 83-7318-044-3.
  2. 1 2 3 The Earlier Gnostic Sects. W: R. McL. Wilson: The Gnostic Problem.. s. 103-102.
  3. ↑ Hipolit Rzymski, Refutation of All Heresies, Book VII, Chapter 16. The System of Saturnilus.
  4. ↑ Saturninus. W: The Oxford Dictionary of the Christian Church. F.L. Cross, E.A. Livingstone (oprac.). s. 1238.

Bibliografia

  • Saturninus. W: The Oxford Dictionary of the Christian Church. F.L. Cross, E.A. Livingstone (oprac.). Wyd. 2. London: Oxford University Press, 1974, s. 1238. ISBN 0-19-211545-6.
  • R. McL. Wilson: The Gnostic Problem. A Study of the Relations between Hellenistic Judaism and the Gnostic Heresy. Londyn: A.R. Mowbray, 1964, s. 274.
  • G. Bardy: Satornil. W: Dictionnaire de théologie catholique (DTC). T. 14/1. Paryż: 1939, s. kol. 1310n. (fr.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.