Łosoś szlachetny
Salmo salar[1]
Linnaeus, 1758
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

promieniopłetwe

Rząd

łososiokształtne

Rodzina

łososiowate

Rodzaj

Salmo

Gatunek

łosoś szlachetny

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Łosoś szlachetny[3], łosoś atlantycki[3], łosoś pospolity[4], łosoś europejski[5], łosoś[6] (Salmo salar) – ryba z rodziny łososiowatych (Salmonidae).

Występowanie

W północnej części Atlantyku, w rzekach Ameryki Północnej, w Europie od Portugalii po Morze Białe, Północne i Bałtyk. W jeziorach Ładoga i Onega tworzy formy wyłącznie słodkowodne.

Wygląd

Łosoś szlachetny

Dorasta do 150 cm długości i 24 kg masy ciała. Według ustnych przekazów łososie z populacji drawskiej (zwane również królewskimi) osiągały 150 cm i aż 46 kg masy. Łuski drobne, mocno osadzone. Linia boczna dobrze widoczna. Na linii grzbietu występuje mała, czerwono-szara płetwa tłuszczowa (charakterystyczna dla łososiowatych). Głowa z wielką i silnie uzębioną paszczą. Podczas tarła samce zmieniają ubarwienie na czerwonawe, a żuchwa przybiera kształt haka. Młode mają na bokach ciemne i czerwone plamki. Osobniki dorosłe mają nieregularne czarne plamy na górnej połowie ciała.

Odżywianie

Łosoś jest rybą drapieżną. Początkowo żywi się skorupiakami planktonowymi i larwami owadów, później mniejszymi rybami oraz skorupiakami.

Rozród

Wykluwająca się larwa łososia

Typowa ryba anadromiczna tzn. wędrująca na czas rozrodu z mórz do rzek. W czasie tej wędrówki łososie kierują się zapachem wody w miejscu, w którym przyszły na świat. W trakcie przekraczania granicy wód słodkich i słonych dokonują się w ich organizmach zmiany biochemiczne i fizjologiczne. W trakcie wędrówki nie pobierają pokarmu. Tarło odbywa się jesienią, w zimnej, dobrze natlenionej wodzie o silnym prądzie. Ikra w liczbie do 30 000 ziaren (o średnicy 4–7 mm) jest składana do jamek wygrzebanych przez samicę w piaszczystym lub kamienistym dnie. Larwy wykluwają się wiosną. Mają one długość około 2 cm. Okres resorpcji woreczka żółtkowego trwa około 40 dni. Po tarle wiele osobników ginie. Osobniki młode spędzają w rzekach 2–3 lata, następnie wędrują do morza, przybierają wtedy barwę szarozieloną na grzbiecie i srebrzystobiałą na bokach i brzuchu (tzw. stadium smolt). W morzu spędzają kolejne 2–3 lata, po czym wracają do tej samej rzeki na tarło.

Zagrożenia i ochrona

Zagrożeniami dla łososi w czasie wędrówki są zapory wodne. Niegdyś liczny w rzekach dorzecza Odry i Wisły. Populacja łososia w polskich rzekach całkowicie wyginęła w połowie lat 80. XX w. Było to związane z zanieczyszczeniem tarlisk spowodowanym odmulaniem zbiornika Kamienna na rzece Drawie w dorzeczu Odry (1981–1983, zamulenie tarlisk utrzymywało się do jesieni 1985)[7]. Przegradzanie i pogarszająca się jakość wód Drawy stanowiło poważne zagrożenie dla tej ostatniej ostoi polskiego łososia. Ostatnie tarlaki obserwowano w Drawie w 1985, ostatnie łososie w stadium parr złowiono w 1987. Na wiślańską populację łososia katastrofalny wpływ miało wybudowanie zapory we Włocławku.

W 1995 rozpoczęto program restytucji łososia w polskich rzekach, materiał zarybieniowy pozyskano z łotewskiej rzeki Dźwiny. W 1997 stwierdzono w Drawie obecność gniazd tarłowych. Mimo sukcesu, obecny w polskich rzekach łosoś nadal jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem, znaczącą poprawę sytuacji może zapewnić jedynie dalsza wyraźna poprawa jakości wód, udrożnienie rzek, udostępnienie tarlisk, racjonalna polityka rybacka oraz walka z kłusownictwem.

Wartości odżywcze

Na uwagę zasługuje znaczna ilość różnorodnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (dane na 100 g):[8]

Wartość odżywcza
Łosoś świeży
(100 g)
Wartość energetyczna 842 kJ (201 kcal)
Białka 19,9 g
Węglowodany 0,0 g
Tłuszcze 13,6 g
Woda 65,5 g
Dane liczbowe na podstawie: [8]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[9]
Wartość odżywcza
Łosoś wędzony
(100 g)
Wartość energetyczna 394 kJ (94 kcal)
Białka 22,1 g
Węglowodany 0,0 g
Tłuszcze 0,5 g
Dane liczbowe na podstawie: [8]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[9]

Filatelistyka

Poczta niemiecka wyemitowała 2 stycznia 2014 r. znaczek pocztowy z motywem łososia szlachetnego o wartości 45 eurocentów. Autorem projektu znaczka był Jens Müller z Düsseldorfu[10].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Salmo salar, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Salmo salar, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. 1 2 G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
  4. ↑ Maciej Kowalkowski: Niesamowite wędrówki łososi. club.fishermann.pl, 2012-09-29. [dostęp 2013-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  5. ↑ Łosoś europejski. encyklopedia.interia.pl. [dostęp 2013-02-14].
  6. ↑ Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982. ISBN 83-215-2103-7.
  7. ↑ Ryszard Bartel. Ryby dwuśrodowiskowe, ich znaczenie gospodarcze, program restytucji tych gatunków. „Supplementa ad Acta Hydrobiologica”. 3, s. 37–55, 2002. ISSN 1643-3157., Za: Łosoś atlantycki. salmon.pl. [dostęp 2017-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-22)]. (pow.: Chełkowski 1986)
  8. 1 2 3 Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 254.271. ISBN 978-83-200-5311-1.
  9. 1 2 Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  10. ↑ Wiederansiedlung von Fischarten-Lachs. www.bundesfinanzministerium.de. [dostęp 2018-05-27]. (niem.).

Bibliografia

  • Salmo salar. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 19 września 2009]
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.