Rzodkiew
Ilustracja
Morfologia (rzodkiew świrzepa)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kapustowate

Rodzaj

rzodkiew

Nazwa systematyczna
Raphanus L.
Sp. Pl. 669. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Raphanus sativus L.[3]

Synonimy
  • Quidproquo Greuter & Burdet.[4]
Rzodkiew zwyczajna (odm. rzodkiewka)

Rzodkiew (Raphanus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny kapustowatych. Należą do niego w zależności od ujęcia trzy gatunki[5] lub jeden[6]. Rośliny te pochodzą z basenu Morza Śródziemnego. Rozprzestrzenione zostały niemal na całym świecie[7]. W Polsce występują w zależności od ujęcia dwa gatunki (uprawiana rzodkiew zwyczajna R. sativus i zadomowiona rzodkiew świrzepa R. raphinastrum)[8] lub jeden w dwóch podgatunkach[6]. Rozpowszechnionym w świecie warzywem pod postacią różnych odmian jest rzodkiew zwyczajna (jedną z jej odmian jest rzodkiewka).

Morfologia

Pokrój
Rośliny zielne (jednoroczne lub dwuletnie), sztywno owłosione prostymi, pojedynczymi włoskami, rzadko nagie. Pędy prosto wzniesione lub pokładające się, pojedyncze lub rozgałęzione[4]. Osiągają do 0,8 m wysokości[9].
Liście
Odziomkowe ogonkowe, pojedyncze, ząbkowane, lirowate lub pierzasto wcinane. Liście łodygowe są do nich podobne, ale górne niemal siedzące[4].
Kwiaty
Zebrane po kilka w grona wydłużające się podczas owocowania. Działki kielicha podługowate do równowąskich, prosto wzniesione, nasady działek bocznych woreczkowato wyciągnięte. Płatki korony białe lub purpurowe, zwykle z ciemnymi żyłkami. Owalne lub zaokrąglone, ale u nasady z paznokciem o długości zbliżonej do szerszej części szczytowej lub dłuższej. Pręcików sześć, wyraźnie czterosilnych (cztery dłuższe, dwa krótsze). Miodniki cztery. W zalążni od 2 do 22 zalążków. Słupek okazały lub drobny, ze znamieniem główkowatym, czasem nieznacznie dwudzielnym[4].
Owoce
Wąskie, wielonasienne łuszczyny, zwężające się między nasionami[9], rozpadające się na jednonasienne człony[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny kapustowatych Brassicaceae, w jej obrębie klasyfikowany do plemienia Brassiceae[5].

Podział rodzaju

Według bazy taksonomicznej Plants of the World Online rodzaj obejmuje jeden gatunek[6]:

Według innych baz w obrębie rodzaju wyróżniane są trzy gatunki[5]:

  • Raphanus confusus (Greuter & Burdet) Al-Shehbaz & Warwick
  • Raphanus raphanistrum L. – rzodkiew świrzepa
  • Raphanus sativus L. – rzodkiew zwyczajna

Występujący na Bliskim Wschodzie R. confusus wyłączany jest do monotypowego rodzaju Quidproquo Greuter & Burdet jako Quidproquo confusum Greuter & Burdet. Z kolei Raphanus sativus bywa włączany jako podgatunek Raphanus raphanistrum subsp. sativus (L.) Domin[6].

Zastosowanie

Rzodkiew zwyczajna od dawna uprawiana była jako warzywo. Istnieje wiele różnych odmian, w których jadane są zgrubiały odcinek podliścieniowy łodygi i górna część korzenia (rzodkiewka var. radicans i rzodkiew czarna var. niger), liście i łuszczyny (rzodkiew wężowa var. caudatus), a rzodkiew oleista (var. oleiformis) zawiera w nasionach olej jadalny[10][11]. Rzodkiew jedli niewolnicy w starożytnym Rzymie, uprawiana była też w starożytnych Chinach[12].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
  3. 1 2 Raphanus. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-25].
  4. 1 2 3 4 5 Raphanus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].
  5. 1 2 3 Genus Raphanus L.. [w:] grin [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-06].
  6. 1 2 3 4 Raphanus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-06].
  7. ↑ Suzanne I. Warwick: Raphanus Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 147, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. 1 2 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 172. ISBN 0-333-74890-5.
  10. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 800. ISBN 83-214-1305-6.
  11. ↑ rzodkiew, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-05-06].
  12. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.