Rytwiany
wieś
Ilustracja
Kościół przy klasztorze pokamedulskim
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

staszowski

Gmina

Rytwiany

Liczba ludności (2021)

1971[1]

Strefa numeracyjna

15

Kod pocztowy

28-236[2]

Tablice rejestracyjne

TSZ

SIMC

0805755[3]

Położenie na mapie gminy Rytwiany
Mapa konturowa gminy Rytwiany, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Rytwiany”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Rytwiany”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Rytwiany”
Położenie na mapie powiatu staszowskiego
Mapa konturowa powiatu staszowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rytwiany”
Ziemia50°31′39″N 21°12′20″E/50,527500 21,205556[4]
Strona internetowa
Kościół św. Maksymiliana Kolbego
Jedna z figur Pocztu władców Rytwian

Rytwiany – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Rytwiany[5][3].

W latach 1975–1998 miejscowość należała do województwa tarnobrzeskiego.

Położona nad rzeką Czarną Staszowską, 5 km na południowy wschód od Staszowa. Siedziba władz gminy Rytwiany.

Przez wieś przechodzi szlak turystyczny zielony zielony szlak turystyczny z Chańczy do Pielaszowa.

Współczesne części wsi

Poniżej w tabeli 1 integralne części wsi Rytwiany (0805755) z aktualnie przypisanym im numerem SIMC (zgodnym z Systemem Identyfikatorów i Nazw Miejscowości) z katalogu TERYT (Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju)[6].

Integralne części wsi Rytwiany[3][5]
SIMCNazwaRodzaj
0805844Golejówprzysiółek
0805761Kopalinyczęść wsi
0805778Krutyczkiczęść wsi
0805784Niwyczęść wsi
0805790Piaskiczęść wsi
0805809Pod Cegielniączęść wsi
0805815Podkłodzieczęść wsi
0805821Porębyczęść wsi
0805838Wycinekczęść wsi

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Rytwian zawarty w tabeli 2.

Tabela 2. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych[7]
Nazwa wsi – miasta Nazwy części wsi
– miasta		 Nazwy obiektów fizjograficznych
– charakter obiektu
I. Gromada RYTWIANY
  1. Rytwiany
  1. Glinki
  2. Golejów
  3. Klasztor
  4. Kopaliny
  5. Krutyczki
  6. Na Szosie
  7. Niwy
  8. Pałac
  9. Piaski
  10. Pod Cegielnią
  11. Pod Pałacem
  12. Podborze
  13. Podkłodzie
  14. Poręby
  15. Rytwiany-Folwark
  16. Rytwiany-Kolonia
  17. Skrzypiec
  18. Stawki
  19. Wiśniówka
  20. Wycinek
  21. Zarzecze
  1. Barani Kąt – pole
  2. Borek – las
  3. Chłopski Las – las
  4. Czarna – rzeka
  5. Hajdugi – pole
  6. Kopaliny – pole, łąka
  7. Krutyczki – pole
  8. Las Klasztorny – las
  9. Lotnisko – pole
  10. Moczydle – pole, łąka
  11. Na Zamku – pole
  12. Niwy – pole
  13. Piaski – pole
  14. Pluskawa – las, łąka
  15. Pniaki – pole
  16. Pod Cegielnią – pole, łąki
  17. Pod Kolejką – łąki
  18. Podborze – pole, las
  19. Podkłodzie – pole
  20. Poręby – łąki
  21. Rzemiakiew – pole
  22. Skrzypiec – las
  23. Stawki – pole, łąka
  24. Stawy – stawy
  25. Tatary – pole
  26. Torfowe Doły – jezioro
  27. Wzory – pole
  28. Zarzecze – pole
  29. Zugaje – pole
  30. Zwierzyniec – pole, nieużytki

Historia

Narożnik muru zamkowego ze skośną skarpą o dekoracji rombowej wykonanej z zendrówki[8]
Pałac w Rytwianach

Rytwiany mają bogatą historię, ściśle związaną z historią pobliskiego miasta Staszowa. Okolice Rytwian zamieszkane były przez ludzi od neolitu, czego świadectwem są znalezione na tym terenie kamienne siekierki.

Pierwszym udokumentowanym właścicielem wsi był w XIII wieku Piotr Bogoria ze Skotnik. Na przestrzeni wieków kolejnymi właścicielami byli: biskup Mikołaj z Kurowa, biskup krakowski Wojciech Jastrzębiec, Jan Rytwiański, Mikołaj Kurozwęcki, Hieronim Łaski, Marcin Zaborowski, Tęczyńscy, Opalińscy, Lubomirscy, Potoccy i Radziwiłłowie.

Biskup krakowski Wojciech Jastrzębiec zlecił wybudowanie w Rytwianach zamku obronnego w stylu gotyckim. Zamek wzniesiono w rozlewiskach rzeki Czarnej w latach 1420–1436[8]. Służył on kolejnym właścicielom wsi i w pierwszej połowie XIX wieku nadal był użytkowany, pomimo częściowej ruiny. W 1629 roku właścicielem wsi w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego był Jan Magnus Tęczyński[9]. Warownię, zniszczoną w 1657 roku przez wojska księcia siedmiogrodzkiego Rakoczego, częściowo odbudowano, a w 1859 roku rozebrali ją Potoccy na materiał budowlany. Po zamku pozostał już tylko fragment (narożnik) jednej z baszt, wysoki na trzy piętra.

Za czasów Tęczyńskich Rytwiany stały się prawdziwym dworem magnackim i przeżywały najświetniejszy okres w swojej historii. W 1621 roku Jan Tęczyński sprowadził do Rytwian zakon kamedułów, któremu ufundował także klasztor i kościół. Wieś położona w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego wraz z folwarkiem wchodziła w 1662 roku w skład majętności rytwiańskiej Łukasza Opalińskiego[10]. W 1819 roku przeniesiono ich do Warszawy, a kościół klasztorny służy nielicznym okolicznym mieszkańcom jako kościół parafialny.

Na przełomie XIX i XX wieku rodzina Radziwiłłów wybudowała we wsi własną rezydencję. W 2005 roku pałacyk, będący własnością Elektrowni Połaniec został wyremontowany i przeznaczony na hotel.

12 sierpnia 1893 roku w Rytwianach urodził się pułkownik dyplomowany piechoty Andrzej Liebich.

W czasie okupacji niemieckiej mieszkająca we wsi rodzina Szymańskich udzieliła pomocy Marii Glass i Oldze Lilien. W 1979 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Janinie Szymańskiej z d. Jacuńska oraz Barbarze Szymańskiej z d. Makuch tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[11].

Po uchwyceniu przyczółka baranowsko-sandomierskiego przez armię radziecką w 1944 roku Rytwiany stały się tymczasową siedzibą Kieleckiej Wojewódzkiej Rady Narodowej oraz Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego[12].

Ze względu na wyjątkowy urok okolicy klasztoru pokamedulskiego, nakręcono tam w 1973 roku IV i X odcinek serialu historycznego Czarne chmury. 28 września 2013 r. w refektarzu otwarto muzeum tego filmu. Zgromadzono w nim eksponaty wykorzystywane przy kręceniu serialu. W ogrodach przyklasztornych posadzono aleję osób związanych z filmem. Składają się na nią 22 drzewa podpisane imieniem i nazwiskiem danej osoby[13].

Zabytki

Ulice

Poniżej w tabeli 3 ulice będące integralną częścią wioski Rytwiany, z aktualnie przypasanym im numerem zgodnym z TERYT z katalogu ULIC[14].

Tabela 3. Ulice wchodzące w skład wioski na podstawie TERYT[14]
Symbol
ulicy		Nazwa ulicySymbol
ulicy		Nazwa ulicySymbol
ulicy		Nazwa ulicySymbol
ulicy		Nazwa ulicy
00432ul. Armii Krajowej08828ul. Kolejowa14280ul. Niwy37318ul. Artura Radziwiłła
00868ul. Batalionów Chłopskich09546ul. Kościelna15590ul. Pałacowa19491ul. Sandomierska
01528ul. Boczna09582ul. Tadeusza Kościuszki15733ul. Partyzantów20254ul. Słoneczna
02576ul. Cegielnia10009ul. Krótka16033ul. Piaskowa21073ul. Staszowska
03839ul. Długa10562ul. Kwiatowa17011ul. Polna21970ul. Szkolna
05726ul. Golejowska10898ul. Leśna17054ul. Połaniecka23795ul. Wąska
08485ul. Klasztorna11596ul. Łąkowa17171ul. Poprzeczna23884ul. Wesoła

Przypisy

  1. ↑ Wieś Rytwiany w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-03-16], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1115 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. 1 2 3 TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  4. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 119468
  5. 1 2 Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
  6. ↑ TERYT – Katalog miejscowości (stan na: 2016-09-19) /w:/ Lista plików predefiniowanych. 19 września 2016 r.
  7. ↑ Por. Leon Kaczmarek (red. nauk. zeszytu), Witold Taszycki (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970, s. 47–48, 77–96.
  8. 1 2 Guerquin 1984 ↓, s. 280.
  9. ↑ Własność ziemska w powiecie sandomierskim w roku 1629, w:Przegląd Nauk Historycznych 2012, r. XI, Nr 2, s. 51.
  10. ↑ Jacek Pielas, Podział latyfundium Łukasza Opalińskiego, marszałka nadwornego koronnego z lat 1668-1670, w: Inter maiestatem ac libertatem. Studia z dziejów nowożytnych dedykowane Profesorowi Kazimierzowi Przybosiowi, red. J. Stolicki, M. Ferenc, J. Dąbrowski, Kraków 2010, s. 159.
  11. ↑ Więcej o rodzinie Szymańskich | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2021-11-26].
  12. ↑ Początki władzy ludowej na Kielecczyźnie 1969 ↓, s. 62.
  13. ↑ Grażyna Szlęzak-Wójcik: Jubileusz Czarnych Chmur w Pustelni Złotego Lasu. radio.kielce.pl, 28 września 2013.
  14. 1 2 ULIC – Katalog ulic (stan na: 2010-09-02) /w:/ Lista plików predefiniowanych. 12 września 2010 r.

Bibliografia

  • Kaczmarek Leon (red. nauk. zeszytu), Taszycki Witold (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970.
  • Jan Naumiuk: Początki władzy ludowej na Kielecczyźnie. Lublin: 1969.
  • Bogdan Guerquin: Zamki w Polsce. Warszawa: 1984.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.