Ryszard Bojar
Ilustracja
Ryszard Bojar w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (2015)
Data i miejsce urodzenia

20 lipca 1932
Mława

Data i miejsce śmierci

23 lutego 2017
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

wzornictwo przemysłowe,
architektura wnętrz,
identyfikacja wizualna

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”

Ryszard Bojar (ur. 20 lipca 1932 w Mławie, zm. 23 lutego 2017 w Warszawie[1]) – polski artysta plastyk[2] działający m.in. w dziedzinach wzornictwa przemysłowego, architektury wnętrz oraz informacji i identyfikacji wizualnej[3]. Wieloletni pracownik Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, nauczyciel akademicki, autor licznych publikacji branżowych, uczestnik wystaw i warsztatów. Artysta znany z projektów identyfikacji wizualnych CPN, FSM, Predomu i warszawskiego metra[4][5][6][7][8].

Życiorys

Wykształcenie

W latach 1949–1951 kształcił się w liceum plastycznym wchodzącym w skład Zespołu Szkół Plastycznych im. Stanisława Kopystyńskiego we Wrocławiu[9][10]. Po jego ukończeniu studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, a od 1952 na Wydziale Architektury Wnętrz Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1956 uzyskał absolutorium i rozpoczął praktykę dyplomową w zakresie projektowania form przemysłowych u prof. Zdenka Kovara na UMPRUM w Pradze, skąd powrócił rok później. W 1958 z wyróżnieniem obronił dyplom[1] w pracowni prof. Jerzego Sołtana[11]. Od 1960 do 1961 odbywał stypendium UNESCO w School of Design na Illinois Institute of Technology w Chicago oraz w Hochschule für Gestaltung w Ulm[1].

Kariera zawodowa

W latach 1956–1958 współpracował z Zakładem Artystyczno-Badawczym warszawskiej ASP, natomiast od 1958 do 1960 był asystentem projektanta w pracowni Borawski-Nowak. W latach 1960–1963 pracował jako projektant w Zakładzie Wnętrz Instytutu Wzornictwa Przemysłowego[1], gdzie współpracował z zespołem antropologów nad normami pozwalającymi zapewnić funkcjonalność wnętrz i przedmiotów użytkowych[11]. Od 1960 do 1969 współpracował z miesięcznikiem „Projekt”, w którym publikował swoje artykuły. W 1961 wraz z innymi 15 projektantami założył Stowarzyszenie Projektantów Form Przemysłowych. W okresie 1961–1963 był konsultantem do spraw wzornictwa przemysłu obrabiarek i narzędzi oraz kierownikiem pracowni wzornictwa Centralnego Biura Konstrukcyjnego Obrabiarek w Pruszkowie, po czym do 1965 pełnił funkcję starszego inspektora do spraw wzornictwa w Ministerstwie Przemysłu Ciężkiego, a następnie do 1968 był starszym radcą w Sekretariacie Rady Wzornictwa i Estetyki Produkcji Przemysłowej przy Prezesie Rady Ministrów. W 1965 został członkiem International Council of Societies of Industrial Design, a rok później został członkiem zarządu SPFP. Od 1968 do 1970 był starszym radcą w Sekretariacie Rady Wzornictwa Centralnego Urzędu Jakości i Miar, natomiast od 1970 do 1971 pełnił funkcję kierownika Działu Współpracy z Przemysłem w IWP. W latach 1971–1977 był kierownikiem ośrodka wzornictwa i ergonomii w Bumar-PIMB[1]. W 1975 został członkiem sekcji J Stowarzyszenia Autorów ZAiKS zrzeszającej autorów dzieł plastycznych[5]. W tym samym roku objął stanowisko prezesa SPFP[1], na którym pozostał do 1983[12], zaś w latach 1977–1981 sprawował funkcję wiceprezesa ICSID[11]. Od 1978 do 1990 był kierownikiem branżowego ośrodka wzornictwa i ergonomii w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Predomu[1].

W 1990 założył własne studio projektowe Studio Concept, które w 1993 zmieniło nazwę na Design Studio Color Koncept[1]. Wówczas zostało ono również jedynym w Polsce przedstawicielem szwedzkiego przedsiębiorstwa NCS Colour AB[13], które opracowało Natural Colour System[14].

Bojar był wykładowcą wzornictwa i barwy na wyższych uczelniach plastycznych oraz autorem publikacji o tej tematyce[15]. Brał udział w wystawach[1] i warsztatach[16]. Posiadał tytuł członka honorowego SPFP[17] oraz należał do Okręgu Warszawskiego Związku Polskich Artystów Plastyków[18].

Życie prywatne

Ryszard Bojar urodził się 20 lipca 1932 w Mławie[1], a po II wojnie światowej zamieszkał we Wrocławiu[5]. Miał rodzinę w okolicach Warszawy, dlatego od lat 50. XX wieku bywał i pomieszkiwał w Łomiankach. W 1988[9] ostatecznie przeprowadził się do Łomianek-Dąbrowy[19], gdzie prowadził pracownię projektową[11] zlokalizowaną przy ul. Zachodniej 17[2].

Był mężem Danuty Czosnykowskiej. Jego córką jest urodzona w 1967[20] Joanna Bojar-Antoniuk – plastyk z wykształcenia, żona plastyka Andrzeja Antoniuka[21].

Zmarł 23 lutego 2017 w Warszawie[1], a 2 marca został pochowany na cmentarzu Północnym w Warszawie[22] (kwatera U-IV-1, rząd 1, grób 3)[23].

Projekty

Dystrybutory CPN (1964–1994)
Logo FSM (1970)
Logo PREDOMu (1975)
Tablica na peronie stacji metra w Warszawie (1983–2007)
  • 1955 – projekt wystroju Światowego Festiwalu Młodzieży[1]
  • 1956–1959 – projekt systemu zabudowy kuchni dla Osiedla Młodych w Warszawie[1]
  • 1959 – projekt konkursowy pomnika Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego (wraz z Gustawem Zemłą)[1]
  • 1962–1963 – projekt zlewozmywaka z blachy emaliowanej dla Olkuskiej Fabryki Naczyń Emaliowanych[1]
  • 1962–1963 – projekt silników spalinowych (wraz z Jerzym Słowikowskim)[1]
  • 1963 – projekt obudowy kuchni (wraz z Marią Białą-Żwinis i Stanisławem Siemkiem)[1]
  • 1964 – projekt lamp wewnętrznych następnie produkowanych przez El-met z Wieliczki[1]
  • 1964 – projekt lekkiego odkurzacza następnie produkowanego przez Zelmera[1]
  • 1964 – projekt logo WSK Świebodzice[1]
  • 1964 – projekt mebli biurowych na zlecenie Zakładu Organizacji i Techniki Pracy Biurowej Ministerstwa Finansów następnie produkowanych przez Zjednoczenie Przemysłu Meblarskiego (wraz ze Zdzisławem Wróblewskim, Marią Białą-Żwinis i Edwardem Kurkowskim)[1]
  • 1964–1994 – identyfikacja wizualna CPN (wraz z Jerzym Słowikowskim i Stefanem Solikiem w latach 1978–1980 oraz Andrzejem Antoniukiem i Joanną Bojar-Antoniuk w latach 1990–1992)[1]
  • 1965 – projekt lampy stojącej na zlecenie Centralnej Wzorcowni Arged następnie produkowanej przez Spółdzielnię Elektrometal (wraz z Jerzym Słowikowskim)[1]
  • 1965 – projekt modernizacji obudowy piecyka łazienkowego[1]
  • 1965 – projekt logo WSK Świdnik[1]
  • około 1965 – projekt biurka sekretarki-maszynistki w układzie L (wraz z Marią Białą-Żwinis Maria, Edwardem Kurkowskim i Zdzisławem Wróblewskim)[1]
  • 1967 – projekt gwinciarki WGS-13/8 następnie produkowanej przez FUM Warka[1]
  • 1967–1968 – projekt logo Muzeum Wisły[1]
  • 1967–1968 – projekt kanistra do olejów spalinowych i systemu pojemników do olejów silnikowych CPN[1]
  • 1968 – projekt zegara pierwotnego ZP-4 następnie produkowanego przez Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów[1]
  • 1969–1970 – projekt okrętowej centrali zegarowej następnie produkowanej przez PIAP[1]
  • 1970 – projekt modularnego systemu wiat przystankowych „Trasa Łazienkowska”[1]
  • 1970 – projekt logo FSM[1]
  • 1970 – projekt 5-litrowego kanistra następnie produkowanego przez Warszawską Fabrykę Tworzyw Sztucznych Arged[1]
  • 1972 – logo Programu Budowy Autostrad w Polsce Bumar[1]
  • 1973 – projekt kanistra i systemu pojemników do olejów silnikowych CPN[1]
  • 1973 – projekt systemu pojemników z tworzyw sztucznych do sklepów samoobsługowych Chedom w Łodzi[1]
  • 1973 – kompleks identyfikacji kółek rolniczych[1]
  • 1975 – identyfikacja wizualna Zjednoczenia Predom (wraz z Witoldem Gąsiorowskim)[1]
  • 1983–2007 – projekt systemu informacji wizualnej warszawskiego metra (wraz z Romanem Duszkiem, Markiem Stańczykiem, Janem Jędryką, Joanną Bojar-Antoniuk i Andrzejem Antoniukiem)[1]
  • 1986 – projekt zegara elektronicznego dla warszawskiego metra (wraz z Janem Jędryką)[1]
  • 1986 – projekt emblematu świetlnego warszawskiego metra (wraz z Jerzym Słowikowskim)[24]
  • 1987 – projekt schematu malowania taboru warszawskiego metra[25]
  • 1987 – projekt narzędzi do napraw domowych (wraz z W. Borowskim i A. Sosnowskim)[1]
  • 1993 – projekt lampy oświetlenia ulicznego następnie produkowanej przez Espol[1]

Spór z Metrem Warszawskim

Mapa według projektu Bojara na stacji I linii
Tablica informacyjna na stacji II linii

W latach 80. Ryszard Bojar i Roman Duszek opracowali system informacji pasażerskiej dla warszawskiego metra[26], który był pierwszym w kraju kompleksowym opracowaniem dotyczącym transportu publicznego[27]. W trakcie jego tworzenia konsultowano się z architektami stacji pierwszego odcinka I linii, dzięki czemu powstał spójny system oznaczeń, który z biegiem czasu był rozszerzany na kolejne stacje. W okresie PRL-u nie przywiązywano jednak wagi do kwestii praw autorskich, dlatego też ich pełnia pozostała przy twórcach, przez co każda aktualizacja była czasochłonna i kosztowna. W związku z tym Metro Warszawskie rozpoczęło negocjacje z Bojarem[26].

Spółka twierdziła, że zaproponowała przejęcie przez nią praw do systemu w celu jego dalszego rozwoju na II linii. Wówczas Bojar podał cenę 900 tys. zł, którą podczas negocjacji udało się zmniejszyć 200 tys. zł netto. Wtedy jednak artysta uznał, że w kwocie tej nie będzie zawierać się prawo do kolorystyki[28], co dla metra oznaczałoby dalsze koszty związane z rozwijaniem systemu i zakupem wzorców odcieni NCS[26]. Z tego powodu toczące się na początku 2012[29] rozmowy przerwano[28]. Przy okazji przedsiębiorstwo wytknęło dziełu Bojara kilka wad. System uznano za archaiczny i niespójny z systemem informacyjnym miasta, ponadto wskazano brak wersji anglojęzycznej napisów[29] i błędy widniejące na mapach od samego początku[30].

Ryszard Bojar był zdania, że wersja przedstawiona przez metro to nieprawda i pomówienia[28]. Artysta twierdził, że wielokrotnie proponował rozszerzenie systemu własnego projektu na II linię i że już w grudniu 2007 dysponował wstępnym opracowaniem uwzględniającym 7 stacji centralnego odcinka II linii, które zostało zamówione przez Andrzeja Chołdzyńskiego[29]. Podczas rozmów z metrem ustalono, że przewoźnik zaproponuje honorarium wynikające z wyliczeń wszystkich przyszłych linii i stacji. Kwota ta wyniosła 900 tys. zł i była nie do przyjęcia dla spółki, dlatego w kolejnym podejściu metro zaproponowało 100 tys. zł, a artysta, ze względu na konieczność aktualizacji oznaczeń na I nitce i wykonania nowych dla kolejnych linii, chciał podwyższenia tej kwoty do 200 tys. zł, w której miały zawierać się również prawa do kolorystyki. Ponadto Bojar twierdził, że w przeszłości kilka razy proponował aktualizację nośników, ale otrzymywał odpowiedzi negatywne[31]. Uważał on także, że napisy w dwóch językach są rzadko spotykane w systemach metra na świecie[29], ale istnieje możliwość wdrożenia wersji anglojęzycznej w dotychczasowym systemie informacji[32]. Po tym wszystkim spółka przerwała rozmowy[31] nie informując o tym zainteresowanego[29]. Artysta domagał się od Metra Warszawskiego sprostowania i przeprosin oraz podsumowując całą sytuację powiedział, że „wprowadzenie innej informacji na kolejnej linii metra oceni historia”[31].

Metro nie skomentowało wypowiedzi artysty podtrzymując swoje stanowisko, a plastyk nie odniósł się do wcześniejszych faktów i informacji, którym nie zaprzeczył[31]. Ostatecznie postanowiono zerwać z dotychczasowymi oznaczeniami w warszawskim metrze[26] i przewoźnik pod koniec marca 2012[33] z polecenia Zarządu Transportu Miejskiego ogłosił przetarg na opracowanie nowego katalogu systemu informacji pasażerskiej dla budowanej II linii. Miał on nawiązywać do oznaczeń na I linii, ale jednocześnie nie mógł naruszać praw autorskich ich twórców, a dodatkowo musiał być zgodny z oznaczeniami Miejskiego Systemu Informacji. Wymagano także wykonania tablic w języku angielskim i przekazania praw autorskich Metru Warszawskiemu. Postępowanie spotkało się z krytyką środowisk twórczych, których przedstawiciele podkreślali dobre funkcjonowanie dotychczasowego intuicyjnego systemu oraz brak funkcjonalnego, estetycznego, praktycznego i ekonomicznego uzasadnienia dla wdrażania nowych rozwiązań. Domagano się unieważnienia przetargu[26], ale ostatecznie pod koniec kwietnia 2012 wybrana została oferta ILF Consulting Engineers Polska[34]. Spółka za opracowanie nowego systemu informacji otrzymała kwotę 147,6 tys. zł, czyli mniej od wcześniejszych oczekiwań Bojara[26]. Metro było zdania, że artysta, tak jak inne podmioty, mógł wystartować w przetargu, na co projektant odparł, że taki ruch byłby zaprzeczeniem jego kilkunastoletniej pracy[28]. Na początku 2013 nowy system, w którego tworzenie zaangażowana była również agencja reklamowa Crex, został zaakceptowany przez ZTM[35]. Ostatecznie jednak operator na etapie realizacji dokonał zmian w projekcie, o czym autorów nie poinformowano[27].

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Beata Bochińska (red. prow.): Bojar Ryszard. slownikprojektantow.pl. [dostęp 2017-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-03)]. (pol.).
  2. 1 2 Kontakt. ncs-des.com.pl. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-13)]. (pol.).
  3. ↑ Praktyka projektowa. ncs-des.com.pl. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-04)]. (pol.).
  4. ↑ Instytut Wzornictwa Przemysłowego: Zmarł Ryszard Bojar – zasłużony projektant Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. iwp.com.pl, 2017-02-27. [dostęp 2017-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-03)]. (pol.).
  5. 1 2 3 wdsk: Zmarł Ryszard Bojar. zaiks.org.pl. [dostęp 2017-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-03)]. (pol.).
  6. ↑ Label Magazine: Ryszard Bojar nie żyje. label-magazine.com, 2017-02-24. [dostęp 2017-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-24)]. (pol.).
  7. ↑ Łowcy Dizajnu: Wywiad z Ryszardem Bojarem. lowcydizajnu.pl, 2015-06-10. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-22)]. (pol.).
  8. ↑ Witold Urbanowicz: Odszedł Ryszard Bojar – twórca informacji pasażerskiej w metrze i znaku CPN. transport-publiczny.pl, 2017-02-25. [dostęp 2017-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-25)]. (pol.).
  9. 1 2 publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Joanna Bojar-Antoniuk. Wspomnienie. „Lomianki.info”. 2/2017, s. 6. Łomianki: M2Media. [dostęp 2018-09-16]. (pol.).
  10. ↑ Spis absolwentów od 1948. zsp.wroclaw.pl. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-17)]. (pol.).
  11. 1 2 3 4 Artyści Dąbrowy – ikony sztuki współczesnej. dabrowazachodnia.pl. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-23)]. (pol.).
  12. ↑ Ryszard Bojar: ICSID – International Council of Societies of Industrial Design. 2plus3d.pl, 2002-10-20. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-14)]. (pol.).
  13. ↑ O nas. sklep.ncs-des.com.pl. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-23)]. (pol.).
  14. ↑ Our story. ncscolour.com. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-21)]. (ang.).
  15. ↑ Bożena Groborz: Ryszard Bojar. wfp.asp.krakow.pl, 2015-11-02. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-23)]. (pol.).
  16. ↑ „Zaprojektuj znak pod okiem mistrza” warsztaty z Ryszardem Bojarem. deezajn.pl. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-23)]. (pol.).
  17. ↑ Członkowie honorowi. spfp.org.pl. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-11)]. (pol.).
  18. ↑ Lista. owzpap.org. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-03)]. (pol.).
  19. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Aneta Szlupowicz. Apel do burmistrza o miasto Łomianki. „Lomianki.info”. 1/2015, s. 5. Łomianki: M2Media. [dostęp 2017-03-07]. (pol.).
  20. 1 2 3 4 Bojar, Ryszard. W: Kto jest kim w Polsce. Lubomir Mackiewicz, Anna Żołna (red.). Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1993, s. 64. ISBN 83-223-2644-0. (pol.).
  21. ↑ O mnie. joantoniuk.com. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-24)]. (pol.).
  22. ↑ 23 lutego zmarł Ryszard Bojar. spfp.org.pl. [dostęp 2017-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-03)]. (pol.).
  23. ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Warszawie: Warszawa, Cmentarz Komunalny Północny, Kwatera: U-IV-1 Rząd: 1 Grób: 3. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2017-03-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-12)]. (pol.).
  24. ↑ Beata Bochińska (red. prow.): Słowikowski Jerzy. slownikprojektantow.pl. [dostęp 2017-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-21)]. (pol.).
  25. ↑ Marcin Dziubiński: Malowanie pojazdów. ztm.waw.pl. [dostęp 2017-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (pol.).
  26. 1 2 3 4 5 6 Witold Urbanowicz. Rewolucja w systemie informacji pasażerskiej metra. „Rynek Kolejowy”. 3/2013, s. 52-54. Warszawa: Zespół Doradców Gospodarczych „Tor”. ISSN 1644-1958. (pol.).
  27. 1 2 publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać Rene Wawrzkiewicz. Dwa w jednym, czyli krótki przewodnik po identyfikacji wizualnej warszawskiego metra. „Szum”. 8 (wiosna-lato 2015), s. 42-51. Warszawa: Fundacja Kultura Miejsca. ISSN 2300-3391. [dostęp 2016-05-05]. (pol.).
  28. 1 2 3 4 Piotr Bakalarski, mz: Dwie linie metra, dwa wzory oznakowania: „To konieczne”. tvnwarszawa.tvn24.pl, 2012-04-06. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-21)]. (pol.).
  29. 1 2 3 4 5 Piotr Bakalarski, mz: Nowe oznaczenia w metrze. „To marnotrawstwo”. tvnwarszawa.tvn24.pl, 2012-04-05. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-21)]. (pol.).
  30. ↑ Mikołaj Pieńkos: Metrem na lotnisko przez Kabaty? Tylko na mapie…. warszawa.wyborcza.pl, 2011-06-21. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-23)]. (pol.).
  31. 1 2 3 4 wu: Bojar: Metro mówi nieprawdę na temat naszych rozmów o informacji wizualnej. rynek-kolejowy.pl, 2012-04-18. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-22)]. (pol.).
  32. ↑ bako, par: Projektant się broni: nieprawda i pomówienie. tvnwarszawa.tvn24.pl, 2012-04-19. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-20)]. (pol.).
  33. ↑ EH/226/49/PM/12 – Ogłoszenie o zamówieniu. metro.waw.pl, 2012-03-22. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-23)]. (pol.).
  34. ↑ EH/226/49/PM/12 – Informacja o wyborze oferty. metro.waw.pl, 2012-04-26. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-23)]. (pol.).
  35. ↑ Witold Urbanowicz: ILF o nowym systemie informacji: poprowadzić pasażerów metra do wyjścia. transport-publiczny.pl, 2013-01-15. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-06)]. (pol.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.