Rudka
wieś
Ilustracja
Kościół filialny (dawna cerkiew)
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

przeworski

Gmina

Sieniawa

Liczba ludności (2021)

648[1]

Strefa numeracyjna

16

Kod pocztowy

37-530[2]

Tablice rejestracyjne

RPZ

SIMC

0611353[3]

Położenie na mapie gminy Sieniawa
Mapa konturowa gminy Sieniawa, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Rudka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Rudka”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Rudka”
Położenie na mapie powiatu przeworskiego
Mapa konturowa powiatu przeworskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Rudka”
Ziemia50°13′30″N 22°38′10″E/50,225000 22,636111[4]
Zabytkowa cerkiew greckokatolicka
Szkoła podstawowa
Remiza OSP
Krzyż przydrożny

Rudka – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, w gminie Sieniawa[5][3]. Leży nad strugą Lubienią dopływem Sanu. 88 W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie przemyskim.

Części wsi

Integralne części wsi Rudka[5][3]
SIMCNazwaRodzaj
0611360Ceglakiczęść wsi
0611376Franusieczęść wsi
0611382Kotyczęść wsi
0611442Przyjmyprzysiółek
0611399Przymiarkiczęść wsi
0611407Szczuryczęść wsi
0611413Zagóraczęść wsi
0611420Zarzeczneczęść wsi

Historia

Wieś była wzmiankowana rejestrach podatkowych w 1674 roku jako Rudtka[uwaga 1][6], w której było 55 domów (w tym folwark z 9 domami, dzierżawiony przez Baranieckiego).

W 1894 roku wybrano zwierzchność gminną, której naczelnikiem został Wasyl Okruch, a w 216 domach było 1137 mieszkańców[7]. W I połowie XX wieku w Rudce były 154 domy.

W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie jarosławskim województwa lwowskiego. W latach 1944-1947 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 14 Polaków[8]. W 1945 roku na Ukrainę wysiedlono 267 mieszkańców z 63 domów.

W czasie okupacji niemieckiej Michał Mazur i Helena Szelewa-Kurasiewicz udzielili pomocy Żydom, braciom Leisurowi i Rubenowi Braten. W 1986 roku Instytut Jad Waszem podjął decyzję o przyznaniu Michałowi Mazurowi i Helenie Szelewie-Kurasiewicz tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[9].

Oświata

22 listopada 1890 roku reskryptem Rady szkolnej krajowej została zorganizowana szkoła publiczna etatowa w Rudce[10] (w latach 1890–1891 w rejestrach jako „niezreorganizowana”), która od 1891 roku była filialna, a następnie od 1892 roku 1-klasowa. Przydatnym źródłem archiwalnym do poznania historii szkolnictwa w Galicji są austriackie Szematyzmy Galicji i Lodomerii. Początkowo szkoła nie posiadała nauczyciela, a od 1891 roku pierwszym nauczycielem był Władysław Różycki. Od 1907 roku szkoła posiadała też nauczycieli pomocniczych, którymi byli: Maria Kowalczyk (1907–1908), Zofia Węgrzyn (1908–1912), Emilia Gąsiorowska (1912–1913), Domicella Fludzińska (1913–1914?).

Kierownicy szkoły w Rudce
1890–1891. Posada opróżniona[11].
1891–1892. Władysław Różycki[12].
1892–1906. Edward Gacek[13]
1906–1924(?). Wiktor Bereżyński[14].
1928– ?. Julian Chlebowicz[15].

Zabytki

Cerkiew greckokatolicka pw. Zaśnięcia NMP – drewniana świątynia wzniesiona w 1693 lub 1695 (data na portalu wejściowym) roku przez przybyłą ze wschodu ludność Bojkowską. Pod koniec XVIII wieku przebudowano jej część zachodnią. Cerkiew była świątynią filialną parafii w Sieniawie. Gdy podjęto decyzję o budowie nowej cerkwi murowanej, to wówczas drewniana została przesunięta w 1921 roku, na obecne miejsce. Gdy w 1924 roku oddano do użytku nową cerkiew, była użytkowana tylko sporadycznie, aż do 1947 roku[16].

W 1958 roku cerkiew była remontowana po uszkodzeniach z czasu II wojny światowej[17]. 8 lipca 1988 roku cerkiew została uszkodzona przez powalone drzewo podczas potężnego huraganu[18].

W latach 1990–1991 przeprowadzono wstępny remont, a w latach 2010–2013 przeprowadzono generalny remont[16].

Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny - dawna cerkiew greckokatolicka w stylu bizantyjskim, z 1921 roku. Obecnie kościół filialny parafii Cieplice-Rudka.

Przyroda

W pobliżu zabytkowej cerkwi rośnie jeden z najgrubszych polskich dębów, to drzewo o obwodzie 890 cm i wysokości 23 m (w 2013)[19]. Stan zdrowotny jest zły, gdyż od podstawy ciągnie się spory ubytek kominowy, a korona dębu jest ścieśniona[20]. Obok wiekowego okazu rósł jeszcze jeden dąb, lecz posiadający znacznie mniejszy obwód – 595 cm oraz 25 m wysokości, ten dąb miał także bardzo wąską koronę[19], został samowolnie ścięty przez mieszkańców podobnie jak inne dęby w obrębie kościoła. W 1945 roku założono Nadleśnictwo Rudka, które w 1973 roku zostało włączone w skład Nadleśnictwa Sieniawa.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ W rejestrze pogłównego ziemi przemyskiej z 1674 roku zapisano - Rudtka: curia n[obi]lis Baraniecki, a persona sua, consortis et familia curiali in summa fl. ...........9/15. A personis subditorum utriusque sexus n[umer]o quadraginta sex in summa fl. ..........46/0.

Przypisy

  1. ↑ Wieś Rudka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-12-29], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1097 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. 1 2 3 GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 117936
  5. 1 2 Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ Zdzisław Budzyński i Kazimierz Przyboś. Polska południowo-wschodnia w epoce nowożytnej. Źródła dziejowe tom I, część 4. Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej 1674. Wydawnictwo WSP Rzeszów 2000 ISBN 83-87288-55-1 (str. 142)
  7. ↑ Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 62) [dostęp 2018-01-22]
  8. ↑ Szczepan Siekierka, Henryk Komański, Krzysztof Bulzacki, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 275-276, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
  9. ↑ https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-mazur-michal-i-szelewa-kurasiewicz-helena
  10. ↑ Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Skorowidz Powiatu Jarosławskiego na rok 1902 (str. 147) [dostęp 2018-01-22]
  11. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1891 (str. 436) [dostęp 2018-01-20]
  12. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1892 (str. 436) [dostęp 2018-01-20]
  13. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowski na rok 1893 (str. 436) [dostęp 2018-01-20]
  14. ↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1907 (str. 591) [Dostęp 2017-03-13]
  15. ↑ Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa Dziennik Urzędowy Kuratorjum Okręgu Szkolnego lwowskiego. Rocznik 1928 (str. 518) [dostęp 2018-01-22]
  16. 1 2 Cerkiew fil. Greckokatolicka pw. Zaśnięcia Bogurodzicy, ob. Kościół fil. Rzym.-Kat. pw. Narodzenia NMP. [dostęp 2018-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-23)].
  17. ↑ Kościoły drewniane w Polsce. Rudka. województwo podkarpackie, powiat przeworski
  18. ↑ Cerkiew w Rudce koło Sieniawy uratowana przed ruiną. TVP3 Rzeszów, 4 marca 2013. [dostęp 2018-01-22].
  19. 1 2 Krzysztof Borkowski. Polskie drzewa. DALPO. s.247
  20. ↑ Krzysztof Borkowski, Robert Tomusiak, Paweł Zarzyński. Drzewa Polski. 2016. s.182-183

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.