Robert Juliusz Hirszbandt

Robert Hirszbandt przed startem do lotu algiersko-marokańskiego; kwiecień 1933
major pilot
Data i miejsce urodzenia	11 września 1899 Warszawa
Data i miejsce śmierci	2 czerwca 1942 Billingford
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego RAF
Jednostki	21 pułk artylerii lekkiej 16 dywizjon artylerii ciężkiej dywizjon 305
Stanowiska	dowódca eskadry
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa
Odznaczenia

Robert Juliusz Hirszbandt (ur. 11 września 1899 w Warszawie, zm. 2 czerwca 1942 w Billingford) – polski pilot doświadczalny, oficer Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych, kawaler Virtuti Militari. Pośmiertnie awansowany na stopień podpułkownika.

Życiorys

Syn Aleksandra i Amelii z Rajchmanów. W 1916 r. w Gimnazjum Filologicznym Nieczejewoj w Moskwie zdał egzamin maturalny i rozpoczął naukę w Moskiewskim Instytucie Inżynierów Komunikacji. W 1917 r. odbył przeszkolenie w Konstantynowskiej Szkole Artylerii w Piotrogrodzie i otrzymał przydział do 1 Oddzielnej Kompanii Polskiej przy Naczelnym Polskim Komitecie Wojskowym. We wrześniu 1918 r. przedostał się do Warszawy i rozpoczął naukę na Wydziale Inżynierii Budowlanej Politechniki Warszawskiej^[1].

Zgłosił się do służby w odrodzonym Wojsku Polskim i otrzymał przydział do 21 pułku artylerii lekkiej. Jednocześnie kontynuował naukę na Wydziale Mechanicznym Szkoły Politechnicznej we Lwowie. W 1920 r. walczył podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1 pułku artylerii ciężkiej. Po zakończeniu działań wojennych służył do 1 marca 1921 r. w 16 dywizjonie artylerii ciężkiej. W 1922 r. podjął przerwane studia, jednakże z powodu likwidacji na Politechnice Lwowskiej Wydziału Wojskowego przeniósł się na Wydział Mechaniczny Politechniki Warszawskiej, który ukończył w 1927 r. Został zatrudniony w Departamencie Uzbrojenia Ministerstwa Spraw Wojskowych, gdzie pracował do 1928 r. Od września 1928 r. pracował w Sekcji Uzbrojenia Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie. Odbył przeszkolenie w Aeroklubie Warszawskim w zakresie pilotażu silnikowego; zdobyte umiejętności poszerzał na kursach w Lotniczej Szkole Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu oraz w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie^[1].

1 sierpnia 1936 r. objął stanowisko kierownika Oddziału Uzbrojenia ITL; kierowana przez niego komórka prowadziła badania w zakresie lotniczego wyposażenia i uzbrojenia^[2]. W 1933 r. z jego inicjatywy w samolocie PZL.23 Karaś wprowadzono gondolę bombardierską, która łączyła możliwość zastosowania celownika bombardierskiego RH wz. 32 konstrukcji Hirszbandta^[3] i dolnego stanowiska strzeleckiego^[4]. Podczas prób PZL.37 Łoś w 1936 r. zasugerował wprowadzenie podwójnego usterzenia, co znacznie poprawiło pole ostrzału tylnego strzelca^[5].

Ponadto aktywnie oddawał się lotnictwu sportowemu. Od 1929 r. działał w Aeroklubie Warszawskim, gdzie był członkiem zarządu, sekretarzem^[6], kierownikiem działu technicznego^[7] oraz komisarzem sportowym. 19 lipca 1931 r., w załodze z Janem Rudowskim, zajął drugie miejsce w II Zlocie Podhalańskim Samolotów Turystycznych w Nowym Targu^[8], w dniach 15-16 sierpnia 1931 r. wziął udział (również z Janem Rudowskim) w III Zlocie Południowo-Zachodniej Polski, gdzie zajął piąte miejsce^[9]. W IV Krajowym Konkursie Samolotów Turystycznych (25 września-2 października 1931 r.) na samolocie RWD-4 zajął piąte miejsce. W dniach 18-19 czerwca 1932 roku odpowiadał za przygotowanie I Międzynarodowego Meetingu Lotniczego w Warszawie zorganizowanego przez Aeroklub Warszawski^[10]. Od 28 czerwca do 1 sierpnia 1932 r. wykonał na RWD-2 rajd na trasie Warszawa-Amsterdam-Londyn-Zurych-Brno-Warszawa^[11]. W lutym 1933 r. zwyciężył w locie sztafetowym w III Lubelsko-Podlaskich Zawodach Lotniczych. W tym samym roku, w październiku, w 5. Krajowym Lotniczym Konkursie Turystycznym (w załodze z Antonim Kocjanem) zajął ósme miejsce^[12].

IV Krajowy Konkurs Samolotów Turystycznych w Warszawie – Robert Hirszbandt po wylądowaniu na RWD-4; październik 1931.

W 1933 r. wszedł w skład zespołu zajmującego się organizacją zawodów Challenge 1934. Na samolocie RWD-5 SP-AJB (w załodze z Bogdanem Kwiecińskim) wykonał lot po planowanej trasie zawodów^[13]; w jego trakcie zdobył Puchar Cudzoziemców w Międzynarodowym Rajdzie Algiersko-Marokańskim^[14]. Podczas trwania zawodów pełnił funkcję kierownika kontroli ruchu na lotnisku w Warszawie^[15].

Przed wybuchem II wojny światowej, w sierpniu 1939 r., został zmobilizowany. W kampanii wrześniowej wykonał cztery loty łącznikowe oraz ewakuacyjne. Po agresji ZSRR na Polskę przedostał się do Francji, a następnie do Wielkiej Brytanii i otrzymał numer służbowy RAF P-1399^[16]. W październiku 1940 r. znalazł się na liście polskich ekspertów lotniczych przeznaczonych do pracy w instytucjach badawczych^[17]. Od 1 lipca 1940 r. pracował w Polskim Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Blackpool. 24 sierpnia 1940 r. przydzielony do 6 Anti Aircraft Co-operation Unit jako pilot holownika ćwiczebnych celów powietrznych. Przedstawił władzom brytyjskim raport na temat opracowanej w Polsce modyfikacji karabinów maszynowych Vickers, która likwidowała problem zacięć na dużych wysokościach lotu. Za swe dokonania otrzymał Order Imperium Brytyjskiego^[5]. Został skierowany na szkolenie w zakresie pilotażu samolotów wielosilnikowych. Szkolenie kontynuował w 3 Secondary Flying Training School w South Cerney a następnie w 18 Operational Training Unit w Bramcote. Po ukończeniu szkolenia 5 listopada 1941 r. został przydzielony do służby w 305 Dywizjonie Bombowym „Ziemi Wielkopolskiej”. 7 maja 1942 r. objął stanowisko dowódcy eskadry^[18]. Otrzymał propozycje przejścia do Royal Aircraft Establishment w Farnborough, pozostał w 305 Dywizjonie aby ukończyć kolejkę lotów bojowych^[19].

2 czerwca 1942 r. wziął udział w nalocie 1000 bombowców na Essen. Jego Vickers Wellington Mk II (SM-Z, nr Z8583) został zaatakowany przez niemiecki nocny myśliwiec i ciężko uszkodzony^[20]. Pilotowi udało się doprowadzić maszynę na jednym silniku do Anglii, ale podczas przymusowego lądowania w Billingford samolot zapalił się i cała załoga zginęła na miejscu. Pośmiertnie został awansowany na stopień podpułkownika^[21].

Podczas służby w Polskich Siłach Powietrznych wykonał 102 loty. Został pochowany na Southern Cemetery w Manchesterze, grób 228, sekcja Q^[22].

Awanse

• podporucznik – 1 marca 1920 r.
• porucznik – 10 lutego 1923 r.
• kapitan – 14 marca 1933 r.^[23]
• major – 19 marca 1938 r.^[24]
• podpułkownik – 1 września 1942 r.

Ordery i odznaczenia

Za swą służbę był odznaczony^[25][26]:

• Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari nr 9422,
• Krzyżem Walecznych – trzykrotnie,
• Medalem Lotniczym – dwukrotnie,
• Polowa Odznaka Pilota,
• Order of the British Empire (OBE),
• Distinguished Flying Cross (DFC).

Życie prywatne

Był żonaty z Haliną Rotwand^[18].

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company, 1971. ISBN 0-370-00085-4. OCLC 831346721.
• Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Jerzy Płoszajski: Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939-1946. Cz. 1. Londyn: Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii, 1993. ISBN 0-9522473-0-5. OCLC 749530918.
• Jerzy Płoszajski: Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939-1946. Cz. 2. Londyn: Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii, 1998. ISBN 0-9522473-2-1. OCLC 749530912.
• Stanisław Prauss: Z Zakopanego na Stag Lane : wspomnienia konstruktora samolotów PZL-23 Karaś i PZL-46 Sum, współpracownika brytyjskich wytwórni lotniczych Westland, de Havilland i Hawker Siddeley. Warszawa-Kraków: Oficyna Wydawnicza Mireki, 2019. ISBN 978-83-65902-19-1. OCLC 1135394948.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja CDCN: „Księgarnia Akademicka”, 2003. ISBN 83-7188-691-8. OCLC 831137079.
• Witold Rychter: Skrzydlate wspomnienia. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1980, s. 352. OCLC 830198483.
• Józef Zieliński: 305 Dywizjon Bombowy Ziemi Wielkopolskiej i Lidzkiej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Warszawa: Bellona, 2004. ISBN 83-11-09813-1. OCLC 830544805.
• II Zlot Podhalański. „Skrzydlata Polska”. 7-8/1931, lipiec-sierpień 1931. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• III-ci Lot Południowo-Zachodniej Polski. „Skrzydlata Polska”. 9/1931, wrzesień 1931. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Pięć lat Aeroklubu Warszawskiego. „Skrzydlata Polska”. 10-11/1932, październik-listopad 1932. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Kronika polska. „Skrzydlata Polska”. 3/1933, marzec 1933. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• T. Halewski. Raid bałkański. „Skrzydlata Polska”. 4-5/1933, kwiecień-maj 1933. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• 5-y Krajowy Lotniczy Konkurs Turystyczny. „Skrzydlata Polska”. 9-10/1933, wrzesień-październik 1933. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Komisja Międzynarodowa i Kierownictwo Zawodów przy pracy. „Skrzydlata Polska”. 10/1934, październik 1934. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.