Bagno Jacka
Ilustracja
Bagno Jacka – zbiornik południowy (A)
rezerwat torfowiskowy
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Położenie

Warszawa (Wesoła), Zielonka

Mezoregion

Równina Wołomińska

Data utworzenia

1981-09-21

Akt prawny

M.P. z 1981 r. nr 26, poz. 231 § 1

Powierzchnia

19,76 ha

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, po prawej znajduje się punkt z opisem „Bagno Jacka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Bagno Jacka”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bagno Jacka”
Ziemia52°15′28″N 21°13′01″E/52,257778 21,216944
Widok z lotu ptaka
Wełnianki pochwowate w rozpadniętej brzezinie, 2018 r.
Bagno Jacka, zbiornik południowy (A[1]) jesienią. 1993 r.
Zbiornik południowy (A[1]), w głębi zbiornik środkowy (B[1]). 1991 r.
Zbiornik środkowy (B[1]). 1991 r.

Rezerwat przyrody Bagno Jacka – torfowiskowy rezerwat przyrody znajdujący się na terenach dzielnicy Warszawy Wesoła oraz gminy miejskiej Zielonka (województwo mazowieckie). Leży na obszarze lasów Rembertowsko-Okuniewskich, w kompleksie wałów wydmowych, przy drodze Warszawa-Węgrów.

Nazwa

Bagno Jacka to nazwa bagna i rezerwatu. Pojawiła się dopiero po II wojnie światowej, jej pochodzenie nie jest znane. Teren pamiętany jest przez starszych mieszkańców Wesołej bardziej jako bagno „Bartek”[1].

Położenie i obszar

Rezerwat znajduje się w warszawskiej dzielnicy Wesoła[2][uwaga 1] (województwo mazowieckie), na północ od ul. Okuniewskiej[1][uwaga 2], czyli odcinka drogi wojewódzkiej nr 637 (DW637) (Warszawa-Węgrów)[4][5][uwaga 3]. Północna część rezerwatu leży w gminie miejskiej Zielonka, w powiecie wołomińskim[6].

Położony jest na obszarze lasów Okuniewsko-Rembertowskich[7][1], w oddziale 279 nadleśnictwa Drewnica[8]. Rezerwat znajduje się w zagłębieniu terenu, sąsiadując od północy i południa z wydmami, obejmując granicami część wydmy na północy[1].

Powierzchnia rezerwatu wynosi 19,76 ha[9][10] (według dawnych pomiarów 19,45 ha[11]).

Ochrona przyrody

Rezerwat został utworzony zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 21 września 1981 r. w celu ochrony torfowiska przejściowego z charakterystyczną florą i fauną[11].

Rezerwat nie ma planu ochrony[12]. Jego wnętrze nie jest więc udostępnione do zwiedzania[13][14]. Powodem jest wrażliwość pokrywy roślinnej torfowiska na wydeptywanie oraz sezonowe zagrożenie pożarami.

Dla przetrwania „Bagno Jacka” konieczne są ciągła edukacja sozologiczna okolicznych mieszkańców oraz utworzenie postulowanej od wielu lat strefy ochronnej o powierzchni ok. 40 ha[1].

Rezerwat położony jest na specjalnym obszarze ochrony siedlisk (SOOS) Natura 2000 „Poligon Rembertów” (PLH140034)[15] oraz na terenie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 42/14.02.2007 r., poz. 870)[6][16].

Ogólna charakterystyka

Jest to śródleśne torfowisko[11][1]. Teren obejmuje dawne wyrobiska potorfowe, obecnie zarastające roślinnością torfowiska przejściowego. W rezerwacie znajdują się trzy zbiorniki wodne, w monografii na temat Bagna Jacka pod redakcją Przemysława Stolarza oznaczone literami A, B i C[1][uwaga 4]:

  • zbiornik południowy, torfianka południowa (A)
  • zbiornik środkowy, torfianka środkowa (B)
  • zbiornik północny, torfianka północna (C)

Największy zbiornik (A), widoczny z ulicy Okuniewskiej, może mieć pochodzenie naturalne. Torfianki B i C są już prawie całkowicie pokryte przez pło torfowcowe (trzęsawisko)[1].

W granicach rezerwatu znajdują się również łąka, fragment wydmy, zalesione piaski, teren ruderalny, nasypy i groble[1].

Flora

Wełnianki na zbiorniku środkowym (B[1]). 1996 r.

Rezerwat został powołany w celu ochrony otoczonego lasami torfowiska przejściowego[11]. Częściowo pokryty jest jednak przez torfowisko wysokie, a na jego obszarze można znaleźć zbiorowiska roślinne charakterystyczne również dla torfowiska niskiego[1]. Dominującym zbiorowiskiem roślinnym „Bagna Jacka” jest brzezina bagienna. Poza brzeziną w rezerwacie występują szuwary turzycowe i trzcinowe, łozowiska, fragmenty boru bagiennego, wilgotnego i świeżego.

Do 2011 roku w rezerwacie stwierdzono 345 gatunków roślin naczyniowych. W latach 2010–2011 potwierdzono występowanie 309 z nich. Są to wyniki badań całego rezerwatu, nie tylko torfowisk[1].

Gatunkami charakterystycznymi są:

a dla torfowiska przejściowego[1]:

Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie następujących gatunków chronionych roślin naczyniowych[1][uwaga 5]:

Okrajek bagna, torfianki, torfowisko wysokie, łąka[1]

Część wsch., nasyp, granica, wydma[1]

W ciągu pierwszych 15 lat istnienia rezerwatu nie udało się potwierdzić występowania gatunków obserwowanych w latach siedemdziesiątych, takich jak[7]:

Wykryto również nienotowane wcześniej[7].

Na obrzeżach rezerwatu są spotykane gatunki roślin obcego pochodzenia, a nadmiernie rozwijające się drzewostany powodują zacienianie torfowiska i wycofywanie się charakterystycznych dla niego roślin[7][1] i owadów[1].

Na obszarze Bagna Jacka zaobserwowano 13 gatunków mszaków, z czego ochroną gatunkową są objęte[uwaga 5][1]:

W rezerwacie stwierdzono występowanie 47 gatunków grzybów wielkoowocnikowych i 19 gatunków porostów[1].

Fauna

Ryby

W torfiankach stwierdzono 5 gatunków ryb, z czego ochroną gatunkową objęta jest wykryta w 2008 roku strzebla błotna[1][uwaga 6]. Występuje też inwazyjny sumik karłowaty[1].

Płazy

W rezerwacie zaobserwowano 11 gatunków (oraz jednego mieszańca) płazów. Są to[1]:

Gady

Na Bagnie Jacka występują 4 gatunki gadów[1]:

Ptaki

Na Bagnie Jacka stwierdzono występowanie 136 gatunków ptaków: 62 lęgowych lub prawdopodobnie lęgowych, 35 zimujących, ponad 67 podczas wędrówek[1]. Poniżej są wymienione niektóre gatunki[1][7][uwaga 7]:

Lęgowe (m.in.)[7]

Gniazdujące okresowo

Zalatujące często[7]

Zalatujące podczas migracji wiosennej

Zalatujące sporadycznie[7]

Pojedyncze stwierdzenia[7]

Najliczniej występującym gatunkiem gniazdującym się na terenie rezerwatu jest piecuszek[7][1].

Ssaki

W rezerwacie stwierdzono 21 gatunków ssaków. Spośród nich ochroną gatunkową objęte są[uwaga 6][7]:

Bagnik na Bagnie Jacka. 1996 r.

Na Bagnie Jacka można też spotkać łosia[1][7].

Przynależności gatunkowej nietoperzy nie udało się ustalić[1][7]. Niedawno stwierdzono jednak, że w wypluwkach puszczyka, którego rewir obejmował Bagno Jacka i tereny przyległe znajdowały się borowiec wielki i gacek brunatny. Ponadto w zrzutkach tych występowała m.in. ryjówka malutka, również objęta ochroną gatunkową[19].

Bezkręgowce

Bezkręgowce Bagna Jacka są mało poznane. Zaobserwowano 135 gatunków owadów, ale jest ich jednak prawdopodobnie wielokrotnie więcej. Niektóre z nich są chronione (zalotka białoczelna, zalotka większa, paź żeglarz, chronione trzmiele). Wśród pająków jest spotykany bagnik torfowy[1]. Raz zaobserwowano chronioną pijawkę lekarską[1].

Zmiany środowiskowe

Przed utworzeniem rezerwatu i na początku jego istnienia poziom wody na tym obszarze był wysoki, występowały nawet pływające wyspy[1].

Potem przez wiele lat poziom wód gruntowych był obniżony, w wyniku czego wycofało się wiele gatunków ptaków i owadów[1].

W latach 80. nastąpiła ekspansja brzozy, wolne od drzew pozostały jedynie trzęsawiska na trzech największych torfiankach[1].

W latach 2010–2011 miały tutaj miejsce wyjątkowo intensywne opady letnie. W ich wyniku wiosną 2011 roku całe torfowisko znalazło się pod wodą. W latach tych pojawiło się ponownie trzęsawisko, zmieniły się zasięgi wielu gatunków roślin, wróciły wodne gatunki ptaków, spadła też liczebność gniazdującego na ziemi ptaków leśnych (w tym piecuszka). Podniesienie się poziomu wody gruntowej wywołało też gnicie i próchnienie drewna, co powinno zwiększyć ilość owadów zależnych od martwego drewna[1].

Wydobycie torfu

Torfowisko było eksploatowane maszynowo i zasypywane. Na jego obszarze znajdują się wspomniane wcześniej torfianki. Wciąż można też znaleźć ślady wydobywania torfu z lat 1939–1944 i wcześniejszych w postaci kopców i grobli. W okresie poprzedzającym utworzenie rezerwatu torf pozyskiwano już tylko w niewielkim stopniu, a w 1986 roku ostatni raz stwierdzono jego ręczne wydobycie (czyli już po powstaniu rezerwatu)[1].

Odniesienia w kulturze

W 1970 właśnie w tym miejscu powstał film Andrzeja Wajdy „Brzezina”.

Galeria

Uwagi

  1. ↑ Na podstawie porównania z mapą MSI[2].
  2. ↑ Stolarz 2011 podaje tylko wielokrotnie nazwę ulicy Okuniewskiej[1], położenie względem ulicy określone na podstawie planu Warszawy[3].
  3. ↑ Na podstawie porównania z mapami[4][5].
  4. ↑ Stolarz 2011 w tekście używa terminów zbiornik południowy, torfianka południowa, zbiornik środkowy, torfianka środkowa, torfianka północna, jednak na mapie torfianka północna jest podpisana jako zbiornik (C)[1].
  5. 1 2 Na podstawie porównania listy gatunków stwierdzonych w rezerwacie[1] z listą gatunków chronionych[17].
  6. 1 2 Na podstawie porównania listy gatunków stwierdzonych w rezerwacie[1] z listą gatunków chronionych[18].
  7. ↑ Wybór gatunków na podstawie Stolarza 1996 (dodane świergotek drzewny, krogulec, słonka, trzciniak, lerka (skowronek borowy), droździk, rybitwa rzeczna, kruk, zimorodek, brzęczka i dziwonia, usunięte dzierzba gąsiorek i pokrzewka jarzębata), status na podstawie Stolarza 2011[1], nazwy kategorii na podstawie Stolarza 1996[7] (dodane kategorie „Gniazdujące okresowo” i „Zalatujące podczas migracji wiosennej”).

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 Anna Fogel, Piotr Fogel, Ewa Stolarz, Jarosław Stolarz, Przemyslaw Stolarz: Rezerwat Bagno Jacka, monografia przyrodnicza. Przemysław Stolarz (red.). Warszawa: Centrum Ekologii Człowieka (CEC), 2011. ISBN 978-83-930252-2-0. [dostęp 2017-01-08]. Również na stronie: ResearchGate.
  2. 1 2 Miejski System Informacji > Obszary MSI > Dzielnica Wesoła. Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie. [dostęp 2016-09-20].
  3. ↑ Warszawa. Atlas miasta i okolic. Skala 1 : 20 000. Warszawa: Daunpol Sp. z.o.o. Wydawnictwo Kartograficzne, 2009.
  4. 1 2 Droga Wojewódzka 637. SISKOM - Stowarzyszenie Integracji Stołecznej Komunikacji. [dostęp 2017-01-09].
  5. 1 2 Sieć dróg i zdjęcia satelitarne w programie Google Earth.
  6. 1 2 Geoserwis GDOŚ. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2019-06-07].
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 Przemysław Stolarz. Rezerwat przyrody „Bagno Jacka”. „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”. 52 (2), s. 95–98, 1996. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN. ISSN 0009-6172.
  8. ↑ Serwis Ochrony Przyrody. Interaktywna mapa RDLP w Warszawie. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych (RDLP) w Warszawie. [dostęp 2017-01-09].
  9. ↑ Opracowanie ekofizjograficzne do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego. „Mazowsze, Analizy i Studia (seria wydawnicza)”. 5 (30), s. 30, 2011. Warszawa: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie. ISSN 1892-6322. [dostęp 2017-01-09].
  10. ↑ Program ochrony środowiska dla miasta stołecznego Warszawy na lata 2009–2012 z uwzględnieniem perspektywy do 2016 r.. Warszawa: Urząd Miasta Stołecznego Warszawy. Biuro Ochrony Środowiska, listopad 2009 r, s. 90. [dostęp 2017-01-09].
  11. 1 2 3 4 Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 21 września 1981 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody. M.P. z 1981 r. nr 26, poz. 231 Również na stronie: Monitor Polski.
  12. ↑ (lista rezerwatów przyrody województwa mazowieckiego posiadających plan ochrony). Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (RDOŚ) w Warszawie. [dostęp 2017-01-09]. (na stronie RDOŚ w Warszawie Rezerwaty przyrody).
  13. ↑ Rezerwaty udostępnione społeczeństwu. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska (RDOŚ) w Warszawie. [dostęp 2017-01-09]. (RDOŚ w Warszawie Rezerwaty przyrody).
  14. ↑ Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Dz.U. z 2022 r. poz. 916 Również na stronie: Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
  15. ↑ Mapa specjalnego obszaru ochrony siedlisk Poligon Rembertów (PLH140034). Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2017-01-08].
  16. ↑ Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 42/14.02.2007 r., poz. 870: Rozporządzenie Nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lutego 2007 r. w sprawie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu; Załącznik nr 55 do rozporządzenia nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lutego 2007 r. Opis przebiegu granicy Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu dla m. stoł. Warszawy Dzielnicy Wesoła – mapa w skali 1:25 000. [data dostępu: 2017-01-08].
  17. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 Również na stronie: Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
  18. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt Dz.U. z 2011 r. nr 237, poz. 1419 Również na stronie: Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
  19. ↑ Przemysław Stolarz, Grzegorz Lesiński. Kręgowce w pokarmie puszczyka Strix aluco w rezerwacie Bagno Jacka i na terenach przyległych. „Kulon”. 17, s. 107–110, 2012. ISSN 1427-3098. [dostęp 2017-01-11].

Bibliografia

  • Anna Fogel, Piotr Fogel, Ewa Stolarz, Jarosław Stolarz, Przemyslaw Stolarz: Rezerwat Bagno Jacka, monografia przyrodnicza. Przemysław Stolarz (red.). Warszawa: Centrum Ekologii Człowieka (CEC), 2011. ISBN 978-83-930252-2-0. Również na stronie: ResearchGate.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.