skrzemieniałe drewno - materia organiczna zastąpiona została przez krzemionkę

pseudomorfoza dolomitu po kalcycie

Pseudomorfoza (inaczej pseudomorfizm) - zjawisko dziedziczenia formy zewnętrznej przez minerał wtórny lub agregat mineralny, który utworzył się w miejscu innego, pierwotnego minerału. Postać nowo powstałego minerału nawiązuje do wcześniej istniejącego kryształu, natomiast skład chemiczny i budowa wewnętrzna odpowiadają nowo utworzonemu minerałowi.

Pseudomorfozy stanowią ważne świadectwo przeobrażeń, jakie zachodziły w skałach.

Istnieją dwa rodzaje podstawienia pseudomorficznego:

1. paramorfoza - gdy nie następuje zamiana substancji, nowy minerał jest odmianą polimorficzną minerału pierwotnego, np. aragonit przechodzi w kalcyt, zachowując swą zewnętrzną postać
2. gdy nowy minerał ma inny skład chemiczny, podstawienie mogło nastąpić na trzy sposoby:

• stopniowe zastąpienie pierwotnej materii (nie musi to być minerał), nowym minerałem bez reakcji chemicznej np. skamieniałe drewno
• minerał pierwotny przestał istnieć na skutek rozpuszczenia lub rozkładu, pozostawiając formę, która wypełniła się ponownie
• przeobrażenie minerału, które nastąpiło przez:
  • hydratację - np. anhydryt (CaSO₄) przechodzi w gips (CaSO₄×2H₂O)
  • dehydratację - proces odwrotny do hydratacji
  • przekształcenie siarczków w siarczany - przejście galeny (PbS) w anglezyt (PbSO₄)
  • utlenienie - przeobrażenie pirytu (FeS₂) w limonit (2Fe₂O₃ • nH₂O).

Do często spotykanych pseudomorfoz należą:

• przemiana goethytu (FeO(OH)) po pirycie (FeS₂)
• przemiana gipsu (CaSO₄×2H₂O) po kalcycie (CaCO₃)
• przemiana cerusytu (PbCO₃) po galenie (PbS).