Przesunięcie językowe (ang. language shift) – proces przechodzenia dużej części społeczeństwa z jednego języka na inny. Proces ten może być długotrwały, trwać przez stulecia, lecz bywa widoczny już w ciągu życia jednego, dwóch pokoleń. Do najczęstszych przyczyn należą: asymilacja mniejszościowych grup etnicznych do języka dominującego, świadoma polityka językowa władz oświatowych, wyraźnie wyższy prestiż kulturowy jednego z języków. Proces ten czasami powiązany jest z wymieraniem języka słabszego. Do historycznych przesunięć językowych należą:
- romanizacja podbitych ludów celtyckich w Cesarstwie Rzymskim
- przejście Irlandczyków na język angielski w epoce dominacji brytyjskiej
- polonizacja części ludności Wielkiego Księstwa Litewskiego
- germanizacja Mazurów w Prusach Wschodnich po zjednoczeniu Niemiec przez Bismarcka (w pierwszej połowie XIX dialekt mazurski dominował jeszcze na tych terenach)
- spontaniczna polonizacja Niemców krakowskich i poznańskich w XIX w. jako reakcja na działania zaborców.
- przejście w XIX w. mieszkańców Brukseli z języka flamandzkiego na francuski[1]
- zamiana językowa na północnych Molukach (dzisiejsza Indonezja): złożony przebieg osadnictwa doprowadził do przyjęcia języków papuaskich wśród ludów północnohalmaherskich (m.in. Ternate, Tidore i Galela) oraz języków austronezyjskich wśród mieszkańców południowej Halmahery (wykazujących papuaskie cechy fizyczne)[2].
W najnowszych czasach, w związku z gwałtowną globalizacją, procesy przesunięcia językowego uległy znacznemu przyspieszeniu i widoczne są już w następnym pokoleniu. Przykłady przesunięć językowych z okresu po II wojnie światowej:
- Izrael: masowe przejście na język hebrajski członków diaspory żydowskiej pochodzących z różnych krajów
- Indie: przechodzenie wykształconych Hindusów na język angielski
- Indonezja: porzucanie języków etnicznych na rzecz miejscowych dialektów języka malajskiego[3] (np. przechodzenie z języków minahaskich i sangirskich na malajski miasta Manado[4], przechodzenie z języka ternate na malajski wyspy Ternate[5])
- Japonia: porzucanie języków riukiuańskich na rzecz języka japońskiego[6]
- Chiny, Singapur: przechodzenie Chińczyków młodszego pokolenia z własnych form chińskiego na standardowy język mandaryński[7] w związku z promowaniem tej odmiany języka chińskiego jako ogólnonarodowej w systemie oświaty i w mediach. Jeszcze na początku XX w. standard ten był niezrozumiały dla większości Chińczyków.
- Nigeria: przechodzenie z języków etnicznych na język angielski bądź pidżyn nigeryjski.
- Białoruś: przechodzenie z języka białoruskiego na rosyjski.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Language shift [online], www.gazetka.be [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2012-11-25] (ang.).
- ↑ Robert Blust, The Austronesian languages, wyd. popr., Canberra: Asia-Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, The Australian National University, 2013 (Asia-Pacific Linguistics 008), s. 9, ISBN 978-1-922185-07-5, OCLC 1018188432 (ang.).
- ↑ John Bowden, Local languages, local Malay, and Bahasa Indonesia: A case study from North Maluku, „Wacana”, 14 (2), 2012, s. 312–332, DOI: 10.17510/wjhi.v14i2.65, ISSN 1411-2272 [dostęp 2022-09-04] (ang.).
- ↑ Asako Shiohara, Anthony Jukes: Two definite markers in Manado Malay. W: Sonja Riesberg, Asako Shiohara, Atsuko Utsumi (red.): Perspectives on information structure in Austronesian languages. Berlin: Language Science Press, 2018, s. 115–135, seria: Studies in Diversity Linguistics 21. DOI: 10.5281/zenodo.1402541. ISBN 978-3-96110-108-5. OCLC 1065536350. (ang.).
- ↑ Mahdi Ahmad i inni, Pemertahanan bahasa Ternate pada masyarakat multilingual, „International Seminar Prasasti III: Current Research in Linguistics”, s. 466–473, DOI: 10.20961/pras.v0i0.1574 (indonez.).
- ↑ Mark Anderson, Language shift in the Ryukyu Islands, [w:] Patrick Heinrich, Yumiko Ohara (red.), Routledge Handbook of Japanese Sociolinguistics, Abingdon–New York: Routledge, 2019, s. 370–388, DOI: 10.4324/9781315213378, ISBN 978-1-315-21337-8, ISBN 978-0-415-79027-7, OCLC 1085576336 (ang.).
- ↑ Portal edukacyjny Perspektywy. www.perspektywy.pl. [dostęp 2017-11-26].
Linki zewnętrzne
- Sytuacja językowa w UE. studreg.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
- Zachowanie języka. bibliotecavirtualut.suagm.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-03)]. (ang.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.