Prowincja, Nowa Prowincja – kawiarnie działające w Krakowie w Kamienicy Gostkowskich przy ulicy Brackiej 3–5. Pierwsza Prowincja, tzw. „Stara” Prowincja, działała w latach 2000–2011. Swoją działalność kontynuuje w sąsiednim lokalu otwarta w 2004 roku Nowa Prowincja.
Prowincja powstała jako miejsce spotkań dla osób związanych z Krakowem. Odwiedzały ją osoby związane ze środowiskami literackimi, artystycznymi, naukowymi oraz studenckimi. Przez cały okres działalności Prowincja i Nowa Prowincja były miejscem wernisaży, spotkań poetyckich, koncertów, dyskusji i festiwali. Nową Prowincję odwiedzali m.in. Wisława Szymborska, Michał Rusinek, Joanna Olczak-Ronikier, Bronisław Maj, Ewa Lipska i Adam Zagajewski.
„Stara” Prowincja
Prowincja rozpoczęła działalność w 2000 roku. Jej założycielami byli Paweł Szczęśniak i Anna Bistroń, właściciele działającej wówczas przy Brackiej, oddalonej o kilkadziesiąt metrów restauracji Guliwer. Kawiarnia i restauracja miały tworzyć wspólnie przestrzeń do spotkań i integracji dla różnych środowisk funkcjonujących w mieście, przede wszystkim pisarzy i krytyków literackich związanych z Uniwersytetem Jagiellońskim, artystów związanych z Akademią Sztuk Pięknych, naukowców, studentów[1][2]. Anna Bistroń wspominała w nawiązaniu do nazwy kawiarni, że „miało to być miejsce trochę prowincjonalne, ponieważ Kraków w gruncie rzeczy, mimo że jest dość duży, ma charakter jak najbardziej miasta prowincjonalnego. Wszyscy wszystkich znają, każdy coś o kimś wie, to nie jest tak, jak w Warszawie, że jednak w większości ludzie są anonimowi. Nasz „Krakówek” jest inny i to ma swoje dobre strony”[3].
Prowincja sprzedawała m.in. oryginalnie wytwarzaną, gęstą gorącą czekoladę[4]. Kawiarnię opisywał jeden z lokalnych portali internetowych: „Dwupoziomowa, ale przytulna «Prowincja». Rano można tu zjeść całkiem dobre śniadanie i napić się dobrej kawy, a nieco później podają tu lekkie posiłki jak tarta z brokułami, że nie wspomnę o pysznych ciastach własnego wyrobu. Nie bez przyczyny «Prowincja» ma stałą i wierną klientelę!”[4].
„Stara” Prowincja zamknęła działalność w 2011 roku, o czym informowały lokalne media. Według wyjaśnień właścicieli kawiarni, likwidacja nie wynikała z problemów finansowych. Do zamknięcia właściciele zostali zmuszeni sądownie mimo współwłasności kamienicy[2]. Współwłaścicielka Anna Bistroń mówiła wtedy: „Jesteśmy wszyscy rozgoryczeni. We Francji taka sytuacja byłaby nie do pomyślenia. Tam się szanuje miejsca, które mają swoją tradycję. W Polsce niestety ze względu na swoje wymagania można zniszczyć 11 lat ciężkiej pracy i... wspomnień”[2].
W lokalu po Starej Prowincji powstała inna kawiarnia.
Nowa Prowincja
Nowa Prowincja została założona w 2004 roku. Budynek, w którym działa kawiarnia, należy do najstarszych murowanych kamienic w Krakowie. W XV i XVI w. mieściła się w nim bursa żaków węgierskich. Pomieszczenie, w którym umiejscowiono bar, było wcześniej warsztatem stolarskim, a w większej sali obok funkcjonował zakład fotograficzny[3]. W grupie, która założyła Nową Prowincję byli: Paweł Szczęśniak, Anna Bistroń oraz Grzegorz i Maryna Turnau[5][6][7]. We wnętrzu kawiarni znajdują się stare drewniane stoły, a na ścianach wiszą zdjęcia (m.in. przedstawiające Wisławę Szymborską), a także stare fotografie i obrazy[5].
Początkowo „Stara”, a potem także Nowa Prowincja uczęszczana była przez krakowskich literatów i literatki, a także przez osoby związane z Uniwersytetem Jagiellońskim[3]. Regularnie odwiedzali ją m.in. Wisława Szymborska[8], Michał Rusinek[1], Joanna Olczak-Ronikier, Adam Boniecki, Bronisław Maj, Ewa Lipska i Adam Zagajewski, bywali w niej również Jan Błoński, Czesław Miłosz, Leonard Neuger, Włodzimierz Ptak i Jerzy Vetulani[9]. Szymborska niektóre swoje limeryki publikowała w czasopiśmie Głos Nowej Prowincji[9][10], w kawiarni spotykała się z przyjaciółmi[5]. Bronisław Maj wystawiał w Nowej Prowincji swoje jednoaktowe dramaty, w których występowali m.in. Krzysztof Globisz i Iwona Bielska[11].
W 2005 roku poeci zgromadzeni wokół Nowej Prowincji wydali tomik poetycki Epitafia dla bywalców i niebywalców Nowej Prowincji[9][12][13]. Ilustracje do tomiku wykonał Sebastian Kudas[14].
Prowincja stała się miejscem akcji powieści Michała Rusinka i Antoniny Turnau Prowincjonalne zagadki kryminalne[9][12][15] oraz powieści Jakuba Żulczyka Instytut, której bohaterka udaje się do Prowincji, by tam omówić sprawy: „Wsiadłyśmy w tramwaj i pojechałyśmy do kawiarni na Brackiej, tej należącej do znanego polskiego piosenkarza, który również mieszka na Brackiej i którego piosenki o deszczu na Brackiej zawsze wywracały mi żołądek na drugą stronę. W kawiarni panował równie zatęchły nastrój jak w kompozycjach piosenkarza”[12][16].
W Nowej Prowincji odbywały się zabawy literacko-muzyczne, wieczory autorskie, również autorów i autorek młodszego pokolenia, m.in. Małgorzaty Lebdy, Natalii de Barbaro i Anny Grochowskiej[17], akcje charytatywne i dyskusje[3], m.in. wydarzenia krakowskiej Nocy Poezji[18] oraz wydarzenia towarzyszące Dni Tischnerowskich[19].
W marcu 2014 przy wejściu do kawiarni zainstalowano Domofon poezji. Po naciśnięciu przycisku na domofonie można usłyszeć poetów, m.in. Wisławę Szymborską, Bronisława Maja, Ewę Lipską, Adama Zagajewskiego, Czesława Miłosza, Ryszarda Krynickiego i Julię Hartwig, czytających swoje wiersze[20][21][22][23]. Instalacja, przygotowana we współpracy z Wydawnictwem a5 oraz Krakowskim Biurem Festiwalowym, miała przypomnieć o fakcie, że Kraków otrzymał tytuł Miasta Literatury UNESCO[24][25].
Na portalu Gali pojawiła się ocena, że w kawiarni panuje „krakowska, niezobowiazujaca atmosfera”[6]. Małgorzata Bożek w portalu news.krakow.pl pisała, że Nowa Prowincja to „kwintesencja Krakowa z jego powolnością i magią, (...) wyjątkowa kawiarnia na wyjątkowej ulicy, na której nie zawsze – jak w piosence – pada deszcz”[3]. Kawiarnia była określana jako „malownicza”[26]. Amelia Sarnowska w Onecie nazwała Nową Prowincję „legendarną”, napisała, że to „klimatyczne, przytulne miejsce” do spotkań[9].
Przypisy
- 1 2 Katarzyna Zimmerer: Z perspektywy Brackiej. Tygodnik Powszechny, 6 czerwca 2007. [dostęp 2019-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- 1 2 3 Paulina Korbut: Kraków: pożegnanie ze starą Prowincją na Brackiej. Gazeta Krakowska, 13 maja 2011. [dostęp 2019-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- 1 2 3 4 5 Nowa Prowincja.Tu zegary odmierzają krakowski czas. news.krakow.pl, 2 lipca 2017. [dostęp 2019-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- 1 2 Prowincja. e-krakow.com. [dostęp 2011-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- 1 2 3 Nowa Prowincja, ul. Bracka 3–5. krakow.pl. [dostęp 2019-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- 1 2 Adresy gwiazd. Ulubione kluby i restauracje. gala.pl, 29 kwietnia 2008. [dostęp 2022-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Kinga Poniewozik: Od 20 lat bije tu kulturalne serce Krakowa. „Nowa Prowincja” obchodzi jubileusz. lovekrakow.pl, 12 marca 2024. [dostęp 2024-04-10]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Sebastian Kudas: Wisława Szymborska czyta „Epitafia”. YouTube, 25 listopada 2012. [dostęp 2019-02-05].
- 1 2 3 4 5 Oto dlaczego szybko uciekłam z krakowskich Sukiennic. Onet.pl, 16 lipca 2022. [dostęp 2022-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Nowa Prowincja. Karnet. [dostęp 2019-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Wacław Krupiński: Bronio Maj. Aktor, który nie zebrał szmalu. Dziennik Polski, 8 sierpnia 2014. [dostęp 2019-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- 1 2 3 Agnieszka Pudełko: Krakowski realizm knajpiany (12): Noworolski, Nowa Prowincja, Jama Michalika.... Korporacja Ha!art. [dostęp 2019-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 lutego 2019)].
- ↑ Bartosz Marzec. Kawiarniane zabawy pisarzy. „Rzeczpospolita”, 29 grudnia 2008. [zarchiwizowane z adresu].
- ↑ Strona archiwalna Nowej Prowincji. nowaprowincja.krakow.pl, 2009. [dostęp 2022-07-20].
- ↑ Michał Rusinek, Antonina Turnau: Prowincjonalne zagadki kryminalne. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2006, s. 6.
- ↑ Jakub Żulczyk: Instytut. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2010, s. 126.
- ↑ Adam Walanus: Wszystkie drogi prowadzą na Krupniczą, Nowa Prowincja, Bracka. adamwalanus.pl, 11 lipca 2017. [dostęp 2019-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ 5. Noc Poezji. miastoliteratury.pl. [dostęp 2019-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Program 13. Dni Tischnerowskich. Uniwersytet Jagielloński. [dostęp 2019-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Domofon poezji. miastoliteratury.pl. [dostęp 2021-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Łukasz Gazur: Przywitaj się przez domofon z wierszem. Dziennik Polski, 18 marca 2014. [dostęp 2021-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Sebastian Kudas: Bronisław Maj z Domofonem poezji. YouTube, 17 marca 2014. [dostęp 2019-02-05].
- ↑ Domofon poezji. LoveKrakow.pl, 18 marca 2014. [dostęp 2019-02-05].
- ↑ Kraków: domofon z wierszami noblistów [WIDEO]. Onet, 20 marca 2014. [dostęp 2019-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ „Halo, pani Szymborska?” Domofon mówi głosami noblistów. tvn24.pl, 18 marca 2014. [dostęp 2019-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].
- ↑ Ulica Bracka. krakow.travel.pl. [dostęp 2019-02-05]. [zarchiwizowane z tego adresu].