Preceptor (łac. praeceptor, od praecipere „uprzedzać; uczyć; radzić“) – dawniej: nauczyciel, wychowawca. W średniowiecznej łacinie praeceptor oznaczał dowódcę, od praecipere w znaczeniu 'rozkazywać; przykazywać'^[1].

Zakony – muzyka

Preceptor to zakonnik odpowiedzialny za muzykę w klasztorze. Przygotowywał on pozostałych mnichów do wykonywania śpiewów gregoriańskich podczas codziennych nabożeństw i modlitw.

Zakony rycerskie

W niektórych zakonach rycerskich, jak joannici, templariusze i Krzyżacy, preceptor był przełożonym okręgu.

W zakonie templariuszy preceptor był zwierzchnikiem preceptorii (jednostką nadrzędną była prowincja z mistrzem prowincjonalnym na czele), na którą składały się komandorie pod zarządem komandora (magister), mającego do dyspozycji kilku braci rycerzy, kapelana, braci giermków i służebnych.

W zakonie krzyżackim w 1 poł. XIII w. tytuł preceptora (praeceptor) nosili komturowie (mistrzowie) krajowi, stojący na czele baliwatów i prowincji zakonnych leżących w basenie Morza Śródziemnego. Na Sycylii występował on od 1212 r., w Apulii od 1225 r., Francji od 1225 r., w Grecji czyli Romanii od 1236 r., w Lombardii od 1244 r., w Hiszpanii od 1255 r. Wszystkie te baliwaty i prowincje grały ważną rolę w strukturze administracyjno–terytorialnej zakonu krzyżackiego w XIII w. i dopiero wraz z przeniesieniem głównej siedziby zakonu do Malborka zaczęły one tracić na znaczeniu. Jednakże zanim to nastąpiło, podobnie jak w przypadku zakonów templariuszy i joannitów tytuły urzędników krzyżackich, takich jak magister, praeceptor i commendator były mało precyzyjne, jeśli chodzi o zasięg kompetencji. Można przyjąć, że trzy wymienione tytuły były równoważne i używano ich wymiennie, przynajmniej w pierwszym okresie istnienia zakonu. Tak więc magister – mistrz mógł stać na czele konwentu, podobnie jak praeceptor – przełożony czy w końcu commendator – komandor, komtur. Mogli jednakże tak tytułować się także przełożeni baliwatów czy mistrzowie krajowi^[2].

Wolnomularstwo

We współczesnym wolnomularstwie preceptor jest głową loży edukacyjnej (USA, Wielka Brytania). Loże działają na określonym obszarze i prowadzą szkolenia z obrządków dla członków organizacji. Preceptor jest funkcją wybieralną i jest to zazwyczaj wolnomularz, który posiada wieloletnią praktykę jako Mistrz Ceremonii w swojej lokalnej loży i jest postrzegany jako ekspert w rytuałach stowarzyszenia.

Edukacja

W niektórych północnoamerykańskich uniwersytetach jest to ochotnicza funkcja studencka, polegająca na pomocy wykładowcy w przygotowaniu wykładów, prowadzeniu biura i przeglądzie sesji. Za bycie preceptorem studenci zbierają punkty (kredyty). Funkcja ta jest uznawana za dobre przygotowanie do nabycia umiejętności przywódczych.

W niektórych uniwersytetach z tradycją (Harvard, Cambridge, Oxford), preceptorami nie są studenci, lecz wykładowcy w dziedzinach takich jak pisarstwo objaśniające, muzyka, matematyka, języki i nauki przyrodnicze.

Na Uniwersytecie Columbia preceptorami są kandydaci na stopień doktora, którzy razem z rzeczywistymi wykładowcami nauczają na kursach literatury i nauk humanistycznych oraz współczesnej cywilizacji, rzadziej również inne przedmioty.

W nauczaniu medycyny i pielęgniarstwie, preceptor to doświadczony lekarz lub wykładowca, który nadzoruje studentów podczas zajęć z pacjentami.

Przypisy