Prawa socjalne – zespół uprawnień regulowanych aktami normatywnymi oraz przysługujących każdemu obywatelowi, jedna z generacji praw człowieka^[1].

Prawa socjalne nakładają na państwo obowiązek zaspokojenia określonych potrzeb obywatela. Należą do nich między innymi:

• prawo do wynagrodzenia za pracę
• prawo do urlopu
• prawo do ochrony zdrowia
• prawo do pracy w bezpiecznych i higienicznych warunkach
• prawo do zabezpieczenia socjalnego
• prawa do świadczeń socjalnych
• prawo do zatrudnienia
• prawo do mieszkania^[2]

Pojęcie prawa socjalnego w polskim dyskursie naukowym

Zainteresowanie zagadnieniem praw socjalnych sprawiło, że pojawiła się potrzeba zdefiniowania tego pojęcia oraz ustalenia jego zakresu.

W polskim dyskursie naukowym zazwyczaj korzysta się z systematyzacji przyjętej przez politykę społeczną^[3].

Określenie prawo socjalne obejmuje wszystkie gałęzie prawa, które w jakikolwiek sposób określają pozycję socjalną obywatela..Należą do nich:

• prawo pracy
• ubezpieczenia społeczne
• pomoc (opieka społeczna)
• zatrudnienie
• ochrona zdrowia
• ochrona prawa do mieszkania^[3]

Pojęcie prawa socjalnego w europejskim dyskursie naukowym

Niemieckie Sozialrecht

Niemieckie określenie Sozialrecht ma nieco inny zakres znaczeniowy niż w przypadku polskiego prawa socjalnego. Zakresem odpowiada części Sozialpolitik (polityki społecznej), jednak różni się sposobem ujęcia tematu; prezentuje bowiem zagadnienia od strony prawniczej (objaśnia i systematyzuje akty normatywne, które regulują Sozialrecht)^[4]

W przeciwieństwie do polskiego prawa socjalnego, Sozialrecht zachowuje odrębność od prawa pracy (Arbeitsrecht). Obejmuje takie zagadnienia jak:

• ubezpieczenie społeczne (także prawo do świadczeń leczniczych)
• opieka społeczna
• świadczenia zaopatrznościowe
• promocja i organizacja zatrudnienia
• dokształcanie pracowników
• pomoc dla młodzieży^[5]  

Prawo socjalne we Francji i Belgii

Pojęcie prawa socjalnego (droit social) we Francji i Belgii różni się od Sozialrecht przede wszystkim zakresem definicyjnym^[3].

Z reguły droit social określa zarówno prawo pracy, jak i prawo ubezpieczenia społecznego. Zdarza się jednak, że pod tym pojęciem rozumie się tylko ubezpieczenia społeczne (z próbami szerszego przedstawienia zagadnienia – z uwzględnieniem praw osób samodzielnie pracujących)^[3].

Ponadto we Francji (tak jak w Anglii czy ZSRR) używa się pojęcia prawa zabezpieczenia socjalnego (droit de la securite sociale). Odnosi się ono jednak tylko do różnych form zabezpieczenia socjalnego^[3].

Przypisy