Portret artysty z czasów młodości

Portrait of the artist as a young man

Okładka wydania londyńskiego
Autor	James Joyce
Typ utworu	powieść
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Stany Zjednoczone
Język	angielski
Data wydania	1916
Wydawca	B. W. Huebsch
Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego	1931
Wydawca	Towarzystwo Wydawnicze „Rój”
Przekład	Zygmunt Allan
poprzednia Dublińczycy następna Ulisses

Portret artysty z czasów młodości (ang. A Portrait of the Artist as a Young Man) – powieść Jamesa Joyce’a publikowana w odcinkach w latach 1914–1915 w miesięczniku literackim „The Egoist”^[1], wydana w 1916 w Nowym Jorku przez Benjamina Huebscha; powieść na język polski przełożył Zygmunt Allan (1931).

Powieść jest uznawana za powieść autobiograficzną. Przedstawia wczesne lata życia bohatera Stephana Dedalusa i jego drogę do odkrycia w sobie powołania artysty. Przyjmuje się, że w postaci Dedalusa Joyce sportretował samego siebie.

„Portret...” jest przykładem powieści künstlerroman (szczególny rodzaj bildungsroman) w literaturze angielskiej. Joyce przedstawia proces intelektualnego, religijnego i filozoficznego dojrzewania młodego Dedalusa jako artysty, W miarę postępowania akcji powieści, Stephen Dedalus zaczyna także podawać w wątpliwość katolickie i irlandzkie wartości, na których został wychowany. Ostatecznie bohater udaje się do Paryża, aby tam realizować się jako artysta. W powieści można zaobserwować elementy modernistyczne, które Joyce w pełni rozwinął w powieściach Ulisses (1922) i Finneganów tren (1938).

Powieść na język polski przełożył Zygmunt Allan (1931) i Jerzy Jarniewicz (2005); ten drugi pod zmienionym tytułem Portret artysty w wieku młodzieńczym.

Wątek

Młody Stephen Dedalus podlega wpływom wiary katolickiej i irlandzkiego nacjonalizmu. Uczęszcza do katolickiej, surowej szkoły Clongowes Wood College. Początkowo czuje się w niej samotny, zagubiony i stęskniony za domem. Później odnajduje swoje miejsce w grupie uczniów. Radość sprawiają mu wizyty w domu rodzinnym pomimo niesnasek wśród członków rodziny wywołanych śmiercią Charlesa Parnella. Ten drażliwy temat staje się przyczyną gwałtownego sporu przy bożonarodzeniowyn obiedzie.

Ojciec Stephena, Simon, ma kłopoty finansowe i po letnim pobycie w domu Stephen dowiaduje się, że nie będzie uczęszczał do Clongowes. Rodzina przeprowadza się do Dublina, gdzie Stephen rozpoczyna naukę w prestiżowej szkole Belvedere, odnosząc sukcesy jako pisarz i aktor szkolnego teatru.

Pierwsze doświadczenie seksualne z dublińską prostytutką wywołuje poczucie winy i wstydu w Stephenie. Próbuje pogodzić młodzieńcze pożądanie z katolicką moralnością i opinią swojego środowiska. Wreszcie Dedalus odrzuca wszelkie społeczne, rodzinne i religijne ograniczenia, aby poświęcić się pisarstwu.

Przypisy