Partyzanci

The Partisans

Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Massachusetts
Miejscowość	Boston, Massachusetts
Miejsce	World Trade Center Station
Styl architektoniczny	ekspresjonistyczno–symboliczny
Projektant	Andrzej Pityński
Całkowita wysokość	7 m
Data budowy	1979
Data odsłonięcia	1983
Położenie na mapie Massachusetts Partyzanci
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych Partyzanci
42°20′53,8800″N 71°02′33,7200″W/42,348300 -71,042700

Partyzanci (ang. The Partisans), in. Partyzanci – I – rzeźba plenerowa z 1983 poświęcona polskim partyzantom antykomunistycznym, położona w Bostonie w stanie Massachusetts w Stanach Zjednoczonych. Jej autorem jest Andrzej Pityński – rzeźbiarz mieszkający i pracujący w Stanach Zjednoczonych.

Historia

Inspiracją twórcy były zapamiętane sceny spotkania z partyzantami antykomunistycznymi z grudnia 1959. Jako 12-letni chłopak wraz z ojcem Aleksandrem odwiedził żołnierzy, wśród nich krewnego Michała Krupę i dostarczył im zaopatrzenie. Widok poruszających się konno partyzantów w klimacie zimy nad rzeką Tanwią stanowił obraz dla rzeźbiarza przedstawiony na pomniku. Monument powstawał od 1979 do 1983. Został odsłonięty w 1983. Ten dzień został nazwany przez władze miasta (burmistrza i senat Bostonu) Dniem Partyzantów. Powstanie rzeźby sfinansowała Sculpture Foundation. Odlania w aluminium dokonano w Johnson Atelier (Techniczny Instytut Rzeźby w Princeton).

Monument był pierwszym na świecie pomnikiem Żołnierzy Niezłomnych. Został zadedykowany konkretnie jego krewnemu Michałowi Krupie, dowódcom oddziałów Franciszkowi Przysiężniakowi ps. „Ojciec Jan” i Józefowi Zadzierskiemu ps. „Wołyniak”, ich podkomendnym w ramach Narodowej Organizacji Wojskowej i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego oraz wszystkim innym partyzantom antykomunistycznym. W znaczeniu szerokim autor poświęcił pomnik „wojownikom o wolność na całym świecie”.

Pierwotnie pomnik miał istnieć sześć miesięcy w miejscu odsłonięcia na rogu ulic Beacon i Charles na Boston Common, zaś pozostał tam przez okres 23 lat. 18 stycznia 2006 burmistrz Bostonu Thomas M. Menino postanowił o przeniesieniu monumentu. 6 września 2006 znalazł się w nowej lokalizacji, przy stacji World Trade Center Station na trasie MBTA’s Silver-Line^[1].

Inny pomnik „Partyzanci” autorstwa Pityńskiego stanął w Hamilton.

Opis pomnika

Pomnik ma 7 metrów wysokości, 10 metrów długości i 4 metry szerokości. Przedstawia pięciu uzbrojonych jeźdźców na koniach w marszu. Ich pozy przedstawiają zmęczenie i wycieńczenie tułaczką i walkami (uwypuklone w spuszczonych głowach postaci). Odwzorowani zostali kolejno od strony lewej: Aleksander Pityński ps. „Kula” (ojciec autora), Adam Kusz ps. „Garbaty” (drugi dowódca oddziału), Stanisław Pelczar ps. „Majka”, Michał Krupa ps. „Pułkownik” (wuj autora), Józef Zadzierski ps. „Wołyniak” (pierwszy dowódca).

Przypisy

Bibliografia

• „Partyzanci” Andrzeja Pityńskiego. dziennik.com, 29 lutego 2012. [dostęp 2014-11-05].
• Także walczę –moją bronią jest sztuka. W: Kajetan Rajski: Wilczęta. Rozmowy z dziećmi Żołnierzy Wyklętych. Warszawa: Pro Patria, 2014, s. 103–104, 110–112. ISBN 978-83-939007-1-8.
• „Partyzanci” – mistrza Pitynskiego (geneza i historia). viapolonia.net. [dostęp 2014-11-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (6 sierpnia 2017)].
• The Boston Sculpture of Partisans. viapolonia.net. [dostęp 2014-11-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 lipca 2012)]. (ang.).