Andrzej Pityński

Data i miejsce urodzenia	15 marca 1947 Ulanów
Data i miejsce śmierci	18 września 2020 Mount Holly, New Jersey
Zawód, zajęcie	rzeźbiarz
Narodowość	polska
Uczelnia	Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie
Rodzice	Aleksander Stefania
Krewni i powinowaci	Michał Krupa
Odznaczenia

Andrzej Piotr Pityński (ur. 15 marca 1947 w Ulanowie, zm. 18 września 2020 w Mount Holly w hrabstwie Burlington w stanie New Jersey^[1][2]) – polski rzeźbiarz mieszkający w Stanach Zjednoczonych. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys

Pomnik Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej w Warszawie

Urodził się jako syn pary partyzantów antykomunistycznych, Aleksandra Pityńskiego ps. „Kula” i Stefanii Pityńskiej ps. „Perełka”. Był siostrzeńcem Michała Krupy ps. „Pułkownik”. Pod koniec lat 50. wraz z ojcem wspomagał i zaopatrywał aktywnych żołnierzy wyklętych, w tym Michała Krupę.

Ukończył liceum ogólnokształcące w Ulanowie, następnie Technikum Wodno-Melioracyjne w Trzcianie^[3] uzyskując zawód technika melioranta. Pracował jako starszy pomiarowy w geodezji w Ulanowie. Rodzina Pityńskich była poddana prześladowaniu, w postaci rewizji, najścia domu, przeszukań, pobić ze strony funkcjonariuszy komunistycznych władz (wiązały się z poszukiwaniem Michała Krupy, nadal aktywnego partyzanta). W wyniku prowokacji służb specjalnych PRL wobec niego i ojca w grudniu 1967, sprokurowaniu bójki, obaj zostali skazani w pokazowym procesie w Ulanowie. Następnie wyprowadził się z Ulanowa, podjął naukę w Studium Nauczycielskim w Krakowie, po czym studiował rzeźbę na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie u profesorów Mariana Koniecznego i Jerzego Bandury. Jako student stworzył popiersie Ignacego Paderewskiego ustawione przed Collegium Paderevianum w Krakowie. 3 października 1974 wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Początkowo utrzymywał się tam z pracy fizycznej na budowach, równocześnie studiując rzeźbę w Arts Students League w Nowym Jorku. Jego rzeźba pt. „Partyzanci I” stanowi upamiętnienie wspomnień autora ze spotkania z oddziałem partyzantów Michała Krupy z 1958 r. Monument był zrealizowany w 1979 r., został odsłonięty w 1983 r. w Bostonie, a ten dzień został nazwany przez władze miasta Dniem Partyzantów. W 2006 r. został przeniesiony w inne miejsce^[4]. Inny pomnik „Partyzanci” autorstwa Pityńskiego stanął w Hamilton.

Został członkiem National Sculpture Society (NSS), profesorem rzeźby w Johnson Atelier Technical Institute of Sculpture w Mercerville, komendantem Placówki 123 SWAP^[5].

W 1987 otrzymał obywatelstwo USA. W 1989 przyjechał ponownie do Polski. Był fundatorem i wykonawcą popiersia Jana Pawła II, ustawionego bez zgody władz na rynku w Ulanowie.

Jest autorem Pomnika Katyńskiego w Jersey City odsłoniętego w 1991 roku, upamiętniającego ofiary zbrodni katyńskiej. W 2013 roku otrzymał Nagrodę Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich^[6].

14 sierpnia 1998, w przeddzień święta Wojska Polskiego i rocznicy bitwy warszawskiej, został odsłonięty i poświęcony w Warszawie zaprojektowany przez niego Pomnik Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej.

W roku 2010 powstał wg jego projektu Pomnik „Patriota” w Stalowej Woli, odsłonięto go oficjalnie 11 września 2011 roku^[7].

Zaprojektowany przez Andrzeja Pityńskiego w 2017 r. na zamówienie Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce pomnik ofiar rzezi wołyńskiej (1943–1944) po odlaniu w brązie w Gliwickim Zakładzie Urządzeń Technicznych miał zostać ustawiony w Parku Pamięci Narodowej w Toruniu^[8][9]. Ostatecznie kamień węgielny pod ten pomnik wmurowano 10 lipca 2022 r., w Domostawie, obok parkingu przy drodze ekspresowej S19^[10].

Ostatnim jego dziełem był Pomnik Żołnierzy Wyklętych w Jaśle, którego projekt wykonał bezpłatnie; jego odsłonięcie miało miejsce 27 września 2019^[11].

Dzieła

Odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1989)^[12]
• Krzyż Komandorski Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (1996)^[13]
• Order Orła Białego nadany przez prezydenta Andrzeja Dudę w uznaniu znamienitych zasług dla upowszechniania i popularyzowania historii polskiego czynu niepodległościowego, za wybitne osiągnięcia w twórczości rzeźbiarskiej, działalność polonijną i krzewienie polskości (12 października 2017)^[14][15]
• Odznaka honorowa „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”^[16]
• Wielka Nagroda Honorowa im. Witolda Hulewicza^[17]

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Pityński. Rzeźba (ze wstępem Ireny Grzesiuk-Olszewskiej i Andrzeja K. Olszewskiego), Wydawnictwo Bosz, Olszewnica 2008, ISBN 978-83-7576-011-8.
• Także walczę – moją bronią jest sztuka. W: Kajetan Rajski: Wilczęta. Rozmowy z dziećmi Żołnierzy Wyklętych. Warszawa: Pro Patria, 2014, s. 83–116. ISBN 978-83-939007-1-8.

Linki zewnętrzne

• Biografia (ang)
• wywiad z artystą na Youtube