Teren szkoły przy ul. Jemiołowej, miejsce dawnego plac zabaw
Tereny szkolne, po prawej w tle nowa hala sportowa

Park przy Kwaśnym Źródle – założenie parkowe położone w obrębie osiedla Gajowice we Wrocławiu przy Kwaśnym Źródełku (Sauerbrunn). Powstało na bazie istniejącego w tym miejscu źródła wody i stawu. Po zagospodarowaniu terenu zieleni stało się znanym miejscem rekreacji. Istniał tu między innymi drewniany pawilon oraz przystań z wypożyczalnią łódek. Po 1945 r. staw został zasypany, a w późniejszym czasie teren został wykorzystany dla potrzeb położonych obok szkół, gdzie urządzono między innymi boiska, a następnie w latach 90. XX wieku w południowej części zbudowano kompleks sportowo-rekreacyjny. Natomiast po stronie północno-zachodniej część obszaru wydzielono na potrzeby parku kieszonkowego przy ulicy Kwaśnej. Współcześnie określa się, iż założenie to istnieje w bardzo zmienionej formie i jako obszar zdegradowany wymaga ewentualnych działań rewitalizacyjnych.

Historia

Teren, na którym istniał w późniejszym okresie Park przy Kwaśnym Źródle, leżał w obrębie łąk wsi Gajowice (Gabitz)[1][2][3]. Prawdopodobnie na początku XVIII wieku odkryto w tym miejscu źródło wody słabo mineralizowanej[1][2] – żelazisto-kwasowęglowej (akrotopega)[1], Sauerbrunn (Kwaśne Źródło)[1][2]. Według innej publikacji pierwsza wzmianka o źródle pochodzi z 1806 r.[2][4] Gajowice włączono do miasta w 1868[3][4]. Woda ze źródła została rurociągiem skierowana do stawu i już pod koniec XVIII wieku było to miejsce chętnie odwiedzane przez mieszkańców[1][5]. Około 1890 r.[2][4] (lub w 1893 r.[1]) źródło zyskało ocembrowanie i ozdobne ujęcie wody, a w 1893 r. nad stawem zbudowano pawilon w konstrukcji z drewna. Inwestorem był kupiec Georg Agath. Był to budynek w rzucie prostokątnym na płaszczyznę terenu w kształcie ośmioboku[1][2][4][5]. Został on przykryty dachem cebulastym[1][5] w formie stalowego, szpiczastego hełmu[5]. Wewnątrz znajdowała się studnia wyposażona w kołowrót. Pierwotny staw został powiększony, a ponadto zgeometryzowano jego brzegi. Na terenie wokół posadzono szpalery drzew[1][5]. Na nowo ukształtowanym stawie urządzono przystań i otwarto wypożyczalnię łódek[1][2][5]. Był również dostępny punkt sprzedaży wody z saturatora[2][4], a według niektórych informacji woda ta była droższa od piwa[4][5]. W 1919 r. całość została zakupiona przez magistrat i stała się własnością miasta[1][2]. Rozwój osiedla sprawił, że teren znalazł się w kwartale ulic[6]: Sauerbrunn (ulica Kwaśna)[6][7], Herderstraße (ulica Grochowa)[6][8], Yorckstraße (ulica Jemiołowa)[6][9], Charlottenstraße (ulica Krucza)[6][10], Kopischstraße (ulica Stalowa)[6][11]. Był on dodatkowo przecięty ulicą Sprudelstraße (ulica Karasia – współcześnie nie istnieje)[4][6][12][13][14], która dzieliła obszar parku na część zachodnią ze stawem Sauerbrunnteich oraz wschodnią z placem zabaw Spielplatz Gabitzer Sauerbrunn[6].

W latach 1898–1900 po stronie wschodniej zbudowano pierwszy z budynków w Zespole Szkół Ludowych, a w latach 1905–1907 drugi z tych budynków[14][15][16]. Z kolei w latach 1925–1936 między innymi wokół założenia parkowego zbudowano nowe osiedle robotnicze Sauberbrunn-Viertel[1][17][18] (Am Sauerbrunn[1]). Rozwój osiedla sprawił, iż obiekt stał się jego rekreacyjnym zapleczem[1].

W wyniku działań wojennych zabudowa Gajowic w dużej części uległa zniszczeniom powstałym podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r.[3][5] Dzięki temu, że zachodni odcinek ulicy Kruczej został opanowany przez wojska radzieckie już pod koniec lutego w 1945 r., zabudowa na zachód od ulicy Jemiołowej uległa mniejszym zniszczeniom niż reszta obszaru[17][19]. W latach 60. i 70. XX wieku nastąpiła odbudowa osiedla – osiedle mieszkaniowe „Gajowice”. Powstała wówczas większość zabudowy uzupełniającej wraz z remontem zachowanych kamienic[17][20][21][22]. Samo Kwaśne Źródło także doznało zniszczeń. Przede wszystkim zrujnowany został pawilon[4][5]. Staw został po 1945 r. zasypany[1][17][5] (widnieje jeszcze na planie miasta z 1948 r.[13]) gruzem z rozbiórki zniszczonych kamienic[4], a teren przeznaczono na potrzeby urządzenia boiska i innych obiektów zewnętrznych: wschodni (dawny plac zabaw) dla Szkoły Podstawowej nr 57 działającej w pierwszym z budynków przy ulicy Jemiołowej 57 oraz zachodni (w miejscu gdzie był staw) dla Szkoły Podstawowej nr 33, a następnie Liceum Ogólnokształcącego nr VII, które działały w drugim ze wspomnianych wyżej budynków szkolnych, położonym przy ulicy Kruczej 49[1][4][6][15][23]. Południowa część tego terenu została zabudowana w latach 90. XX wieku nową halą sportową[23]. W 2019 r. oddzielono obszar w północno-zachodniej części terenu szkolnego i w okresie od 27.02.2019 r. do 22.09.2021 r. urządzono na nim park kieszonkowy[24][25].

Położenie i otoczenie

Teren dawnego Parku przy Kwaśnym Źródle położony jest we Wrocławiu na osiedlu Gajowice w dawnej dzielnicy Fabryczna[1][2][26], w jednostce urbanistycznej Śródmieście Południowe[27]. Jest to obszar zaliczany do osiedli kameralnych z dominacją zabudowy komponowanej[28][29], ale w bezpośrednim sąsiedztwie wielkiego osiedla blokowego[28][30], oba obszary o stosunkowo dużej gęstości zaludnienia[31][32]. Całość położona jest w obszarze dzielnicy Południe[33][34], której układ urbanistyczny podlega ochronie w ramach gminnej ewidencji zabytków[33][35][36][37][38]. Jest to układ kształtowany sukcesywnie od XIII wieku (wzmianki) i od lat 80. XIX wieku do 1945 r.[33][39] Stan zachowania obszaru określa się na dobry[39].

Zieleń współcześnie

Obszar dawnego parku ocenia się jako zdegradowany i wymagający ewentualnych działań rewitalizacyjnych, bowiem pierwotna funkcja jest obecnie całkowicie nieczytelna, a samo założenie istnieje w bardzo zmienionej formie. Wynika to między innymi z tego, że jest to teren współcześnie częściowo zabudowany i podzielony na części o różnych funkcjach. Ze starych nasadzeń zachowały się pojedyncze okazy starodrzewu wśród których można wymienić dęby szypułkowe (Ulmus laevis) i lipy (Tilia) oraz grupy grabów pospolitych (Carpinus bet ulus). Ponadto wzdłuż ogrodzeń znajdują się mieszane szpalery młodych drzew: klonów jaworów (Acer pseudoplatanus) i grabów pospolitych (Carpinus bet ulus)[1].

Park kieszonkowy przy ulicy Kwaśnej

W części północno-zachodniej terenu urządzono park kieszonkowy przy ulicy Kwaśnej[24][25][40] o powierzchni około 0,5 ha[24] (Zieleniec przy ul. Kwaśnej[40]). Położony jest pomiędzy zespołem jednostanowiskowych, parterowych garaży rozmieszczonych wzdłuż ulicy Kwaśnej a terenem szkolnym. W ramach zieleńca urządzono plac zabaw dla dzieci, zamontowano urządzenia Street Workout, przygotowano niewielką scenę jako miejsce spotkań, oświetlenie, ławki oraz kosze na śmieci. Posadzone zostały także drzewa, krzewy i kwiaty oraz urządzono trawniki. Powstał w ramach Wrocławskiego Budżetu Obywatelskiego. Całość prac kosztowała około 1,5 mln zł[24][25].

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Bińkowska 2013 ↓, 487-488 (poz. 432 Park przy Kwaśnym Źródle).
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Harasimowicz 2006 ↓, s. 465 (Kwaśne źródło).
  3. 1 2 3 Harasimowicz 2006 ↓, s. 221 (Gajowice).
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Woźniak 2019 ↓.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kuźniarski 2014 ↓.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 UMWD 2022 ↓, Mapy historyczne: Wrocław 1926-37.
  7. ↑ Heyduk 2012 ↓, s. 125 (Sauerbrunn).
  8. ↑ Heyduk 2012 ↓, s. 67 (Herderstr.).
  9. ↑ Heyduk 2012 ↓, s. 169 (Yorckstr.).
  10. ↑ Heyduk 2012 ↓, s. 31 (Charlottenstr.).
  11. ↑ Heyduk 2012 ↓, s. 85 (Kopischstr.).
  12. ↑ Heyduk 2012 ↓, s. 136 (Sprudelstr.).
  13. 1 2 UMWD 2022 ↓, Mapy historyczne: Wrocław 1948.
  14. 1 2 Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 43 (poz. 37).
  15. 1 2 Czyszczoń 2011 ↓, s. 2.
  16. ↑ Czyszczoń 2012 ↓, s. 2.
  17. 1 2 3 4 Harasimowicz 2006 ↓, s. 446 (Krucza).
  18. ↑ UMWr SIP Mapy 2022 ↓, Gminna ewidencja zabytków.
  19. ↑ Eysymontt i in. 2008 ↓, s. 12-13.
  20. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 633, 634 mapy (Osiedla Mieszkaniowe).
  21. ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 221 (Gajowice osiedle ...).
  22. ↑ wroapp.pl 2016 ↓, Osiedle Gajowice.
  23. 1 2 LO VII i b.d. ↓, O nas.
  24. 1 2 3 4 Wiązowska 2021 ↓.
  25. 1 2 3 UMWr SIP Mapy 2022 ↓, Inwestycje miejskie, ID: 3034.
  26. ↑ UMWr SIP Mapy 2022 ↓, Osiedla Wrocławia.
  27. ↑ UMWr SIP Studium 2018 ↓, k.j.u. A11 Śródmieście Południowe.
  28. 1 2 Mironowicz 2016 ↓, s. 32-40.
  29. ↑ UMWr SIP Mapy 2022 ↓, Osiedle kompletne, poz. A11 SZA_04.
  30. ↑ UMWr SIP Mapy 2022 ↓, Osiedle kompletne, poz. A11 SZA_02.
  31. ↑ Mironowicz 2016 ↓, s. 26-31.
  32. ↑ UMWr SIP Mapy 2022 ↓, Demografia.
  33. 1 2 3 UMWr SIP Mapy 2022 ↓, Gminna ewidencja zabytków: Historyczny układ ....
  34. ↑ WUOZ 2018 ↓, dzielnica Południe.
  35. ↑ UMWr ZW 2021 ↓, wiersz 47.
  36. ↑ WUOZ 2022 ↓, wiersz 10408.
  37. ↑ NID geoportal 2022 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_UU.4362.
  38. ↑ NID zabytek.pl 2022 ↓, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_02_UU.4362.
  39. 1 2 WUOZ 2018 ↓, dzielnica Południe - karta ewidencyjna.
  40. 1 2 UMWr SIP Mapy 2022 ↓, Mapa przyrodnicza.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

  • Kwaśne Źródełko, [w:] Wrocław, Gajowice, ul. Kwaśna [online], fotopolska.eu, ID: b21524 [dostęp 2022-12-07] (pol.).
  • Park kieszonkowy, [w:] Wrocław, Gajowice, ul. Kwaśna [online], fotopolska.eu, ID: b371746 [dostęp 2022-12-07] (pol.).
  • Kwaśne Źródełko (dawne), [w:] Wrocław, Gajowice, ul. Kwaśna [online], dolny-slask.org.pl, ID: 510200 [dostęp 2022-12-07] (pol.).
  • Park kieszonkowy (ul. Kwaśna), [w:] Wrocław, Gajowice, ul. Kwaśna / ul. Krucza / ul. Karasia [online], dolny-slask.org.pl, ID: 8925158 [dostęp 2022-12-07] (pol.).
  • Liceum Ogólnokształcące nr VII [online], wikimapia.org [dostęp 2022-12-07] (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.