Parczelina
Ilustracja
Owocująca parczelina trójlistkowa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mydleńcowce

Rodzina

rutowate

Rodzaj

parczelina

Nazwa systematyczna
Ptelea L.
Sp. Pl. 118. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Ptelea trifoliata L.[4]

Synonimy
  • Apatitia Desv.
  • Bellucia Adans.
  • Dodonaea Boehm.
  • Taravalia Greene[3]

Parczelina (Ptelea L.) – rodzaj roślin z rodziny rutowatych. Obejmuje we współczesnych ujęciach trzy gatunki[3], ale w przeszłości wyróżniano ich w obrębie rodzaju 11[5] do ponad 60[6] (przyczyną była duża zmienność gatunku parczelina trójlistkowa P. trifoliata)[6][7]. Rośliny te występują we wschodniej Kanadzie, w Stanach Zjednoczonych (z wyjątkiem północno-zachodniej ich części) oraz w północnym i środkowym Meksyku[3]. Rosną w lasach i kanionach[5].

Parczelina trójlistkowa jest popularnie uprawianym gatunkiem ozdobnym[6] (rzadziej inne gatunki[8]), do szczególnie cenionych należy jej żółtolistna odmiana 'Aurea'[5]. Owoce tego gatunku były wykorzystywane przez przybywających do Ameryki Europejczyków jako lokalny substytut chmielu podczas warzenia piwa[5]. Rośliny zawierają alkaloidy o właściwościach przeciwgrzybicznych[8].

Morfologia

Ptelea crenulata
Pokrój
Krzewy i małe drzewa osiągające do 8 m wysokości, o pędach pozbawionych kolców[5].
Liście
Skrętoległe, sezonowe, zwykle trójlistkowe, czasem z czterema lub pięcioma listkami[5][6]. Znajdują się w nich gruczołki wytwarzające olejki eteryczne, które po roztarciu wydzielają charakterystyczny zapach. Jesienią liście przebarwiają się na złoto[9].
Kwiaty
Jednopłciowe, zielonkawe lub białe, niewielkie, zebrane są w baldachogrona, czasem zredukowane do kilku lub pojedynczych kwiatów. Wszystkie okółki kwiatów cztero- lub pięciokrotne, z wyjątkiem zalążni tworzonej zwykle z dwóch, rzadziej trzech owocolistków. Działki kielicha drobne i odpadające. Płatki korony szeroko rozpostarte. Nitki pręcików owłosione od strony wewnętrznej. Pylniki owalne, krótsze od nitek. Górna zalążnia jest owłosiona i bocznie spłaszczona. Szyjka słupka jest krótka i cienka, zwieńczona główkowatym, choć zwykle też nieco rozwidlonym znamieniem[5][6].
Owoce
Dwunasienny, spłaszczony skrzydlak otoczony wkoło szerokim skrzydełkiem. U P. aptera owocem jest nieoskrzydlona torebka[6].

Systematyka

Rośliny tu zaliczane są bardzo zmienne i opisano ich nawet ponad 60 gatunków[6]. Współcześnie akceptuje się trzy gatunki[3] z bardzo zmienną parczeliną trójlistkową P. trifoliata, w której obrębie wyróżnia się 5 podgatunków i 11 odmian, przy czym częstokroć występują także okazy o cechach pośrednich[7].

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podrodziny Toddalioideae z rodziny rutowatych Rutaceae[10].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
  3. 1 2 3 4 5 6 Ptelea L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-02-21].
  4. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
  5. 1 2 3 4 5 6 7 Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 372. ISBN 0-333-73003-8.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. X. Flowering Plants. Eudicots. Heidelberg, Dordrecht, London, New York: Springer, 2011, s. 343. ISBN 978-3-642-14396-0.
  7. 1 2 Erin Skornia; Muxi Yang; Wendy L. Applequist. Phenetic Analyses and Revised Classification of the Ptelea trifoliata Complex (Rutaceae). „Western North American Naturalist”. 75, 4, s. 406-428, 2015. DOI: 10.3398/064.075.0401.
  8. 1 2 David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 767, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  9. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  10. ↑ Genus: Ptelea L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-02-20].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.