Parafia św. Mikołaja w Cyganku/Żelichowie
ilustracja
Państwo

 Polska

Siedziba

Żelichowo

Adres

Żelichowo 31, 82-100 Nowy Dwór Gdański

Data powołania

1992

Wyznanie

katolickie

Kościół

greckokatolicki

Eparchia

Eparchia olsztyńsko-gdańska

Dekanat

elbląski

Cerkiew

św. Mikołaja

Proboszcz

ks. Paweł Potoczny

Wezwanie

św. Mikołaja

Położenie na mapie gminy Nowy Dwór Gdański
Mapa konturowa gminy Nowy Dwór Gdański, u góry znajduje się punkt z opisem „Parafia św. Mikołaja w Cyganku/Żelichowie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Parafia św. Mikołaja w Cyganku/Żelichowie”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Parafia św. Mikołaja w Cyganku/Żelichowie”
Położenie na mapie powiatu nowodworskiego
Mapa konturowa powiatu nowodworskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Parafia św. Mikołaja w Cyganku/Żelichowie”
Ziemia54°14′29″N 19°08′34″E/54,241389 19,142778
Cerkiew św. Mikołaja w Cyganku, fot. A. Paprot
Cerkiew św. Mikołaja w Cyganku, fot. A. Paprot
Wyszywanki w cerkwi z tradycyjnymi wzorami ukraińskimi, fot. A. Paprot
Msza ekumeniczna przy cerkwi w Cyganku 2015, fot. A. Paprot
Msza ekumeniczna przy cerkwi w Cyganku 2015, fot. A. Paprot
Nagrobki w lapidarium - Cmentarzu Jedenastu Wsi przy parafii św. Mikołaja w Cyganku

Parafia św. Mikołaja w Cyganku/Żelichowie na Żuławach – parafia greckokatolicka obrządku bizantyjsko-ukraińskiego. Oficjalnie parafia została erygowana 15 lutego 1992 r[1]. Parafia należy do eparchii olsztyńsko-gdańskiej i znajduje się na terenie dekanatu elbląskiego. Parafia powstała po przesiedleniu ukraińskich rodzin greckokatolickich w ramach akcji „Wisła” w 1947 r. Pierwszym duchownym był ks. Bazyli Hrynyk. Od 2016 r. przy parafii działa Stowarzyszenie „Akademia Świętego Mikołaja”. Msze sprawowane są w świątyni zbudowanej w XIV w.

Historia parafii

Powstanie parafii jest związane z przesiedleniem na Żuławy ludności ukraińskiej wyznania greckokatolickiego w ramach akcji „Wisła”. W lipcu 1947 r. deportowano na Żuławy 115 rodzin z wsi Uchrynów, Kornie, Mosty i Teniatyska położonych w południowo-wschodniej Polsce. 36 rodzin osiedlono w Ostaszewie, Gniazdowie, Nowej Cerkwi, Palczewie i Jezierniku; 32 rodziny w Marzęcinie; 11 rodzin w Jantarze; 10 rodzin w Przemysławiu; 9 rodzin w Stegnie i w Stegience; 5 rodzin w Głobicy; 4 rodziny w Bronowie i 2 rodziny w Sztutowie[2]. Część tych osób powróciła na swoje ziemie w 1958 r.[3]

W 1947 r. powołano prawosławną parafię w Nowym Dworze Gdańskim przy Kościele Ewangelickim. W tym czasie wyznaczono na duszpasterza grekokatolików ks. Mitrata Bazylego Hrynyka. Pierwsza msza greckokatolicka została odprawiona przez niego w kościele rzymskokatolickim w Nowym Dworze Gdańskim 7 kwietnia 1948 r. i uczestniczyło w niej 17 rodzin. Nabożeństwa odprawiano tam nieregularnie do 1952 r. i w języku polskim[4]. Potem msze odbywały się w Cyganku. Pierwsza miała miejsce 14 marca 1952 r. i odprawił ją ks. Hrynyk w miejscowej świątyni pw. św. Mikołaja. Była to Boska Liturgia św. Jana Chryzostoma. 20 kwietnia 1954 r. ks. Hrynyk został aresztowany na 2 lata i 4 miesiące. W tym czasie cerkiew była zamknięta. Kilka lat po jego powrocie, w 1961 r. do Cyganka sprowadzono siostry Józefitki (Zgromadzenie Sióstr Świętego Józefa). Od 1985 r. w parafii odbywają się tzw. Małe Sarepty – spotkania młodzieży poświęcone wspólnej modlitwie i zabawie[5].

Obecnie do parafii należy ok. 200 osób. Najwięcej rodzin greckokatolickich zamieszkuje miejscowości znajdujące się na Mierzei Wiślanej. Liczba parafian pochodzących z Marzęcina i Ostaszewa zmniejszyła się na przestrzeni lat[6]. 22 czerwca 2016 r. przy parafii powstało Stowarzyszenie „Akademia Świętego Mikołaja”. „Głównymi celami stowarzyszenia (…) są: zachowanie rozwoju oraz promocja ukraińskich tradycji, kultury i języka: integracja mniejszości ukraińskiej regionu Żuław, praca na rzecz otwarcia społeczności ukraińskiej na współpracę w regionie; rekreacja i turystyka; inicjatywy mające na celu aktywizację społeczności lokalnej; dbanie o dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe regionu”[7]. Z parafii św. Mikołaja pochodzi pięciu księży greckokatolickich: ks. Bohdan Stepan (Przemyśl), ks. Andrzej Werbowy (Kanada), ks. Grzegorz Nazar (Gorlice), ks. Jarosław Storoniak (Lublin), ks. Roman Storoniak (Pasłęk)[4].

Duchowni

Posługę kapłańską w parafii Cyganek–Żelichowo pełnili duchowni:

  • 1952-1968 – ks. Mitrat Bazyli Hrynyk. Urodził się w 1896 r. w Koszelowie. Odprawił w 1948 r. pierwszą mszę greckokatolicką w Nowym Dworze Gdańskim na Żuławach i 7 stycznia 1957 r. pierwszą mszę greckokatolicką w Dzierzgoniu na Powiślu[8]. Wieloletni administrator cerkwi w Cyganku–Żelichowie. Zmarł 31 maja 1977 r. w Przemyślu.
  • 1968-1981 – ks. Michał Werhun. W czasie jego posługi wierni z Marzęcina podarowali parafii wyszyte ornaty i obrusy. W czerwcu 1978 r. pożar zniszczył część dachu cerkwi pw. św. Mikołaja i zakrystię. Wierni i duchowny odbudowali zniszczenia spowodowane pożarem[9]. Zmarł 3 listopada 1982 r. w Przemyślu[4].
  • 1981-1990 – ks. Michał Bundz. W czasie jego posługi kapłańskiej przeprowadzono remont cerkwi oraz postawiono w niej ikonostas. Duchowny zainicjował w Cyganku cykliczne spotkania młodzieży greckokatolickiej tzw. „Sarepty”[4].
  • 1990 – o. Nikodem Stecura. Duchowny związany ze wspólnotą modlitewną Studytów. Zmarł 7 lipca 1990 r. w Cyganku[10].
  • 1990-1993 – o. Jarosław Madzelan. Urodził się 17 września 1959 r. w Kęszycy. Śluby zakonne – Ławra Zaśnięcia Najświętszej Bogurodzicy Ojców Studytów w Uniowie na Ukrainie. Święcenia kapłańskie – 2 marca 1975 r. w Międzyrzeczu Wielkopolskim. Asystent kościelny Stowarzyszenia Bractwo Młodzieży Greckokatolickiej „Sarepta”[11]. Absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego[12].
  • 1993-1995 – ks. Bogdan Drozd. Urodził się 15 października 1963 r. w Debrznie. Święcenia kapłańskie – 9 czerwca 1987 r. w Lublinie. Absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (teologia), Instytutu Muzyki (muzykologia) i Akademii Muzycznej w Gdańsku (kompozycja i teoria muzyki)[13].
  • 1995-2000 – ks. Rostysław Prociuk. Duszpasterz z Ukrainy[4].
  • 2000-2014 – ks. Jan Mariak. Urodził się 9 czerwca 1966 r. w Drawsku Pomorskim. Święcenia kapłańskie – 23 czerwca 1996 r. w Przemyślu. Absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
  • Od 2014 r. – ks. Paweł Potoczny. Urodził się w 1981 r. w Pieniężnie. Ukończył Zespół Szkół z Ukraińskim Językiem Nauczania nr 2 w Górowie Iławeckim. Absolwent Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego[14].

Cerkiew pw. św. Mikołaja

Kościół pw. św. Mikołaja zbudowany w XIV w. nad rzeką Tugą. Istniał już przed 1349 r[15]. Do 1945 r. posiadał drewnianą wieżę. Kościół początkowo związany z obrządkiem rzymskokatolickim. W latach 1576-1629 przejęła go protestancka gmina wyznaniowa (luteranie). Od 1629 r. znów pod administracją Kościoła Rzymskokatolickiego. Od 1952 r. świątynię użytkowali grekokatolicy i katolicy. W 2000 r. została przejęta przez parafię greckokatolicką[16]. Nawa świątyni i prezbiterium pokryte są deskowanym sufitem z polichromią przedstawiającą świętych: Świętą Trójcę, Jezusa otoczonego wizerunkami zbawionych mężczyzn, Marię z niewiastami, Elżbietę, Annę, Józefa, Joachima i Jana Chrzciciela. Na malowanej balustradzie znajdują się wizerunki apostołów, ojców Kościoła i patriarchów oraz przedstawienie św. Mikołaja[16].

Przypisy

  1. ↑ https://web.archive.org/web/20180716170040/http://www.cerkiew.net.pl/Wiadomosci/wiadomoscjedna.php?polaczenie=wiad_1346100586&cerkiew=cerkiew (dostęp: 15.01. 2017).
  2. ↑ I. Hałagida, Ukraińcy na ziemi nowodworskiej po II wojnie światowej (do 1957 r.), w: Żuławy i Mierzeja: moje miejsce na ziemi. Materiały z sesji naukowej odbytej w dniach 6-7 X 2000 r. w Stegnie zorganizowanej przez Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Gdańskim, Stowarzyszenie Miłośników Nowego Dworu Gdańskiego - Klub Nowodworski, D. A. Dekański (red.), „Kolokwia Żuławskie”, Gdańsk: Officina Feberiana 2000, t. I, s. 189.
  3. ↑ Ł. Kępski, ks. P. Potoczny, Parafia św. Mikołaja w Cyganku/Żelichowie, „Prowincja. Kwartalnik Społeczno-Kulturalny Dolnego Powiśla i Żuław”, nr 4 (26), 2016, s. 115.
  4. 1 2 3 4 5 Krótka historia parafii Cyganek – Parafia Greckokatolicka w Cyganku [online], www.cyganek.ndg.pl [dostęp 2019-01-09] (pol.).
  5. ↑ MAŁA SAREPTA 2016 – Parafia Greckokatolicka w Cyganku [online], www.cyganek.ndg.pl [dostęp 2019-01-09] (pol.).
  6. ↑ Ł. Kępski, ks. P. Potoczny, dz. cyt., s. 117.
  7. ↑ Akademia Świętego Mikołaja – Parafia Greckokatolicka w Cyganku [online], www.cyganek.ndg.pl [dostęp 2019-01-09] (pol.).
  8. ↑ Ł. Kępski, ks. P. Potoczny, dz. cyt. s. 117.
  9. ↑ Ks. P. Gaborczak, Historia parafii greckokatolickiej w Dzierzgoniu, w: Wielokulturowe Pomorze. Ukraińcy i ich dziedzictwo kulturowe na Żuławach i Powiślu, red. A. Paprot, T. Buliński, K. Linda-Grycza, Nowy Dwór Gdański: Stowarzyszenie „Kochamy Żuławy” 2016. https://web.archive.org/web/20180716170040/http://www.cerkiew.net.pl/Wiadomosci/wiadomoscjedna.php?polaczenie=wiad_1346100586&cerkiew=cerkiew
  10. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2017-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-16)].
  11. ↑ Перемиски Архієпархіальні Відомості, r. V, cz. 5, 2007, s. 330.
  12. ↑ Перемиски Архієпархіальні Відомості, r. V, cz. 5, 2007, s. 331.
  13. ↑ Літопис Вроцлавсько-Гданської Єпархіі УГКЦ, red. J. Syrnyk, Wrocław 2006, s. 154.
  14. ↑ L. Woronowicz, Wychowałem się w rodzinie z tradycjami ukraińskimi” – wywiad z proboszczem parafii greckokatolickiej pw. św. Mikołaja w Cyganku-Żelichowie, w: Wielokulturowe Pomorze. Ukraińcy i ich dziedzictwo kulturowe na Żuławach i Powiślu, red. A. Paprot, T. Buliński, K. Linda-Grycza, Nowy Dwór Gdański: Stowarzyszenie „Kochamy Żuławy” 2016.
  15. ↑ E. Pytel, Kościół św. Mikołaja w Cyganku, „Prowincja. Kwartalnik Społeczno-Kulturalny Dolnego Powiśla i Żuław”, nr 2 (4), 2011, s. 106.
  16. 1 2 Tamże.

Bibliografia

  • Hałagida I., Szpieg Watykanu. Kapłan greckokatolicki ks. Bazyli Hrynyk (1896-1977), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej 2008.
  • Hałagida I., Ukraińcy na ziemi nowodworskiej po II wojnie światowej (do 1957 r.), w: Żuławy i Mierzeja: moje miejsce na ziemi. Materiały z sesji naukowej odbytej w dniach 6-7 X 2000 r. w Stegnie zorganizowanej przez Starostwo Powiatowe w Nowym Dworze Gdańskim, Stowarzyszenie Miłośników Nowego Dworu Gdańskiego - Klub Nowodworski, D. A. Dekański (red.), „Kolokwia Żuławskie”, Gdańsk: Officina Feberiana 2000, t. I, s. 187-196.
  • Kępski Ł., ks. Potoczny P., Parafia św. Mikołaja w Cyganku/Żelichowie, „Prowincja. Kwartalnik Społeczno-Kulturalny Dolnego Powiśla i Żuław”, nr 4 (26), 2016, s. 109-119.
  • Pytel E., Kościół św. Mikołaja w Cyganku, „Prowincja. Kwartalnik Społeczno-Kulturalny Dolnego Powiśla i Żuław”, nr 2 (4), 2011, s. 106-111.
  • Wielokulturowe Pomorze. Ukraińcy i ich dziedzictwo kulturowe na Żuławach i Powiślu, red. A. Paprot, T. Buliński, K. Linda-Grycza, Nowy Dwór Gdański: Stowarzyszenie „Kochamy Żuławy” 2016.
  • Літопис Вроцлавсько-Гданської Єпархіі УГКЦ, red. J. Syrnyk, Wrocław 2006.
  • Перемиски Архієпархіальні Відомості, r. V, cz. 5, 2007.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.