Budowa kościoła i początki parafii (1904-1914)

W połowie listopada 1903 roku biskup tarnowski Leon Wałęga zaproponował misjonarzom budowę domu oraz kościoła w Tarnowie. Zaoferował plac pod budowę i ok. 30 tysięcy koron pochodzących z Tarnowskiej Kasy Oszczędności. W XIX wieku w Tarnowie istniała tylko jedna parafia. Należało wówczas do niej około 30 tysięcy katolików, nie tylko z Tarnowa, ale i z sześciu okolicznych przedmieść oraz ośmiu ówczesnych wsi podtarnowskich. Pilne było więc podzielenie tejże parafii na co najmniej drugą^[1][2]. Misjonarze znani byli wcześniej w diecezji tarnowskiej z gorliwej pracy duszpasterskiej, a zwłaszcza z przeprowadzanych rekolekcji i misji parafialnych^[3].

Wyższy przełożony Zgromadzenia Misji, ksiądz wizytator Józef Kiedrowski, przystał na prośbę biskupa Wałęgi i w lutym 1904 roku do Tarnowa przybyli trzej pierwsi misjonarze: Stanisław Tyczkowski (mianowany superiorem), Zygmunt Truszkowski i Sylwester Kandora. Księża zamieszkali w kamienicy przy ulicy Bernardyńskiej 14 i początkowo objęli opiekę duszpasterską kościół Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej (zwanym popularnie kościołem na Burku), kaplicę Sanguszków, dom Sióstr Miłosierdzia oraz szpital miejski^[4].

Na miejsce budowy kościoła i domu wybrano teren przy ulicy Krakowskiej, w dzielnicy Strusina, w pobliżu dworca kolejowego. Parcelę pod budowę kościoła zaoferowała księża Konstancja z Zamoyskich Sanguszkowa. Od 1904 r. ks. Tyczkowski jeździł w niedziele i święta do parafii diecezji tarnowskiej, a także na Śląsk, do Prus Wschodnich, głosząc kazania i zbierając ofiary na budowę nowej świątyni na Strusinie w Tarnowie. W tym samym roku ks. Tyczkowski utworzył Komitet Budowy Kościoła, nad którym patronat objął ordynariusz Leon Wałęga^[5].

Kościół i dom Księży Misjonarzy zaprojektował znany i ceniony ówczesny architekt Jan Sas-Zubrzycki. W dniu 10 września 1905 r. bp Leon Wałęga uroczyście poświęcił kamień węgielny, a okolicznościową homilię wygłosił ks. Stanisław Walczyński – znany ówczesny tarnowski kaznodzieja. Miasto na tę niecodzienną okoliczność było całe odświętnie przybrane i przystrojone kwiatami, wieńcami i flagami miejskimi, narodowymi i kościelnymi^[6].

Budowę kościoła i domu ukończono w lecie 1908 r. Najpierw dokonano poświęcenia domu w dniu 23 maja 1908 r. W dniu 4 października 1908 r. bp Wałęga dokonał uroczystej konsekracji nowo wybudowanej świątyni. 1 lipca 1911 roku erygowano nową parafię, której proboszczem został ks. Stanisław Tyczkowski. Liczba parafian przed I wojną światową wynosiła około 5-6 tysięcy, a w parafii pracowało zwykle 6 księży i 2 braci^[1].

I wojna światowa i okres międzywojenny (1914-1939)

W 1914 roku misjonarze rozwinęli w opiekę nad rannymi, pełnili wśród żołnierzy funkcje kapelanów. Kościół doznał uszkodzeń dachu i witraży wskutek wybuchów pocisków kierowanych na pobliski dworzec kolejowy^[7]. W 1917 roku nowym proboszczem i superiorem został ks. Józef Gaworzewski, a w 1919 roku ks. Jan Rossman. Najpilniejszą sprawą po pierwszej wojnie były naprawy zniszczeń kościoła (poszycie dachu, dachówki, część witraży. Dodatkowo sprawiono nowe ołtarze św. Józefa i św. Antoniego, zakupiono nowe dzwony, wykonano instalację elektryczną^[8].

Kolejny superior, ks. Franciszek Buchhom (1926-1934) kierował pracami dekarskimi, kładzeniem dachówek, wykonaniem polichromii, a także naprawami, gdy w styczniu 1928. szalejąca wichura pozrywała dachówki z kościoła. Zdecydowano się wówczas pokryć wieże blachą cynkową, aby uniknąć niebezpieczeństwa zrywania dachówek podczas silnych wiatrów. Ostatnim przełożonym w okresie międzywojennym był ks. Bronisław Szymański (1934-1940). Kiedy teren parafii został powiększony o dzielnicę Huta, z jego inicjatywy został wybudowany Dom Ubogich im. św. Ludwiki de Marillac (1935-1937). Inwestycja ta kosztowała około 200 tysięcy zł^[8].

W latach 1918–1939 kościół misjonarzy pełnił rolę kościoła garnizonowego. W mieście na stale stacjonowały dwie jednostki wojskowe: 16 pułku piechoty Ziemi Tarnowskiej i 5 pułk strzelców konnych. W rzeczywistości kościół ten jako parafialny, był kościołem pomocniczym dla duszpasterstwa wojskowego^[9].

W roku akademickim 1937/38 w domu tarnowskim zamieszkali alumni obrządku bizantyjskiego (Łemkowie), którzy dotychczas przebywali w seminarium częstochowskim w Krakowie. Szesnastu kleryków rozpoczęło zajęcia w seminarium tarnowskim. Ich opiekunem i ojcem duchownym został mianowany ks. Wendelin Świerczek. Dom tarnowski w okresie międzywojennym liczył zwykle około sześciu księży i dwóch braci. Prowadzili oni duszpasterstwo parafialne, katechizowali w czterech szkołach, kierowali kilkoma stowarzyszeniami młodzieżowymi^[10].

II wojna światowa (1939-1945)

W domu tarnowskim w chwili rozpoczęcia wojny duszpasterzowało sześciu księży: superior i proboszcz Bronisław Szymański, Andrzej Masny, Władysław Mierzejewski, Wendelin Świerczek, Józef Woźniacki, Edmund Włodarz oraz trzech braci). Po rezygnacji we wrześniu 1940 r. ks. Szymańskiego nowym superiorem zamianowano ks. W. Mierzejewskiego. Duszpasterstwo cieszyło się względnym spokojem. W domu tarnowskim znalazło schronienie wielu misjonarzy z innych domów. W 1941 r. wojska niemieckie zajęły dom parafialny i budynki szkolne. W tym czasie, za zgodą kurii biskupiej, w kościele odbywały się dla nich ewangelickie nabożeństwa, odprawiane przez niemieckiego kapelana.

W okresie od stycznia do marca 1942 r. wszystkie kościoły tarnowskie zostały zamknięte z powodu epidemii tyfusu. W 1943 r. misjonarze na prośbę administratora diecezji tarnowskiej bpa E. Komara przeprowadzili serię rekolekcji i misji parafialnych. Dnia 4 listopada 1944 r. na kościół spadły dwie bomby. Jedna uderzyła w dach i wybuchła na strychu powodując zerwanie dachówek; druga przebiła się nad ołtarzem Serca Jana Jezusa niszcząc całe sklepienie nawy bocznej^[11].

Okres powojenny (1945-...)

Bezpośrednio po wojnie duszpasterstwem kierowało dwóch superiorów: Franciszek Matelski (1946) oraz Stanisław Kałężny (1946-1958). Szkody zostały szybko naprawione i odrestaurowano kościół i plebanię. W latach 1973-1974 rozbudowano plebanię w celu urządzenia pomieszczeń katechetycznych, dla sióstr miło-sierdzia i księży. W latach 1982-1983 wzniesiono nowy dom katechetyczny. W latach dziewięćdziesiątych odzyskano zabrany po wojnie Dom Ubogich im. św. Ludwiki przy ul. Robotniczej 4. Mieści się w nim Zakład Specjalny prowadzony przez siostry miłosierdzia^[12]. W roku 2023 w domu i parafii pracowało jedenastu księży. Liczebność parafii szacuje się na około 11 tysięcy osób^[13].