 nr rej. R/468/56 z 2 listopada 1956, R/212/60 z 3 marca 1960, R/244/77 z 15 grudnia 1977[1] | |
 Pałac Habsburgów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Zamkowa 1 |
| Typ budynku |
pałac myśliwski |
| Styl architektoniczny |
klasycyzm wiedeński |
| Architekt | |
| Inwestor | |
| Rozpoczęcie budowy |
1838 |
| Ukończenie budowy |
1840 |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele | |
Położenie na mapie Cieszyna  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
 49°45′02,20″N 18°37′38,35″E/49,750611 18,627319 | |
Pałac Myśliwski Habsburgów – klasycystyczny budynek rezydencyjny wzniesiony w Cieszynie w latach 1838–1840 u podnóża Góry Zamkowej, z przeznaczeniem na pałac letni.
Historia
W 1838 roku arcyksiążę Karol Ludwik Habsburg sprowadził do Cieszyna Josepha Kornhäusela, przedstawiciela klasycyzmu wiedeńskiego. Zamek górny i zamek dolny został zniszczony w trakcie wojny trzydziestoletniej. Karol Ludwik zlecił Kornhäuslowi przebudowę pozostałości zamku, tak aby mógł mu służyć za rezydencję. W tym celu rozebrano ruiny, a pozostałości zamku dolnego – w latach 1838–1840 wykorzystano do budowy tzw. Pałacu Myśliwskiego. Przy Pałacu powstała parterowa klasycystyczna oranżeria, która została rozebrana w 1966 roku[2].
Pałac nie sprawował swej pierwotnej funkcji. Z rzadka był odwiedzany przez Habsburgów (którzy najczęściej przebywali w Wiedniu) i na co dzień stanowił siedzibę administracji Komory Cieszyńskiej. W historii zapisały się natomiast koncerty i spektakle, które odbywały się w przylegającej do pałacu oranżerii; koncert Franciszka Liszta w czerwcu 1846 roku i spektakle wagnerowskie artystów opery wiedeńskiej, które zostały zorganizowane przez arcyksięcia Eugeniusza Ferdynanda pod koniec lat 80. XIX wieku[2].
Sporadyczne wizyty Habsburgów były zawsze dużym wydarzeniem – zwłaszcza, że jednym z nich był Cesarz Franciszek Józef I, który gościł w Pałacu Myśliwskim w roku 1880, 1890 i 1906. Na pierwszym piętrze pałacu czekał na niego specjalny apartament, składający się z gabinetu, salonu, pokoju przyjęć, pokoju toaletowego i sypialni. W trakcie wizyt Franciszka Józefa rozkładano dla niego i jego gości tzw. Namiot spod Custozzy – podarunek od arcyksięcia Albrechta (arcyksiążę brał udział w zwycięskiej bitwie pod Custozą)[2].
W czasie gdy Cieszyn był w latach 1914–1916 siedzibą Głównego Sztabu Armii (AOK – Armeeoberkommando), arcyksiążę Fryderyk gościł w Pałacu swoich sojuszników, m.in. cesarza Wilhelma II, króla bułgarskiego Ferdynanda, marszałka Hindenburga. Ostatnia wizyta arcyksięcia Ferdynanda w pałacu miała miejsce 3 grudnia 1916 roku[2].
W 1918 roku Pałac Myśliwski stał się siedzibą Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, pierwszej polskiej władzy na Śląsku Cieszyńskim. 24 listopada 1918 roku o godzinie 10.30 przed pałacem odbyło się zaprzysiężenie ochotniczych oddziałów Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego[3].
Od 1947 roku w części Pałacu Myśliwskiego mieści się Państwowa Szkoła Muzyczna im. I. Paderewskiego[4][5]. Od 2005 roku, tj. od czasu remontu, w pozostałej części pałacu i w nowo powstałej oranżerii (wybudowanej na miejscu poprzedniej) swoją siedzibę ma Zamek Cieszyn (dawniej: Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości) – instytucja kultury, która jest ośrodkiem designu[6].
Architektura
Pałac Habsburgów powstał w 1838 roku według projektu Josepha Kornhäusela jako pałacyk myśliwski. Pałac na rzucie odwróconej litery T, jest usytuowany na miejscu zamku dolnego, na wschodnim stoku wzgórza i jest zwrócony fasadą w stronę miasta. Rezydencja Habsburgów jest murowana z cegły i dwupiętrowa, a w części środkowej trójkondygnacyjna. Część środkową pałacu charakteryzuje palladiańska kompozycja serliany; łuk, który jest flankowany po bokach płaskimi gzymsami i zwieńczony trójkątnym przyczółkiem. Została ona objęta dwoma piętrowymi skrzydłami z symetrycznie rozmieszczonymi sieniami. Przy jego budowie wykorzystano pozostałości dwóch baszt obronnych mieszczących się w skrzydłach południowym i północnym (tzw. basteja). W XIX wieku dobudowano skrzydła boczne; południowe usytuowane jest prostopadle, a północne równolegle do głównej części budynku[7].
Układ wnętrz pałacu w części głównej jest trzytraktowy, natomiast w skrzydłach jest jednotraktowy z korytarzem oraz dwutraktowy. Wnętrza są przekryte sklepieniem kolebkowym z lunetami i sklepieniem żaglastym. Pojawiają się też sufity z fasetami[7].
Fasada rezydencji jest trzynastoosiowa, z których trzy środkowe osie zostały zaakcentowane wysunięciem, a zwieńczone trójkątnym przyczółkiem. W części parterowej istnieje trójosiowy występ z balkonem o żeliwnej balustradzie. Piętro budynku wyróżnia przęsło środkowe zaakcentowane pilastrami podtrzymującymi belkowanie. Okna, które zostały rozmieszczone na parterze są kwadratowe i posiadają boniowane oprawy, natomiast te, które są wstawione na piętrze zostały zamknięte trójkątnymi przyczółkami na konsolach i gzymsami w częściach bocznych[7].
Elewacje boczne pałacu są wieloosiowe. Loggia umieszczona przy południowej baszcie zawiera cztery otwarte kolumny w stylu doryckim, podpierające trójkątny przyczółek[7].
Grubość muru północnej bastei wynosi 2,1 metra[8].
Przed pałacem istnieje dwuramienna i symetryczna droga wjazdowa z Pomnikiem Ku Czci Legionistów Śląskich Poległych za Polskę, umieszczonym pomiędzy ramionami drogi. Wzniesiono go w 1934 roku ze składek społecznych według projektu Jana Raszki. Dedykowany jest legionistom śląskim, którzy wzięli udział w I wojnie światowej w szeregach II Brygady Legionów Polskich. Pomnik został zniszczony w 1939 roku przez Niemców. Po wojnie w jego miejscu władze PRL postawiły Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej, wykorzystując do tego elementy konstrukcyjne pomnika Raszki. Nike cieszyńska zrekonstruowana została w przedwojennym kształcie dopiero po upadku komunizmu w 2005 roku dzięki lokalnej społeczności[9][10].
Widok na Pałac Myśliwski
Widok z Oranżerii Zamku Cieszyn
Widok z okolicy pomnika Jana Kubisza
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2017-02-14].
- 1 2 3 4 Mariusz Makowski, Szlak Książąt Cieszyńskich - Habsburgowie, Cieszyn: Biuro Promocji i Informacji. Urząd Miejski w Cieszynie, 2007, s. 17-25, ISBN 978-83-89835-14-7.
- ↑ Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 41.
- ↑ Witold Pieńkowski, Na granicy Polski i Czech — o muzycznej edukacji w Cieszynie, „Szkoła artystyczna” (2), 2019.
- ↑ Pałac Habsburgów w Cieszynie [online], Polskie Szlaki.pl [dostęp 2016-08-25].
- ↑ Optimal, Pałac Myśliwski - Cieszyn.pl - serwis informacyjny [online], www.cieszyn.pl [dostęp 2016-08-25].
- 1 2 3 4 Izabela Rejduch-Samek, Jan Samek (red.), Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Tom VI. Województwo Katowickie. Miasto Cieszyn i powiat cieszyński, Katowice: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk i Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach, 1974, s. 28-29.
- ↑ Wiesław Kuś, Zbigniew Pianowski, Janusz Bogdanowski, Cieszyn-Wzgórze Zamkowe, st. 1 Baszta, „Informator Archeologiczny”, 1996, s. 251 [dostęp 2017-12-25].
- ↑ Jan Raszka 2005 ↓.
- ↑ Optimal, Pałac Myśliwski - Cieszyn.pl - serwis informacyjny [online], www.cieszyn.pl [dostęp 2016-08-25].
Bibliografia
- Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.
- Jan Raszka: Pamiętnik artysty rzeźbiarza, oprac. Joanna Walaszek. Cieszyn: Społeczny Komitet Odbudowy Pomnika Legionistów Śląskich, 2005.