Osiedle „Kopalniana”
Ilustracja
Zespół „Dolarowców” widzianych z wieży widokowej na terenie Muzeum Śląskiego (2020)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Katowice

Dzielnica

Śródmieście

Data budowy

1964–1967

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „Osiedle „Kopalniana””
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Osiedle „Kopalniana””
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Osiedle „Kopalniana””
Ziemia50°15′45,5″N 19°01′42,6″E/50,262639 19,028500

Osiedle „Kopalniana” – osiedle mieszkaniowe w Katowicach, położone w dzielnicy Śródmieście. Składa się ono z czterech 14-kondygnacyjnych wieżowców mieszkalnych, zwanych potocznie „Dolarowcami” bądź „Dewizowcami”, które powstały w latach 60. XX wieku przy ulicy Uniwersyteckiej, w sąsiedztwie kampusu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Historia

„Dolarowce” w marcu 2006 roku

Jest to pierwsze śródmiejskie osiedle mieszkaniowe na terenie Katowic[1]. Zostało ono zaplanowane na terenie po dawnych kortach tenisowych i ogrodnictwie miejskim, pomiędzy ulicami Uniwersytecką, Bankową, aleją W. Roździeńskiego i współczesną aleją W. Korfantego[1].

Projekt osiedla powstał w 1962 roku. W literaturze za projektanta podaje się Stanisława Kwaśniewicza, w niektórych źródłach wskazywana jest para architektów – Jędrzej Badner i Stanisław Kwaśniewicz, którzy współpracowali także z Zygmuntem Majerskim, a w jeszcze innym źródle za projektanta urbanistyki osiedla podaje się Jędrzeja Badnera, architektury zaś Tadeusza Krzysztofiaka[1].

Zaprojektowano wieżowce mieszkalne oraz luźno rozrzuconą niską zabudowę, a taki układ zabudowy wymusiło ukształtowanie terenu (dolina Rawy) oraz warunki górnicze[1]. Na osiedlu miało także powstać przedszkole, szkoła, pawilony sklepowe i garaże, lecz ostatecznie większości z planów nie zrealizowano z uwagi na przekazanie terenów pod rozbudowę Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Szkołę na osiedlu zaczęto budować w 1960 roku przy ulicy Bankowej, lecz budynek ten w międzyczasie zaadaptowano na potrzeby Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach[2].

Wieżowce mieszkalne wzniesiono w latach 1964–1966[1] (bądź w latach 1964–1972[3]). Inwestorami bloków były różne instytucje, na przykład blok przy ulicy Uniwersyteckiej 12 (róg z ulicą prof. A. Chełkowskiego) powstał na zlecenie PKO. Miał on wyższy standard i sprzedawano tam za dewizy mieszkania własnościowe. W związku z dewizowym zakupem mieszkań bloki te potocznie zaczęto nazywać „Dolarowcami” bądź „Dewizowcami”[2].

Przy bloku PKO wzniesiono w latach 1969–1970 dwukondygnacyjny pawilon PKO (później „Pewexu”) o charakterystycznej architekturze. Po licznych przebudowach pawilon ten stracił swój pierwotny charakter[4]. W pawilonie tym według stanu z września 2022 roku zlokalizowany jest sklep sieci Biedronka[5].

Charakterystyka

„Dolarowce” w marcu 2016 roku widziane od strony ulicy Uniwersyteckiej

Osiedle „Kopalniana” składa się z czterech dwuczłonowych 14-kondygnacyjnych budynków na osi północ-południe, zwanych „Dolarowcami”[2], położonych przy ulicy Uniwersyteckiej 12, 21, 25 i 29 w Katowicach[3], w granicy dzielnicy Śródmieście[6], w sąsiedztwie kampusu Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach[3]. Powstało na terenie o powierzchni 26 ha[1].

Wieżowce mieszkalne mają szkieletową konstrukcję z prefabrykowanymi stropami[2], a ich wysokość sięga ponad 40 metrów[7]. Okna na elewacji „Dolarowców” zostały specyficznie poprzesuwane, dzięki czemu na elewacjach wieżowców powstały geometryczne zygzakowate wzory utworzone z pustek i wypełnień. Ostatecznie efekt ten zniknął po modernizacjach bloków[2]. Wejścia do budynków powstały w formie całkowicie przeszklonych pawilonów o wysuniętych do przodu żelbetowych daszkach[2]. Na dachach dwóch wieżowców wzniesiono przeszklone pawilony służące pierwotnie do obserwacji dróg przez funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej[2].

Budynki pod numerem 25 i 29 są w zarządzie Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej i są pod administracją osiedla Gwiazdy[7]. Budynki te mają dodatkowe zabezpieczenia – są wyposażone w drzwi przeciwpożarowe, system oświetlenia dróg awaryjnych na parterach i dwa piony hydrantowe[7].

Spis „Dolarowców”
Lp. Adres Rok ukończenia
budowy		 Pow. użytkowa
[m²]		 Pow. zabudowy
[m²]		 L. kondygnacji
1 Uniwersytecka 12 1968 7230,69 1344,00 14+1
2 Uniwersytecka 21 1967 b.d. 765,00 14+1
3 Uniwersytecka 25 1966 6600,24 844,26 14+1
4 Uniwersytecka 29 1967 6649,90 844,26 14+1

Źródło danych: Urząd Miasta Katowice[6].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 Borowik 2019 ↓, s. 314.
  2. 1 2 3 4 5 6 7 Borowik 2019 ↓, s. 315.
  3. 1 2 3 Dolarowce. Urbanity. [dostęp 2022-09-10]. (pol.).
  4. ↑ Borowik 2019 ↓, s. 316.
  5. ↑ Katowice Uniwersytecka 12. Biedronka. [dostęp 2022-09-10]. (pol.).
  6. 1 2 Urząd Miasta Katowice: Miejski System Zarządzania-Katowicka Infrastruktura Informacji Przestrzennej. Urząd Miasta Katowice. [dostęp 2022-09-10]. (pol.).
  7. 1 2 3 Administracja Osiedla Gwiazdy. Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa. [dostęp 2022-09-10]. (pol.).

Bibliografia

  • Aneta Borowik, Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945–1980), wyd. pierwsze, Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2019, ISBN 978-83-66018-17-4 (pol.).
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.