Ordynans (1802–1812)

Karykatura ordynansa

Ordynans – żołnierz, zazwyczaj szeregowy lub podoficer, pozostający w dyspozycji oficera, do wszelkiego rodzaju posług pomocniczych (na przykład utrzymanie w czystości munduru i butów, przenoszenie przedmiotów, sprzątanie kwatery i tym podobne).

W armii rosyjskiej nazywano tych żołnierzy „dieńszczykami”^[1], w cesarskim wojsku austriackim „foryś”^[2], a w tworzącym się Wojsku Polskim pocztowymi (łącznikami)^[3].

Od 1921 roku przyjęła się francuska nazwa ordonance^[4], czyli ordynans^[3]. W żargonie żołnierskim byli nazywani fajfusami lub chałujami (na kresach). W kawalerii i artylerii konnej funkcję tę pełnili luzacy^[3]. Zgodnie z rozkazem Ministra Spraw Wojskowych nr 9 z 1921 roku na ordynansów wybierano żołnierzy o ograniczonej zdolności zdrowotnej do służby wojskowej^[3]. Ordynansami zostawali przeważnie żołnierze z mniejszości narodowych, o niskim cenzusie wykształcenia, ale z dużym zasobem tak zwanej zaradności życiowej^[5].

Szeregowcy ci pełnili posługi osobiste u oficerów i ich rodzin. Występowali w umundurowaniu, więc nie wypadało im niańczyć dzieci w miejscach publicznych, wozić je w wózkach oraz nosić „zakupy” za żonami kadry, myć garnków, prać bielizny i tym podobnych^[5]. Służba ordynansa polegała na utrzymaniu w czystości ciała, ubrania i mieszkania oficera, budzeniu go, żywieniu oraz kładzeniu spać. W razie potrzeby był posłańcem, powiernikiem i kucharzem^[5]. Ordynans kapelana był także ministrantem^[6].

Dawniej określenie ordynans oznaczało również rozkaz, polecenie wydane podwładnym w wojsku lub urzędzie^[7], stąd pojęcie „oficer ordynansowy”, czyli przekazujący rozkazy dowódcy.

Zobacz też

• adiutant

Przypisy

Bibliografia

• Franciszek Kusiak: Życie codzienne oficerów Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa 1992: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 159–167. ISBN 83-06-02202-5.