Operacja Crusader

II wojna światowa, kampania afrykańska
Brytyjski Crusader Mk I przejeżdża obok płonącego niemieckiego czołgu Panzer IV, 27 listopada 1941 r.
Czas	18 listopada – 30 grudnia 1941
Miejsce	Cyrenajka
Terytorium	Libia Włoska
Przyczyna	odsiecz oblężonemu Tobrukowi
Wynik	zwycięstwo aliantów
Strony konfliktu
III Rzesza  Włochy  Wielka Brytania  Indie Brytyjskie  Nowa Zelandia  Południowa Afryka  Australia  Polska  Czechosłowacja
Dowódcy
Erwin Rommel Ludwig Crüwell Claude Auchinleck Alan Cunningham Neil Ritchie
Siły
119 000 żołnierzy, 390-414 czołgów, 342 samoloty 118 000 żołnierzy, 738 czołgów, 616 samolotów
Straty
24 500-38 300 żołnierzy, ok. 300 czołgów, 560-ok. 700 samolotów 17 700 żołnierzy, 278 czołgów, ok. 300 samolotów
Położenie na mapie Libii miejsce bitwy
30°N 24°E/30,000000 24,000000

Operacja Crusader – operacja wojskowa przeprowadzona podczas kampanii afrykańskiej w II wojnie światowej przez brytyjską 8 Armię (obejmującą jednostki brytyjskie, indyjskie, z państw-dominiów i sojuszników) przeciwko siłom Osi w Afryce Północnej dowodzonym przez gen. Erwina Rommla. Operacja miała na celu ominięcie niemiecko-włoskiej obrony na granicy egipsko-libijskiej, pokonanie sił pancernych Osi i złagodzenie oblężenia Tobruku w 1941 r.

18 listopada 1941 r. 8 Armia rozpoczęła atak z zaskoczenia. Początkowe etapy operacji były nieudane. Brytyjskie siły pancerne nadmiernie rozproszyły się i straciły 530 czołgów, niszcząc zaledwie 100 pojazdów przeciwnika do 22 listopada. 23 listopada 5 Brygada Południowoafrykańska została zniszczona w Sidi Rezegh, powodując jednak większe straty wśród niemieckich sił pancernych. Dzień później Rommel zarządził serię głębokich kontrataków, co spowodowało chaos na tyłach wojsk alianckich, ale pozwoliło brytyjskim siłom pancernym na odzyskanie sił. Pierwsze niepowodzenia spowodowały zmiany personalne na najwyższym szczeblu dowodzenia; 26 listopada gen. Alan Cunningham został zwolniony ze stanowiska dowódcy 8 Armii i zastąpiony przez młodszego gen. Neila Ritchiego. Następnego dnia Nowozelandczycy dotarli do garnizonu Tobruku, wybijając lądowy korytarz zaopatrzeniowy do miasta i łagodząc oblężenie.

Bitwa trwała do grudnia, kiedy niedobory dostaw zmusiły Rommla do zwężenia frontu i skrócenia linii komunikacyjnych. 7 grudnia 1941 r. niemiecki dowódca wycofał siły Osi do pozycji pod Gazalą, a 15 grudnia nakazał odwrót do El Agheila. 2 Dywizja Południowoafrykańska zdobyła Bardiję 2 stycznia 1942 r., Sollum 12 stycznia, a umocnioną pozycję na przełęczy Halfaya 17 stycznia, biorąc około 13 800 jeńców.

21 stycznia 1942 r. Rommel rozpoczął niespodziewany kontratak i wyparł 8 Armię z powrotem do Gazali, gdzie obie strony przegrupowały się. Konsekwencją tych posunięć była bitwa pod Gazalą stoczona pod koniec maja 1942 r.

Bibliografia

• Ian Stanley Ord Playfair: The Mediterranean and Middle East Volume III: British Fortunes reach their Lowest Ebb [September 1941 to September 1942]. East Sussex: Naval & Military Press, 2004, s. 48, seria: Official History of the Second World War, United Kingdom Military Series. (ang.).