 Szarota leśna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Omalotheca | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Omalotheca Cassini in F. Cuvier Dict. Sci. Nat., ed. 2. 56: 218 (1828)[3][4] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
O. supina (Linnaeus) A. P. de Candolle[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Omalotheca – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje ok. 9 gatunków[4][5]. W wielu ujęciach, zwłaszcza dawnych, bywa włączany do rodzaju szarota Gnaphalium[6][7]. Rośliny te występują głównie w strefie klimatu umiarkowanego w Eurazji, na południu sięgając po Irak, Iran i południowe Chiny[4]. Zasięg trzech gatunków eurazjatyckich obejmuje także północno-wschodnią i północno-zachodnią część Ameryki Północnej. Do polskiej flory należą cztery gatunki z tego rodzaju: szarota drobna O. supina, szarota Hoppego O. hoppeana, szarota leśna O. sylvatica i szarota norweska O. norvegica[4][7].
Rodzaj nie ma ustalonej nazwy zwyczajowej w języku polskim i gatunki tu zaliczane noszą miano szaroty[7]. W XIX wieku proponowano nazwę dla rodzaju „spłaska”[8]. Współcześnie w ujęciach wyróżniających ten rodzaj pojawia się nazwa „żytko”, ale jako poboczna wobec bardziej popularnej szaroty[9].
Morfologia
- Pokrój
- Wieloletnie rośliny zielne osiągające od kilku cm do ok. 70 cm wysokości. Są to rośliny kłączowe z korzeniami wiązkowymi, bez rozłogów. Łodyga zwykle pojedyncza, prosto wzniesiona, czasem z odgałęzieniami u nasady. Pęd wełnisto owłosiony (włoski odstające lub przylegające)[5].
- Liście
- Skrętoległe, odziomkowe skupione w rozecie przyziemnej. Blaszki siedzące, lancetowate, całobrzegie, owłosione, przy czym górna strona czasem łysiejąca i zielona[5].
- Kwiaty
- Zebrane w drobne i liczne koszyczki, te zaś w luźne, kłosokształtne kwiatostany złożone. Okrywy dzwonkowate do stożkowatych, o średnicy do 6 mm. Listki tworzące okrywy ułożone są w 2–3 rzędach, barwy słomiastej do brązowej. Dno kwiatostanowe płaskie lub wypukłe, gładkie. Na skraju koszyczków występują liczne (kilkadziesiąt) kwiaty żeńskie, a w części środkowej koszyczków obecne są tylko 3–4 kwiaty obupłciowe. Korony mają kolor biały do fioletowego, zwykle z silniej purpurowo zabarwionymi końcami[5].
- Owoce
- Niełupki podługowate, walcowate lub wrzecionowate, pokryte szczecinkami lub brodawkami. Puch kielichowy w postaci jednego szeregu 15–25 pierzastych szczecinek, szybko odpadających (pojedynczo lub razem)[5].
Systematyka
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae, w której obrębie zaliczany jest do podrodziny Asteroideae, plemienia Gnaphalieae[10] i podplemienia Gnaphaliinae[11].
Gatunki tu zaliczane włączane były do rodzaju szarota Gnaphalium w jego szerokim ujęciu. Jednak odrębność rodzaju potwierdziły analizy molekularne w drugiej dekadzie XXI wieku, wskazując go jako kolejny klad po oddzieleniu się linii Gnaphalium, siostrzany wobec kladu obejmującego liczne rodzaje podplemienia Gnaphaliinae. Włączenie Omalotheca do Gnaphalium czyni z tego drugiego rodzaju takson parafiletyczny[12][11].
- Wykaz gatunków[4]
- Omalotheca caucasica (Sommier & Levier) Czerep.
- Omalotheca diminuta (Braun-Blanq.) Bartolucci & Galasso
- Omalotheca hoppeana (W.D.J.Koch) Sch.Bip. & F.W.Schultz – szarota Hoppego
- Omalotheca leucopilina (Schott & Kotschy ex Boiss.) Holub
- Omalotheca nanchuanensis (Y.Ling & Y.Q.Tseng) Holub
- Omalotheca norvegica (Gunnerus) Sch.Bip. & F.W.Schultz – szarota norweska
- Omalotheca roeseri (Boiss. & Heldr.) Holub
- Omalotheca supina (L.) DC. – szarota drobna
- Omalotheca sylvatica (L.) Sch.Bip. & F.W.Schultz – szarota leśna
- Omalotheca × traunsteineri (Murr) Dostál
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-08-18] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-08-18] (ang.).
- 1 2 Omalotheca Cassini. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian, National Museum of Natural History. [dostęp 2022-08-18].
- 1 2 3 4 5 6 Omalotheca Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-08-18].
- 1 2 3 4 5 Guy L. Nesom: Omalotheca Cassini. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-08-18].
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 394, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- 1 2 3 Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 90, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ Majewski Erazm: Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich. Warszawa: Nakładem autora, 1894, s. 535.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006, s. 467. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Genus Omalotheca Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-08-18].
- 1 2 Rob D. Smissen, Randall J. Bayer, Nicola G. Bergh, Ilse Breitwieser, Susana E. Freire, Mercè Galbany-Casals, Alexander N. Schmidt-Lebuhn, Josephine M. Ward. A revised subtribal classification of Gnaphalieae (Asteraceae). „Taxon”. 69, 4, s. 778-806, 2020. DOI: 10.1002/tax.12294.
- ↑ Estrella Urtubey, Alicia López, María A. Chemisquy, Arne A. Anderberg, Carlos M. Baeza, Néstor D. Bayón, Leonardo P. Deble, et al.. New circumscription of the genus Gamochaeta (Asteraceae, Gnaphalieae) inferred from nuclear and plastid DNA sequences. „Oesterreichische Botanische Zeitschrift”. 302, 8, s. 3-22, 2016. DOI: 10.1007/s00606-016-1316-4.