Olszówka
wieś
Ilustracja
Wjazd do Olszówki od strony Raby Niżnej
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

limanowski

Gmina

Mszana Dolna

Liczba ludności (2022)

1609[1]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

34-730[2]

Tablice rejestracyjne

KLI

SIMC

0453925

Położenie na mapie gminy wiejskiej Mszana Dolna
Mapa konturowa gminy wiejskiej Mszana Dolna, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Olszówka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Olszówka”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Olszówka”
Położenie na mapie powiatu limanowskiego
Mapa konturowa powiatu limanowskiego, blisko lewej krawiędzi nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Olszówka”
Ziemia49°37′24″N 20°01′49″E/49,623333 20,030278[3]
Szkoła im. Marii Konopnickiej
Izba regionalna
Budynek OSP Olszówka.
Miejsce gdzie stał stary kościół

Olszówka – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Mszana Dolna. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim.

Etnograficznie Olszówka należy do regionu zamieszkiwanego przez Zagórzan, ale miejscowa gwara zbliża się do gwary podhalańskiej[4]. Według niektórych źródeł gwara Olszówki jest już gwarą podhalańską (Gwara zagórzańska).

W przysiółku Jasionów (740 m n.p.m) znajduje się jedna z siedmiu położonych w powiecie limanowskim stacja meteo IMGW[5].

W Olszówce organizowane są przeglądy kolędnicze[6].

1 września 1977 część Olszówki (4,03 ha) włączono do Rabki[7].

Położenie

Wieś położona na północnych stokach Gorców, na północ od Jaworzyny Ponickiej, w dolinie potoku Olszówka, który jest dopływem Raby. Sąsiaduje z: Rabą Niżną od północy, od wschodu z Porębą Wielką, Niedźwiedziem i Podobinem, od zachodu z miastem Rabka[4].

Integralne części wsi

Integralne części wsi Olszówka[8][9]
przysiółkiJasionów, Skalisne, Zarębki
części wsiBarany, Bednarzówka, Biedaki, Buzdygówka, Cieluchówka, Do Szczepańskiego, Dział, Filipy, Folwark, Fudry, Gryzy, Jagodówka, Karbowniki, Karczmisko, Klępówka, Knowy, Kościelniówka, Kowalówka, Krausy, Kunochy, Kuternogi, Łabuzy, Łążek, Łęg, Ludwy, Mastki, Mikuły, Nawarówka, Nawieśniaki, Olechy, Pizdury, Plebania, Rymazówka, Staniki, Stróziki, Szczepaniaki, Toboły, Trybuły, Waligóry, Warwasy, Wiklarze, Włodarze, Wnękówka, Żury

Historia

Pierwsze wzmianki o istnieniu osadnictwa na tych ziemiach pochodzą z 1254, w dokumencie potwierdzającym nadanie przez Bolesława Wstydliwego na rzecz Cystersów ze Szczyrzyca ziem w tej okolicy. Wieś została oficjalnie lokowana na prawie magdeburskim w akcie lokacyjnym wystawionym 14 maja 1388 przez króla Władysława Jagiełłę. Pierwszym zasadźcą został Filip Klimuntowicz. Ten sam dokument wspomina również erygowanie parafii i pierwszy kościół w Olszówce[10].

W XV wieku Olszówka należała do dóbr królewskich dzierżawionych najpierw przez Ratołdów a później przez Pieniążków, którzy w 1534 przypisali ją do tzw. klucza mszańskiego, w skład którego weszły również Mszana Dolna, Słonka, Raba Niżna i Kasinka Mała. W ramach dzierżawy mszańskiej wieś funkcjonowała aż do 1718, kiedy to została wyodrębniona jako samodzielna królewszczyzna[10]. W 1776 została przejęta przez rząd austriacki, a w 1785 została przyłączona do starostwa nowotarskiego. Na początku XIX wieku wieś przeszła w ręce prywatne, kilkakrotnie zmieniając właścicieli[11].

W 1894 r. w Olszówce urodziła się poetka Antonia Zachara-Wnękowa[12].

3 września 1939 na terenie Olszówki Niemcy (naziści) zastrzelili 5 osób, a w wyniku uduszenia dymem z podpalonych zabudowań zmarło kolejnych 8. Na cmentarzu parafialnym znajduje się pomnik ku czci ofiar tej zbrodni hitlerowskiej.

W 1971 r. w Olszówce odbyły się pierwsze wakacyjne turnusy Oaz, czyli Ruchu Światło-Życie w archidiecezji krakowskiej. [13]

12 września 1988 r. Olszówka została odznaczona Złotą Odznaką za zasługi dla Województwa nowosądeckiego.[14]

W latach 1982–1988 w Olszówce wybudowano nowy kościół. Zabytkowy kościół drewniany z 1732 spłonął w niewyjaśnionych okolicznościach w nocy z 15 na 16 września 1993[15][16].

Turystyka

Olszówka, centrum wsi.

Szlaki turystyczne[10]

szlak turystyczny niebieski z Rabki do Poręby Wielkiej i dalej na Turbacz
szlak turystyczny zielony z Poręby Górnej przez przysiółek Jasionów na Piątkową
szlak turystyczny czerwony na Maciejową i Stare Wierchy
szlak turystyczny żółty z Rabki Zaryte na Stare Wierchy

Atrakcje turystyczne

  • przysiółek Jasionów, na który składa się kilka osiedli z zachowanym stylowym budownictwem[10];
  • przydrożne urokliwe kapliczki na osiedlach Jasionów, Krausy, Jagody i Zarębki[4];
  • Izba Regionalna w szkole podstawowej[4];
  • odkrywki geologiczne wzdłuż doliny potoku Olszówka[4];
  • pomniki przyrody na osiedlach Krausy i Trybuty[4];
  • polana Śmierdząca, położona nad przysiółkiem Jasionów na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego, na której obserwować można bogatą florę gorczańską, m.in. łąkę mieczykowo-miętlicową[10].

Przypisy

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 859 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 92765
  4. 1 2 3 4 5 6 Gmina Mszana Dolna: Olszówka. Gmina Mszana Dolna. [dostęp 2011-07-16]. (pol.).
  5. ↑ Index [online], monitor.pogodynka.pl [dostęp 2020-03-28].
  6. ↑ Kwartalnik Samorządowy "Nasza Gmina Mszana Dolna", nr 1, 2008, str. 3
  7. ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 27, poz. 117
  8. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  9. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  10. 1 2 3 4 5 „Gorce...”, s. 307
  11. ↑ „Parafie...”, s.250
  12. ↑ Historia Rabki, Historia Rabki: „Poetka serca ziemi i serca człowieka” [online], Historia Rabki, 15 marca 2009 [dostęp 2022-10-14].
  13. ↑ Intellect.pl, Niezapomniane oazy i zaskakujące wizyty - Gmina Mszana Dolna [online], www.mszana.pl [dostęp 2022-09-07] (pol.).
  14. ↑ Jubileusz 635 lat nadania Olszówce królewskiego aktu lokacyjnego (zdjęcia) [online], gorce24.pl [dostęp 2024-02-04].
  15. ↑ Portal kosciolydrewniane.pl
  16. ↑ „Parafie...”, s.251

Bibliografia

  • Piotr Skoczek: Parafie Ziemi Limanowskiej. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 249-253. ISBN 978-83-88383-43-4.
  • Marek Ciężkowski, Paweł Luboński i inni: Gorce: przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2004, s. 306-307. ISBN 83-89188-19-8.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.