Reforma administracyjna z 1952 roku

Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 r. Niemcy zostały podzielone na strefy okupacyjne zarządzane przez zwycięskie mocarstwa: Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Francję i Związek Radziecki. Decyzją Międzysojuszniczej Rady Kontroli z 1947 r. dokonano likwidacji kraju związkowego Prusy oraz wchodzących w jego skład prowincji. W ich miejsce utworzono pięć nowych landów: Meklemburgię, Brandenburgię, Saksonię-Anhalt, Saksonię i Turyngię, które posiadały autonomię. Wraz z powołaniem do życia państwa wschodnioniemieckiego we wrześniu 1949 r. landy systematycznie były podporządkowane władzom centralnym poprzez eliminację z życia publicznego polityków i partii opozycyjnych.

W lipcu 1952 r. Komitet Centralny Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności (SED) przyjął sobie za cel budowę socjalizmu w NRD. Jednym z jego elementów była przebudowa ustroju państwa, w oparciu o wzorzec radziecki, zakładający centralizację jego struktur i kres federalizmu. Obawiano się przy tym zbytniej samodzielności premierów poszczególnych landów^[2].

23 lipca 1952 r. wprowadzono w życie zapowiadaną reformę administracyjną na podstawie ustawy o dalszej demokratyzacji instytucji państwowych i funkcjonowaniu organów władzy państwowej w krajach Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Na jej mocy zlikwidowano dotychczasowe landy, zastępując je czternastoma okręgami, którym podporządkowano powiaty, zwiększając ich liczbę ze 132 do 217. Dotychczasowi posłowie do landtagów zostali członkami nowych Rad Okręgów, w zależności, w którym z nich byli zameldowani^[3].

W ciągu kilku kolejnych lat pozbyto się resztek federalizmu w postaci Izby Krajów, izby wyższej wschodnioniemieckiego parlamentu, w skład której wchodzili przedstawiciele rządów krajowych. Zniesiono ją w 1958 r., co kończyło proces budowy państwa unitarnego w NRD. Poprzedni ustrój terytorialny państwa uznano oficjalnie za element z imperialnej epoki i bastion myśli burżuazyjnej, wrogiej ludowi. Jednocześnie władze zachwalały nową strukturę terytorialną państwa podkreślając przy tym, że nowa struktura będzie bardziej spójna z wymogami nowych zadań jakie stoją przed państwem w drodze do budowy socjalizmu oraz zbliżenie się władzy do ludności^[4].

Ludność okręgów

Status Berlina

Berlin po 1945 r. był podzielony na cztery sektory okupacyjne, które były zarządzane przez cztery zwycięskie mocarstwa. Po powstaniu NRD i RFN w 1949 r. wschodnia część miasta została ogłoszona oficjalnie stolicą państwa wschodnioniemieckiego. Mimo to nadal miasto to nie posiadało żadnego prawnego statusu w ramach podziału administracyjnego NRD. Po 1952 r. władze państwowe myślały, aby wydzielić go jako osobny okręg. Ostatecznie dekretem Rady Państwa z 7 września 1961 r. Berlin Wschodni otrzymał status równorzędny pozostałym okręgom: stolica Niemieckiej Republiki Demokratycznej wykonuje obowiązki okręgu, jednak w oficjalnej nomenklaturze nosił oficjalna nazwę Stolica Berlin (Hauptstadt Berlin)^[1].