Odnożyca jesionowa
Ilustracja
Odnożyca jesionowa (Ramalina fraxinea)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

miseczniaki

Rząd

misecznicowce

Rodzina

odnożycowate

Rodzaj

odnożyca

Gatunek

odnożyca jesionowa

Nazwa systematyczna
Ramalina fraxinea (L.) Ach.
Lich. univ.: 622 (1810)
Plecha odnożycy jesionowej z owocnikami

Odnożyca jesionowa (Ramalina fraxinea (L.) Ach.) – gatunek grzybów z rodziny odnożycowatych (Ramalinaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ramalina, Ramalinaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen fraxinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1810 r. Erik Acharius[1].

Niektóre synonimy naukowe[3]:

  • Lichen fraxineus L. 1753
  • Lobaria fraxinea (L.) Hoffm. 1796
  • Parmelia fraxinea (L.) Ach. 1803
  • Physcia fraxinea (L.) Michx. 1803
  • Platysma fraxineum (L.) Hoffm. 1790

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].

Morfologia

Gatunek bardzo zmienny morfologicznie, tworzący dużą liczbę form. Plecha listkowata lub krzaczkowata, o długości do 20 cm i szerokości do 2 cm, mniej lub bardziej widełkowato rozgałęziona. Odcinki plechy mają szerokość 0,2–5 cm, są płaskie lub pogięte, czasami rynienkowato zwinięte, dość grube. Obydwie powierzchnie plechy są jednakowo pomarszczone, siateczkowate lub znajdują się w nich liczne dołeczki. Do podłoża plech przyczepia się krótką nasadą. Jest sztywna, zwisająca lub odstająca od podłoża. Powierzchnia matowa lub nieco błyszcząca, o barwie oliwkowej lub szarozielonej. Pod korą znajduje się w niej mechaniczna nibytkanka. Widoczne są wyraźne białawe szczelinki w korze. Są to pseudocyfelle[4]. Reakcje barwne: wszystkie reakcje negatywne[5].

Niemal zawsze tworzy owocniki. Są to apotecja lekanorowe o średnicy do 1 cm. Są zagięte (nerkowate). Mają bladocieliste lub szarozielonawe tarczki i cienki, szybko zanikający brzeżek plechowy. W jednym worku powstaje po 8 dwukomórkowych, bezbarwnych, elipsoidalnych lub wrzecionowatych askospor o rozmiarach 12-16 × 5–6 μm[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje na wszystkich kontynentach, łącznie z Antarktyką[6]. Występuje na niżu i w górach po regiel dolny[7]. W Polsce występuje na obszarze całego kraju[4], ale jest bardzo rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status EN – gatunek wymierający[8]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[9].

Jest wrażliwy na zanieczyszczenia powietrza SO2. Rośnie w miejscach dobrze oświetlonych i osłoniętych od wiatru[5], na korze drzew liściastych, zazwyczaj rosnących samotnie. Można go spotkać na drzewach przydrożnych, nad rzekami. Występuje na drzewach żywych, rzadko tylko na martwych[4].

Znaczenie

W niektórych krajach gatunek ten jest wykorzystywany jako pasza dla zwierząt. Posiada dużą wartość odżywczą[10]. Może stanowić surowiec do wyrabiania gum[11]. W Szwecji, północnej Europie i północnej Rosji jest używany do produkcji perfum. Czasami używa się go także do przyprawiania brandy[12].

Przypisy

  1. 1 2 3 Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  2. 1 2 Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
  3. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
  4. 1 2 3 4 Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
  5. 1 2 Ramalina fraxinea « Lichens of Ireland [online] [dostęp 2014-09-17] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-01].
  6. ↑ Joseph Dalton Hooker: Botanika antarktycznych podróży.
  7. ↑ Zygmunt Tobolewski: Porosty. Klucz do oznaczania gatunków krajowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 215.
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
  9. ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.
  10. ↑ V. Sighn: A Text Book of Botany.
  11. ↑ Thomas Thomson: Chemistry of Organic Bodies, Vegetables.
  12. ↑ Ethnolichenology of the World [online] [dostęp 2014-09-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-14].
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.