Początki – okres międzywojenny

Historia lubelskiej energetyki sięga roku 1927, kiedy to rozpoczęto budowę Elektrowni Lublin, ale pierwsze sieci energetyczne powstały dużo wcześniej. Na początku lat dwudziestych XX w. powstało wiele małych elektrowni w różnych miejscowościach przy zakładach przemysłowych, głównie dla potrzeb własnych. Pierwszą elektrownią z prawdziwego zdarzenia na Ziemi Lubelskiej była zbudowana w 1918 roku Elektrownia Miejska w Zamościu. Po roku uruchomiono dwie turbiny o mocy po 1,4 MW każda. W kolejnych latach rozbudowywano elektrownię. Z czasem zaczęto przesyłać energię do podzamojskich miejscowości. W 1927 r. gmina miejska Lublin dostała uprawnienie rządowe nr 36 na wytwarzanie, przetwarzanie, rozdzielanie i sprzedaż energii na terenie miasta. Magistrat podjął decyzję o budowie największej elektrowni w regionie przy ulicy Długiej w Lublinie. W czerwcu 1927 budowa została rozpoczęta, a elektrownia oddana do użytku w listopadzie 1928 r. W 1935 został utworzony Międzykomunalny Związek Elektryfikacyjny „Lubzel”. W 1937 r. otrzymuje uprawnienie rządowe nr 336 na wytwarzanie, przetwarzanie, rozdzielanie i sprzedaż energii elektrycznej.

Energetyka lubelska w czasie okupacji

W czerwcu 1939 Francuzi rozpoczęli budowę jednej z największych elektrowni w Polsce w podlubelskim Jawidzu. Rozpoczęto jedynie prace wstępne, dalszą budowę przerwał wybuch II wojny światowej. Po wojnie nigdy nie kontynuowano tej budowy. W latach okupacji Niemcy stworzyli w miejscu „Lubzelu” Związek Elektryfikacyjny Dystryktu Lubelskiego, który obejmował swoim zasięgiem dystrykt lubelski bez ówczesnych powiatów puławskiego i garwolińskiego. Niemcy dalej rozbudowywali sieć energetyczną. Lubelska elektrownia w latach okupacji działała pełną parą, stąd „Lubzel” w 1941 starał się o doprowadzenie do regionu energii z zewnątrz. Niemcy zgodzili się na budowę linii 110 kV z elektrowni w Stalowej Woli do podlubelskich Abramowic. Budowie linii przerwała ofensywa Armii Czerwonej, a linia ze Stalowej do Blinowa pracowała na 30 kV. Resztę linii i stację 110/30 kV Abramowice dokończono po wojnie. Niemcy wycofując się, próbowali wywieźć urządzenia z elektrowni. Ostatecznie nie udało im się to, wysadzili tylko elektrownię w Białej Podlaskiej.

Okres powojenny

Po wojnie „Lubzel” przejął tereny ZEORK-u po prawej stronie Wisły i tam naprawiał i budował nowe linie. W 1948 w miejsce „Lubzelu” powstał Zjednoczony Okręg Energetyczny Lublin (ZEOL). Przejął on 16 oddziałów „Lubzelu”, a w wyniku nacjonalizacji kolejne 12. Jednak ZEOL w 1949 zmienił strukturę. Istniały 4 podokręgi dzielące się na biura obwodowe, a te na posterunki. W 1951 biura obwodowe stały się rejonami energetycznymi. Podokręg I Lublin – Miasto posiadał jeden rejon; Podokręg II Zamość posiadał rejony w Zamościu, Biłgoraju, Krasnymstawie, Hrubieszowie oraz Tomaszowie Lub.; Podokręg III Biała Podlaska miał rejony w Białej Podl., Siedlcach, Łukowie i Radzyniu Podl.; Podokręg IV Lublin – Teren posiadał rejony: Lublin – Teren, Lubartów, Chełm, Puławy, Dęblin oraz Kraśnik. W 1952 roku wprowadzono zarządy energetyczne okręgów. ZEOL wszedł w skład Zakładów Energetycznych Okręgu Wschodniego (ZEOW) w Radomiu. Na bazie ZEOL powstały podległe ZEOW: Zakład Sieci Elektrycznych Lublin (ZSE), Zakład Zbytu Energii Lublin (ZZE), Elektrownia Lublin, Zakład Budowy Sieci Elektrycznych oraz Zakład Sieci Elektrycznych Zamość i Zakład Zbytu Energii Zamość. Podległe Zakładom Energetycznym Okręgu Centralnego w Warszawie powstały: Zakład Sieci Elektrycznych Biała Podlaska oraz Zakład Zbytu Energii Biała Podlaska. ZSE Lublin posiadał rejony energetyczne: Lublin – Miasto, Lublin – Teren, Puławy, Chełm oraz Kraśnik. W 1953 powstało Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Energetyczne, które zajęło miejsce RE I Lublin – Miasto i eksploatowało urządzenia energetyczne do 20 kV na terenie Lublina. Uległo ono likwidacji wraz z ZZE w 1957 r. W tym roku przywrócono RE Lublin – Miasto. W 1958 roku ZSE Lublin stał się Przedsiębiorstwem Państwowym Zakład Energetyczny Lublin (ZEL). W 1960 r. ZE Lublin przekazał RE Kraśnik do ZE Zamość, ale do ZE Lublin został włączony dawny ZSE Biała Podlaska. W strukturach ZE Lublin został on V rejonem energetycznym. W latach sześćdziesiątych większe zapotrzebowanie energii zmusiło budowę linii o wyższym napięciu. W 1963 zbudowano pierwszą na Lubelszczyźnie linię 220 kV z podradomskich Rożek do Abramowic. Na tamtejszej stacji ustawiono transformator 220/110 kV. W 1965 r. zlikwidowano linię 110 kV ze Stalowej Woli, a w jej miejsce zbudowano drugą linię 220 kV, a w 1967 z Abramowic wybudowano trzecią linię 220 kV do podzamojskiego Mokrego, a stamtąd na Ukrainę. W tym czasie w miejsce linii 30 kV powstawały nowe linie 110 kV oraz rozdzielnie 110 kV/SN praktycznie w każdym mieście. Sieć średniego napięcia zyskała napięcie 15 lub 20 kV, a miejska kablowa 11 kV. Zbudowano też dwutorową sieć wysokiego napięcia wokół Lublina z 14 miejskimi rozdzielniami. W połowie lat 60. trwały dyskusje na temat zamknięcia lubelskiej elektrowni. Zdecydowano jednak na przebudowę jej na elektrociepłownię. W 1967 i 1977 r. zlikwidowano turbozespoły 1,4 MW i ustawiono wymienniki ciepła o mocy 3 MW. Elektrociepłownia miała moc 56 MW, a od 1987 46 MW. W latach 90. po wybudowaniu EC II stała się tylko elektrociepłownią szczytową. Ostatecznie EC I zlikwidowano 1 marca 1993 roku. W 1968 powołano dwa nowe rejony energetyczne w Lubartowie i Łukowie, a w 1969 kolejny w Radzyniu Podlaskim. W 1970 r. dokonano korekty granic RE, aby obejmowały one granice powiatów. W 1972 do ZE Zamość przekazano rejon energetyczny Chełm, natomiast w 1973 powołano rejon energetyczny Opole Lubelskie. W 1975 dokonano korekty granic między zakładami energetycznymi tak, aby ich granice obejmowały całe województwa. ZE Lublin objął województwo lubelskie i bialskopodlaskie. Przejął od ZE Zamość miasto i gminę Kraśnik oraz gminy Dzierzkowice, Urzędów, Wilkołaz oraz Zakrzówek (część dawnego RE Kraśnik, z tych gmin utworzono RE Kraśnik w ZEL, z drugiej części dawnego rejonu utworzono RE Janów Lubelski wchodzący w skład ZE Rzeszów). Od ZE Warszawa-Teren ZE Lublin przejął miasto i gminę Łosice, oraz gminy Huszlew, Olszanka, Platerów, Sarnaki, Stara Kornica (weszły w skład RE Biała Podl.) oraz miasto i gminę Dęblin i Ryki oraz gminy Nowodwór, Stężyca i Ułęż (weszły w skład RE Puławy). Natomiast ZE Lublin przekazał do ZE Warszawa-Teren obszar RE Łuków, tj. miasto i gminę Łuków i Stoczek Łukowski oraz gminy Adamów, Krzywda, Serokomla, Trzebieszów, Wojcieszków oraz Wola Mysłowska. W 1974 rozpoczęto budowę Elektrociepłowni Lublin-Wrotków podległej ZE Lublin. Dopiero w 1995 r. spółka odłączyła się od ZE Lublin. W latach siedemdziesiątych zbudowano pierwszą w regionie linię 400 kV z Elektrowni Kozienice do nowej podlubelskiej stacji 400/110 kV w Łagiewnikach.

Obecnie

W 1988 zakład stał się samodzielnym podmiotem gospodarczym. W 1993 roku zakład stał się spółką akcyjną. Przekazano również linie 220 i 400 kV Polskim Sieciom Elektroenergetycznym. W 1999 roku zmieniono strukturę zakładu i ówczesne rejony energetyczne stały się zakładami, a nazwa z Zakład Energetyczny Lublin SA została zmieniona na Lubelskie Zakłady Energetyczne „LUBZEL” SA. Od 1998 r. Lubzel reprezentował wraz z ZEORK-iem, Zamojską Korporacją Energetyczną oraz Rzeszowskim ZE Południowo-Wschodnie Konsurcjum Energetyczne Polski (grupa G-4). W 2001 grupa ta przeszła prywatyzację. W tym roku Lubzel zaczął zakupy energii z Białorusi. Zbudowano dwutorową linię 110 kV łączącą rozdzielnię 110 kV/SN w Wólce Dobryńskiej ze stacją 220/110 kV w Brześciu za wschodnią granicą. W wyniku kolejnych przekształceń w sektorze energetycznym i tworzeniu kolejnych grup energetycznych w Polsce w 2005 r. do grupy G-4 dołączyła grupa północno-wschodnia R-4 (ZE Warszawa-Teren i ZE Białystok) i tak stworzono Wschodnią Grupę Energetyczną zwaną też grupą L-5 z siedzibą w Lublinie. Ostateczne do L-5 nie wszedł jednak Rzeszowski Zakład Energetyczny. Grupa jednak okazała się za mała, aby konkurować z innymi 4 wówczas istniejącymi grupami w Polsce. W 2007 WGE weszła w skład Polskiej Grupy Energetycznej wspólnie z RZE S.A. i grupą łódzką, czyli Ł-2. Wraz z tym faktem wyodrębniono z LUBZEL SA niezależną od niej spółkę dystrybucyjną z ograniczoną odpowiedzialnością pod nazwą PGE Dystrybucja LUBZEL Sp. z o.o. We wrześniu 2010 w ramach kolejnych przekształceń w Polskiej Grupie Energetycznej, PGE Dystrybucja LUBZEL Sp. z o.o. przekształcona została w PGE Dystrybucja S.A. Oddział Lublin.

W grudniu 2011 r. zarząd PGE Dystrybucja S.A. z siedzibą w Lublinie przedstawił projekt „Optymalizacji pracy Rejonów i Posterunków Energetycznych” mających na celu zwiększenie efektywności pracy oraz zmniejszenie kosztów utrzymania^[1]. Skutkiem tego jest konsolidacja (połączenie) wielu rejonów i posterunków energetycznych w 7 oddziałach PGE do końca 2013 r. 1 maja 2012 r. jako pierwszy konsolidację tą przeprowadził Oddział Lublin. RE Kraśnik został połączony z RE Puławy, RE Lubartów z RE Lublin-Teren i RE Radzyń Podlaski z RE Biała Podlaska^[2]. Dotychczasowe rejony zostały przekształcone w posterunki energetyczne^[3]. Spotkało się to z protestami pracowników, samorządowców, a także społeczności^[4].