Obryte

wieś
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	pułtuski
Gmina	Obryte
Liczba ludności (2011)	1112[1][2]
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	07-215[3]
Tablice rejestracyjne	WPU
SIMC	0515224[4]
Położenie na mapie gminy Obryte Obryte
Położenie na mapie Polski Obryte
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Obryte
Położenie na mapie powiatu pułtuskiego Obryte
52°42′58″N 21°15′05″E/52,716111 21,251389[5]
Strona internetowa

Chata białokurpiowska w Obrytem

Obryte – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie pułtuskim, w gminie Obryte^[6][4].

Nazwa

W XIII wieku miejscowość nosiła nazwę Marcinkowice. Nazwę wsi na Obryte zmieniono jeszcze w średniowieczu^[7]. Obecna nazwa miejscowości pochodzi od czasownika „obryć”, czyli okopać, otoczyć rowem^[8]. Najprawdopodobniej wieś została otoczona rowami celem ochrony mieszkańców przed dziką zwierzyną^[7][8][9].

Położenie

Miejscowość położona jest na Równinie Kurpiowskiej w Puszczy Białej, na skraju Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego.

Obryte położne jest przy trasie Pułtusk – Obryte – Wyszków, 15 km na wschód od Pułtuska, na wysokości 110 m n.p.m.^[10]

Od strony południowej graniczy z lasami należącymi do Nadleśnictwa Pułtusk, od strony zachodniej z wsią Skłudy, od strony wschodniej z wsią Sadykierz i Gródek, a od strony północnej z miejscowościami Ciółkowo i Zambski^[10].

Historia

Osada w tym miejscu istniała już w IX wieku^[8][10].

W XIII wieku, w wyniku dokonanego przez Konrada Mazowieckiego nadania, tereny Puszczy Białej stały się własnością biskupów płockich. Biskupi prowadzili intensywną akcję osadniczą na tych terenach, co skutkowało pojawieniem się nowych wsi, w tym Obrytego (wówczas Marcinkowic). Pierwszy raz miejscowość wzmiankowana była w najstarszym inwentarzu dóbr biskupstwa płockiego pochodzącym z początku XIII wieku^[7][10].

Po 1398 roku biskup płocki Jakub z Korzkwi uposażył i erygował w Obrytym (wówczas Marcinkowicach) parafię. W tym czasie został wybudowany pierwszy kościół pod wezwaniem św. Jakuba^[7].

W drugiej połowie XVII i początkach XVIII wieku tereny Puszczy Białej zostały wyniszczone przez działania wojenne w trakcie potopu szwedzkiego oraz III wojny północnej. Na tych terenach szerzył się głód oraz zarazy. Czynniki te spowodowały wyludnienie się Puszczy Białej. Wówczas biskupi płoccy, celem ponownego zagospodarowania tych terenów, sprowadzili w latach 1730–1790 osadników kurpiowskich z Puszczy Zielonej^[7][8]. Procesy te dotknęły również Obryte^[7].

Wieś Obryte pozostawała w dobrach biskupów płockich do 1796 roku^[10]. W wyniku III rozbioru Polski miejscowość znalazła się w zaborze pruskim. Rząd pruski na początku XIX wieku przejmował majątki kościelne, co skutkowało przejściem tych terenów na własność króla pruskiego^[7].

W 1827 roku we wsi znajdowało się 45 domów, zamieszkiwało w niej 381 mieszkańców. Wówczas miejscowość w całości była wsią pańszczyźnianą. Na jej terenie istniał folwark^[10].

Po utworzeniu Królestwa Polskiego Obryte, wraz z okolicznymi miejscowościami, weszły w skład dóbr narodowych o nazwie Obryte. W miejscowości działała wówczas karczma, kuźnia oraz szkoła prowadzona przy parafii. W 1835 r. część dóbr Obryte obejmujących miejscowość została przekazana księciu Michaiłowi Dymitrowiczowi Gorczakowi za zasługi w tłumieniu powstania listopadowego^[7]. W 1846 roku Obryte zostało urządzone kolonialnie: wyznaczono 33 działki gospodarcze, 6 działek ogrodników oraz działki dla kowala, karczmy i probostwa^[7][10].

W okresie dwudziestolecia międzywojennego nastąpił rozwój miejscowości, głównie w zakresie edukacji i aktywizacji społeczności lokalnej^[7]. Wówczas Obryte stało się miejscowością gminną^[10]. W 1922 r. powstał Dom Pomocy Społecznej w Obrytem^[11]. W 1924 roku powstała Ochotnicza Straż Pożarna. W 1925 roku w Obrytem działała szkoła podstawowa, do której uczęszczało 60 uczniów. W 1934 roku oddano do użytku nowy budynek szkoły^[7].

Granice i podziały administracyjne

Obryte w drugiej połowie XVI wieku leżało w powiecie kamienieckim ziemi nurskiej województwa mazowieckiego^[12].

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. Obryte weszło w skład powiatu pułtuskiego^[10].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.

Współcześnie

Miejscowość jest siedzibą gminy Obryte oraz rzymskokatolickiej parafii św. Jana Chrzciciela.

Na terenie wsi znajduje się: Urząd Gminy, Gminna Biblioteka Publiczna, Dom Pomocy Społecznej, Jednostka OSP, Zespół Placówek Oświatowych, dwa ośrodki zdrowia, Bank Spółdzielczy, placówka Poczty Polskiej oraz Wiejski Dom Kultury^{[10][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22]}.

We wsi kultywowana jest tradycja noszenia przez kobiety strojów ludowych Kurpi Białych^[23].

Zabytki

W miejscowości znajdują się dwa obiekty wpisane do rejestru zabytków. Są to: kościół Trójcy Świętej w Obrytem z 1851 (nr rej.: A-345 z 7 kwietnia 1998) oraz stara część cmentarza rzymskokatolickiego (nr rej.: A-344 z 30 stycznia 1986).

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Obrytte, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 352 .
• Galeria fotografii wsi wykonanych z lotu ptaka. zlotuptaka.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-08)].